Харажатларни туркумлаш ва ҳисоби

Таъмирлаш ва техник хизматлар яримўзгарувчи харажатлар тоифасига туркумланади ва маҳсулот бирлигига 0,50 ш.б.ни ташкил қилувчи ўзгарувчи харажатга плюс 5000 ш.б. доимий харажатга қўшилади. Умумий харажатларни ҳисоблашни текшириш 10.000 ш.б. маҳсулот чиққанда маҳсулот бирлигига ўзгарувчи харажатларни баҳолаш умумий ўзгарувчи харажатлар 24,50 ш.б. бўлишини кўрсатади. Демак ўзгарувчи умумий харажатлар 245000 ш.б.ни ташкил қилади. Унга 50000 ш.б. доимий харажат қўшилса жами харажатлар 295 000 ш.б. бўлади. Демак бу ерда харажатлар функцияси бундай кўринишда бўлади:

• Таъмирлаш ва техник хизматлар яримўзгарувчи харажатлар тоифасига туркумланади ва маҳсулот бирлигига 0,50 ш.б.ни ташкил қилувчи ўзгарувчи харажатга плюс 5000 ш.б. доимий харажатга қўшилади. Умумий харажатларни ҳисоблашни текшириш 10.000 ш.б. маҳсулот чиққанда маҳсулот бирлигига ўзгарувчи харажатларни баҳолаш умумий ўзгарувчи харажатлар 24,50 ш.б. бўлишини кўрсатади. Демак ўзгарувчи умумий харажатлар 245000 ш.б.ни ташкил қилади. Унга 50000 ш.б. доимий харажат қўшилса жами харажатлар 295 000 ш.б. бўлади. Демак бу ерда харажатлар функцияси бундай кўринишда бўлади:
• у = 50 000 + 24.50 х
• Харажатларнинг бу функциясидан сўнгра ишлаб чиқаришнинг бошқа шароитларида харажатларнинг ҳар бир алоҳида моддаси бўйича харажатларни баҳолаш учун фойдаланилади.
• График усул ёки ёйилиш диаграммаси Бу усул фаолиятнинг ҳар бир турига умумий харажатлар графикасини чизиб боришни ўз ичига олади. Умумий харажатлар - тик ўқ (У) бўйича, ишлаб чиқариш ҳажми - кўндаланг ўқ (X) бўйича ўтказилади, тарқалган нуқталар орқали тўғри чизиқ тортилади.

Масалан, олдинги ўнта тўрт ҳафталик ҳисобот даври учун қуйида келтирилган техник хизмат кўрсатишга умумий харажатларга доир маълумотлардан ҳамда машиналарнинг иш вақтидан фойдаланиб диаграмма тузамиз.

• Масалан, олдинги ўнта тўрт ҳафталик ҳисобот даври учун қуйида келтирилган техник хизмат кўрсатишга умумий харажатларга доир маълумотлардан ҳамда машиналарнинг иш вақтидан фойдаланиб диаграмма тузамиз.

Давр	Ускуналарнинг ишлаган вақти	Техник хизмат кўрсатишга харажатлар
1	400	960
2	240	880
3	80	480
4	400	1200
5	320	800
6	240	640
7	160	560
8	480	1200
9	320	880
10	160	440

• Ишлаб чиқаришнинг турли даражасида техник хизмат кўрсатишга харажатларнинг график ифодаси