Хоразм маъмун академияси ахборотномаси

 ___________XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMАSI –6-1/2023  
12
Hozirgi vaqtda dunyoda ushbu o’simlikka qiziqish ortib bormoqda, u ko'plab mamlakatlarda 
o'rganilmoqda, bu noyob qadimiy o'simlikning tobora ko'proq yangi foydali xususiyatlarini kashf 
etmoqda. Bugungi kunda shambala butun dunyo miqyosida ishlatiladi. Saudiya Arabistonida va 
boshqa arab davlatlarida shambala juda mashhur, ular nafaqat shambalaning urug‘ini, hatto uning 
yashil barglarini ham yuqori ozuqa vositasi sifatida ishlatishadi. Saudiyada shambaladan turli taomlar 
tayyorlanadi, ayniqsa Ramazon oyida. Zamonaviy olimlar shambalaning (xilba- ruscha pajitnik) 
tarkibini o‘rganib chiqib, uning oqsil va uglevodlarga boy ekanini, tarkibida kaliy, fosfor, magniy, 
temir, kalsiy, A, C , B1, B2, PP vitaminlari, hamda foliy kislota ham mavjud ekanligini, bundan 
tashqari tarkibidagi moddalar baliq yog‘iga juda ham o‘xshashligini aniqlashdi [1, 2]. 
Shambala (Trigonella foenum graecum L.) — bir yillik 
dukkakli, oʻtsimon, boʻsh shoxli, qurgʻoqchilikka ancha chidamli 
oʻsimlik. Ildizi chuqurlikdagi ko'p yillik turlardan farqli o'laroq, 
tuproqqa kirib, tarvaqaylab ketgan. Asosiy poyalar tik, balandligi 50-
80 sm, yon poyalari qiya ko'tariladi. Barglari uch bargli, uzun, 
tuxumsimon choʻzinchoq, tepasi toʻq yashil, pastki qismi kulrang-
yashil (2-rasm). Murakkab barg, barglari tuxumsimon, cho‘zinchoq, 
nayzasimon, uzunligi 2-3 sm, kengligi 1,0-1,5 sm, yuqori qismi tishli. 
Gullari ko'pchilik Fabaceae turlariga xos bo'lgan kuya shakliga ega, 
soyabon yoki irmik shaklida o'rtacha kattalikda, odatda sarg'ish yoki 
sarg'ish oq rangga ega. Gullari katta, ochiq, asalarilar yaxshi tashrif 
buyurishadi, o'zaro changlatuvchi va o'z-o'zini changlatuvchi 
o'simliklarga xos xususiyatlarga ega. Mevasi loviya, 7-12 sm kuchli 
cho’zilgan naysimon uzun, 15 tagacha sariq- jigarrang ko’pburchakni 
o’z ichiga oladi. Urug’lari olmos yoki kub shaklda, pishgan urug’lar jigarrang- sariq, cho’zinchoq, 
uzunligi 5 mm gacha va kengligi 2 mm gacha, qattiq urug’ [3].