I bob bolani maktabga tayyorlashda mtt, maktab hamkorlik ishining ahamiyati

1.3. Aqli zaif bolalarni normal tengdoshlaridan farqlash

Ko'rish, eshitish, kinestetik, taktil, hid sezish va ta ’m bilish hislari (sezish) cheklanganligi va sekinlashgani atrof-muhitga mos oriyentikrovkani qiyinlashtiradi.

Idrokning yaxshi rivojlanmaganligi aqli zaif odamga uning o'zi va uni qurshab turgan narsalar haqida to'g'ri tasavvur hosil qilishga halaqit beradi.

Predmetlar va voqeliklar orasidagi o'xshashlik va farqlarni yetarli darajada ajrata olmaslik, ranglaming och-to’qligini sezmaslik, predmetlarning chuqurligi va hajmini xato baxolash - bularning barchasi idrok etilayotgan ma’lumotlarni taxlili va sintezidagi qiyinchiliklar natijasidir.

Ixtiyoriy diqqat maqsadga yo'naltirilmagan, uni jalb qilish,ishlab turish katta harakat talab qiladi, u mustahkam emas, tez chalg'ib ketadi.Bu narsa aqli zaif bola uchun katta qiyinchiliklar tug'diradi va nafaqat maktab dasturi balki o‘ziga-o’zi xizmat qilish elementlarinni o'zlashtishga ham to'sqinlik qiladi.

Tafakkur konkret, bevosita o'zining tajribasi va birlamchi ehtiyojlarni qondirish bilan cheklangan, ketma-ketlik yo'q, stereotip, tanqidsiz. Tafakkurning xulqni boshqarish roli sust. Aqli zaif bola o 'z faolligini bosqichma-bosqich rejalashtirmaydi va natijalarni oldindan ko'ra bilishga harakat ham qilmaydi. Xatto o'smir yoshidagi aqli zaif bola ham mavjud qiyinchiliklarni inobatga olmay, o'qituvchi, shifokor, uchuvchi bo'lib ko'rmokchi bo'ladi

Xotira sekinlashganlik va sustligi, tez unutib yuborish bilan ajralib turadi. Lekin xotira saklangan va yaxshi shakllangan bo'lishi ham mumkin. Odatda predmet va voqeliklarmng faqatgina tashqi xususiyatlari yodda qoladi. Ichki mantiqiy aloqalar haqidagi xotiralar va so'z bilan tushuntirib berish katta qiyinchiliklar tug'diradi.

Hislar (tuyg'ular) yaxshi ajratilmagan (differensiyalanmagan), noadekvat. Ular aqli zaif bolaning o'zida yoki uning atrofida yuz berayotgan ozgarishlar darajasiga mos kelmaydi. Bola shunchaki jilmayib qo’yish mumkin bo’lgan paytda sho'x shodon bo'lib ketadi, shunchaki jahl qilib qo'yish kerak bo'lgan paytda g’azabini va xatto agressiyasini boshqara olmaydi.

Oliy tuyg'ular gnostik, ma’naviy, etik va boshkalar qiyinchilik bilan shakllanadi. Shu sabab mas’uliyat hissi bajarilgan ishdan qoniqish bo’lmaydi.Faoliyati va ani hayotiy vaziyatlardan bevosita ta ’sirlanish ustuvor. Ko'rgan o'yinchog'i, shirinligini olib berishga olingan rad javobi boshqarilmaydigan g'azabga sabab bo'ladi.Kayfiyati odatda о zgaruvchan. Hissiv rivojlanmaganlik darajasi intellektual nuqson darajasiga mos keladi, degan fikr mavjud, lekin amaliyotda doim ham o'z isbotini topmaydi aqli zaif shaxslaming ma'lum qismi o'zining cheklangan qobiliyatlaridan jiddiy tashvishlana oladilar. Shu sabab ular nevrotik buzilishlar paydo bo’lishi bo'yicha yuqori xavf guruxiga kiradilar.

O'rta darajadagi aqli zaiflik.O'rta darajadagi aqli zaiflik bilish jarayonlarining shakllanmaganligi bilan tavsiflanadi. Tafakkur konkret, ketma-ketlik yo'q.Bu kategoriyadagi shaxslarda nutqni tushunish va undan foydalanish orqada qolib (3-5yilga kechikib) rivojlanadi, bu sohada to'liq rivojlanish esa cheklangan.Ко’ pincha nutq qopol nuqsonlar bilan kechadi. So'z boyligi kam, u ko’prok kundalik hayotda qo'llaniladigan so'z va iboralardan iborat. Aqli zaiflikning bu darajasidagi bolalarning deyarli barchasida harakatlar koordinatsiyasi aniqligi va su’rati buzilgan bo'ladi. Harakatlar sekinlashgan, noaniq, bu narsa yugurish meexanizmining shakllamshiga va sakrashni о’rganishga to'skinlik qiladi.Aqli zaif bolalar hatto o'smir bo'lganlarida ham berilgan harakat holatga qiyinchilik bilan kiradilar va uni bir necha soniyadan ortiq ushlab tura olmaydilar.Ular bir harakatdan boshqasiga o’tishga qiynaladilar.