Inavatsion Iqtisodiyot

O‘zbekiston Respublikasida innovatsion faoliyatning hozirgi holati va uni rivojlantirish kontseptsiyasi asoslari

Dunyoda ilmiy-texnik salohiyat tez sur’atlarda rivojlanish bilan bir qatorda ishlab chiqarishning asosiy omillarini intelektualizatsiya qilish o‘sib bormoqda. Innovatsiyalarni joriy etish iqtisodiy o‘sishning va bozorning raqobatbardoshligini ta’minlashning muhim omiliga aylandi.
Jahon iqtisodiyotida inqirozi sharoitlarida korxonalar va ilmiy jamoalarga ajratilayotgan mablag‘lardan foydalanish samaradorligini oshirish masalasi birinchi o‘ringa chiqadi. Shu maqsadlarda Evropa Ittifoqi davlatlarida har yili “yevropa innovatsiyalar tablosi” (European Innovation Scoreboard — EIS) nashr etiladi. Faoliyat ko‘rsatuvchilar muhitini tahlil qilish usuli asosida bir qator Evropa Ittifoqi davlatlari uchun texnik samaradorlik ko‘rsatkichlari hisoblab chiqilgan. Olingan natijalar asosida barcha davlatlar 4 guruhga birlashtirilgan: innovatsion lider davlatlar; innovatsion izdoshlar; mo‘’tadil innovator bo‘lgan mamlakatlar; innovatsion rivojlanishdan orqada qolgan davlatlar.

2. 
   Innovatsion infratuzilma elementlari va ularning xususiyatlari.
   

Keling, infratuzilmaning alohida elementlarining rolini va ularni rivojlantirish muammolarini tavsiflab beraylik.
Ishlab chiqarish va texnologik infratuzilmakichik korxonalarning ishlab chiqarish resurslaridan foydalanishlari uchun sharoit yaratish uchun mo‘ljallangan. Uni davolang sanoat parklari, innovatsiya va texnologiya markazlari, texnologik klasterlar va boshqalar.
Texnopark (TP) o‘z maydonini tijorat ijarasidan ko‘ra yaxshiroq sharoitlarda innovatsion korxonalarga ijaraga beradi. Bu erda ijaraga qo‘shimcha ravishda imtiyozli shartlarda (faks, telefon, Internetga kirish, ko‘p martali, kotibiyat, buxgalteriya va yuridik xizmatlar va boshqalar) umumiy xizmatlar ham taqdim etiladi. TP ish tajribasi strategiyaning to‘g‘riligini va uning yuqori samaradorligini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, turli korxonalar o‘rtasida ma’lumot va tajriba almashinuvi tufayli yangi loyihalar, yangi echimlar, sotish sxemalari va boshqalar paydo bo‘ladi, shuningdek, TPda soyali faoliyatni amalga oshirish uchun sharoitlar mavjud emasligi muhimdir.
Ushbu tuzilmalarni tashkil etish zarur aloqa va ishlab chiqarish infratuzilmasi bilan jihozlangan hududni tashkil etish orqali amalga oshiriladi, bu erda kichik korxonalar (deputatlar) boshlang‘ich uchun ijaraga olishlari mumkin va moliyaviy imkoniyatlar mavjud bo‘lsa, ishlab chiqarish ob’ektlarini sotib olishlari mumkin. Yana bir variant - TPni deyarli barcha hududlarda juda ko‘p bo‘lgan bo‘sh yoki ishlamayotgan korxonalar asosida tashkil etish. Bunday loyihalar allaqachon bir qator viloyatlarda amalga oshirilmoqda.
Innovation faoliyatning bugungi infratuzilmasi kunning dolzarb masalalaridan bir hisoblanadi. Rivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega mamlakatlar tajribasiga kora, innovatsiya korxonalari uchun rеspublikada qabul qilingan xamda iqtisodiyotning ustuvor soxalarida amal qilayotgan barcha imtiyozlarni qo`llash maqsadga muvofiqdir. Bundan tashqari, ilmiy izlanishlarni bajarayotgan innovatsiya korxonalari tadqiqot ishlari uchun ilmiy-tеxnik asbob-uskunalar sotib olgan yilning o‘zidayoq, 50 foizli amortizatsiya xuquqiga, qolgan asosiy mablag`lar xisobidan esa jadallashgan amortizatsiya xuquqiga ega bo`lishlari lozim. Innovatsion faoliyatni axborot bilan ta’minlashning yana bir guruhi potentsial foydalanuvchilarga yangi ishlanmalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni etkazish, ulardan foydalanish bo‘yicha maslahatlarni tashkil etish bilan bog‘liq. Ushbu muammoning bir qismi ilm-fan va texnologiyalarni rivojlantirishning ustuvor sohalarida, shuningdek, innovatsion mavzularda axborot-tahlil markazlari tarmog‘ini yaratish orqali hal qilinishi mumkin. Bajarilgan ilmiytadqiqot ishlari bo‘yicha mintaqa va umuman Rossiya bo‘yicha ma’lumotlarni to‘plash, tahlil qilish va tizimlashtirish ishlarini olib borish kerak. Amalga oshirilgan ilmiy-tadqiqot ishlari to‘g‘risida ma’lumotni manfaatdor iste’molchilarga etkazishga katta kuch sarflash kerak. Ishlab chiqarish va texnologik infratuzilmakichik korxonalarning ishlab chiqarish resurslaridan foydalanishlari uchun sharoit yaratish uchun mo‘ljallangan. Uni davolang sanoat parklari, innovatsiya va texnologiya markazlari, texnologik klasterlar va boshqalar.