Innovaciyalar ministirligi

JUWMAQLAW
Kurs jumısın orınlaw processinde buǵan baylanıslı bar ádebiyatlardan adam organizminıń sırtqı teri qatlamında parazitlik etiwshi organizmler morfologiyası, biologiyası, fiziologiyasın hám olar payda qılatuǵın kesellik túrlerin úyreniw nátiyjesinde tómendegilerdi juwmaq qılıw múmkin:
1. Parazitlerdiń xarakteristikası, morfologiyası, biologiyası hám klassifikaciysın úyreniw menen zoologiya páni shuǵıllansa, olar qozǵatatuǵın kesellikler patogenezi, klinikasi, diagnostikası hám emlewin úyreniw menen bolsa patologikalıq anatomiya, patologikalıq fiziologiya, immunologiya, vimsologiya, mikrobiologiya, terapiya, farmakologiya, epizootologiya, xirurgiya, bioximiya, veterinariya-sanitariya ekspertizasi, zoogigiyena hám basqa pánler shuǵıllanadı hám de olardaǵı izertlew usıllarınan keń paydalanıladı.
2. Leyshmaniyalar (Leishmania) — kinetoplastidlar toparına tiyisli qamshılılar. Uzınlıǵı 2-4 mkm. Ayırım sút emiziwshiler (adam, iytler), jer bawırlap juretuǵınlar kletkalarınıń ishki paraziti. Teri hám ishki organlar kletkaların jaralap «jaman jara» (teri leyshmaniozi) hám «kalaazar» (visseral leyshmanioz) dep atalatuǵın keselliklerdi payda etedi.
3. Parazitler haqqındaǵı maǵluwmatlar áyyemgi zamanlardan berli pánge málim. Eramızdan talay ilgeri tegis jawın qurtılardıń wákilleri hám de askarida haqqında qoljazbalar saqlanǵan. Eramızdan aldınǵı 460-375-jıllarda jasaǵan ataqlı alım hám shıpaker Gippokrat birinshi bolıp pánge “askaridoz” degen túsinikti kirgizgen.
4. Parazit teri kletkalarında jasaydı hám terinde jaralar payda etedi. Keselliktiń bir jıl hám odan artıqlaw shózılatuǵın túri, 3-6 ay dawam jetetuǵın ótkir forması (penda jarası) ayırmashılıq etiledi.
5. XX ásir aqırı hám XXI ásir baslarında biologiyanıń barlıq tarawlarında, sonday-aq parazitologiya salasında da tiykarǵı itibar parazitlerdıń bioekologik qásiyetlerin hám bioximiyasın tereń úyreniwge hám de taǵı basqa eksperimental izertlew jumısların aparıwǵa qaratılǵan. Parazitologiya izertlewlerinde molekulyar biologiya, fiziologiya, immunologiya, tsitologiya hám basqa pánler menen baylanıslı bolǵan izertlewlerge hám de parazitlerga qarsı gúresde ekologiyalıq tárepten zıyansiz quralları islep shıǵıwǵa bólek itibar berilip atır.
6. Búrgeler parazit shıbın-shirkeyler túrine kiredi. Bul onıń basqa haywanlar denesinde turmıs keshiriwinen dárek beredi. Olar sutemiziwshi haywanlar, atap aytqanda insanlar, qus denesinde de jasaydı. Adam ushın búrge shıbınnan keyin turatuǵın jaǵımsız shıbın-shirkey. Olar júdá áyyemnen úy haywanları hám olardıń iyelerine parazit tasıp keliwi menen dúnya boyınsha adamlar xojalıq turmısına sińisip ketti. Búrgelerdiń shaǵıwı anaǵurlım jaǵımsız, biraq bul bunnan qáwipsirewde zárúrli orın da tutmaydi. Búrgeler júdá awır, mısalı súzek, qara oba keseli sıyaqlı baxıtsız keselliklerdi keltirip shıǵaradı.
7. Qotır - bul Sarcoptes scabiei yaǵniy qotır kenesi keltirip shıǵaratuǵın parazitar teri keselligi. Bul parazit dúnya boylap shama menen 130 million kisige tásir etken. Xalıqtıń kóshiwi kóbeyiwi menen qotır Batıs Evropada eń keń tarqalǵan keselliklerden birine aylandı. Shıpakerler poliklinikalarda da, emlewxanalarda da, travmatologiya hám asıǵıs medicinalıq járdem bólimlerinde de bul kesellikke dus kelip atırlar
8. Trixomonoz - sidik-tanosil aǵzalarınıń isiw keselligi; qın trixomonadları qozǵaltadı.
9. Filarıaz - bul Filarıoidea tipindegi domalaq qurttı juqtırıw nátiyjesinde kelip shıǵatuǵın parazitar kesellik. Olar qan menen azıqlanatuǵın diptera menen qara shıbın hám shıbın sıyaqlı tarqaladı. Bul kesellik gelmintazlar dep atalatuǵın kesellikler toparına kiredi.