Ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi

14.2.1-rasm. Yalpi foydaning chizmasi (marjinal daromad) 
O’zgaruvchan sarflar chizig’i (OK) ishlab chiqarish hajmi birligiga 2000 dona buyum va 
100000 so’m hisobidan tuziladi. Doimiy xarajatlar (KD) yalpi (AD) va o’zgaruvchan (OK) 
xarajatlarning o’rtasidagi farqqa teng. 
Doimiy xarajatlar ishlab chiqarish hajmining butun maydoni (diapazoni) uchun doimiy 
qiymat hisoblanadi. 40000000 so’mdagi doimiy xarajatlarning summasi o’zgaruvchan 
xarajatlarga qo’shiladi, natijada yalpi xarajatlar chizig’i o’zgaruvchan xarajatlar chizig’iga 
parallel bo’ladi. Marjinal daromad grafikda sotishdan olingan daromad chizig’i (OC) va 
o’zgaruvchan xarajatlar chizig’i o’rtasida ko’rsatilgan. Mahsulotlarning qulay maydoni 
(diapazoni) - mahsulotning 600dan 2000 donagacha bo’lgan birligi darajasida joylashgan. 
Shunga e’tibor qaratish lozimki, ishlab chiqarishning belgilangan maydoni (diapazoni) 
chegarasida qarorlar qulay bo’ladi. Bu maydon (diapazon)dan tashqarida mahsulot birligiga 
bo’lgan sotish narxi va o’zgaruvchan sarflar boshqacha bo’ladi. Ayrim hollarda tahlil uchun 
xavfsizlik hududi, shuningdek xavfsizlik chegarasining koeffitsiyenti hisoblab chiqiladi: 
Xavfsizlik hududi 
= 
Rejalashtirilayotgan sotish 
hajmi 
- 
Zarasizlik nuqtasidagi sotish 
hajmi 

---

304 
Xavfsizlik 
chegarasining 
koeffitsiyenti 
= 
Rejalashtirilayotgan sotish 
hajmi 
+ 
Zararsizlik nuqtasidagi sotish 
hajmi 
Rejalashtirilayotgan sotish hajmi 

Zararsizlik nuqtasi xavfsizlikning chegarasini ko’rsatmoqda. U subektning zarar 
ko’rishidan oldin sotish hajmi qanchaga qisqartirilishi mumkinligini ko’rsatmoqda. 
Mahsulotning 
rentabelligi 
= 
Mahsulot birligiga ta’luqli marjinal daromad 
Mahsulot birligining narxi 
x 
100 
Umumiy tahlildan so’ng har bir mahsulot yoki mahsulotning assortimenti tomonidan 
foydaga qilingan individual qoyilmalarning jadvali tuziladi (14.2.1-jadvalga qarang).