Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2021, 3(139) Умурзақова Мўътабархон Нодир қизи, Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети иқтисодиёт факультети «Макроиқтисодиёт»

2-расм. Германияда аҳолининг ўлимига сабаб бўлаётган ТОП-10 касалликлар рўйҳати (100 000 
аҳолига нисбатан)
1
.
55
МЕҲНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

---

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 3(139)
траст фондлар томонидан бошқарилади. Ҳозирда 
Англияда 152 та бирламчи тиббий ёрдамлар 
кўрсатувчи траст фондлар мавжуд ва улар мил­
лий соғлиқни сақлаш хизмати бюджетининг 80% 
ни назорат қилади. Шунингдек, Англияда 167 та 
шифохоналар ва 129 жамғарма трастлари мав­
жуд бўлиб, улар Англиядаги стационар давола­
нишнинг катта қисмини таъминлайди. Бирлаш­
ган қиролликда Шотландия, Уэльс ва Шимолий 
Ирландияда миллий соғлиқни сақлаш хизмати­
нинг мустақил маҳаллий тизимлари мавжуд
2
.
Халқаро экспертларнинг фикрича, Буюк 
Британия соғлиқни сақлаш тизимини молия­
лаштириш амалиётида тиббий суғурта хизмат­
лари билан бир қаторда, траст фондларнинг 
ташкил этилганлиги аҳолига тиббий хизмат­
лар кўрсатишнинг қамров даражасини ошириш 
имкониятини бермоқда. Натижада 2000­2019 йил­
ларда мамлакат аҳолисининг турли оғир касал­
ликлар билан оғриши ва касаллик сабабли ўлим 
ҳолатларини қисқартиришга эришилди. Жумла­
дан, ўрганилаётган даврда аҳоли ўлимига энг кўп 
сабаб бўлган ишемик юрак касаллиги ҳолатлари 
қарийб 2,2 мартага, қон томир касалликлари – 1,9 
1
Германия Федерал Молиявий хизматлар агент­
Германия Федерал Молиявий хизматлар агент­
Германия Федерал Молиявий хизматлар агент­
лиги маълумотлари асосида муаллия томонидан 
тузилди. https://www.bafin.de/EN/PublikationenDaten/
Datenbanken/Datenbanken_node_en.html
2
Kullman D. PHIS Pharma Profile United Kingdom 
(http://whocc.goeg.at/Literaturliste/Dokumente/
C
ountryInformationReports/PHIS%20Pharma%20
Profile%20UK%20Feb2011.pdf).
марта, қуйи нафас йўлларининг инфекцияланиши 
ҳолатлари эса – 1,8 мартага камайди (4­расмга 
қаранг)
3
.
АҚШда соғлиқни сақлашнинг хусусий модели 
фаолият кўрсатади, ва жами аҳолини қамраб 
олувчи миллий тизим мавжуд эмас. АҚШ тиб­
бий ёрдам соҳасидаги давлат кафолатлари 
фақат чекланган фуқаролар доирасига нисбатан 
қўлланиладиган ва соғлиқни сақлаш хизматла­
ридан фойдаланиш қисман мавжуд бўлган ягона 
ривожланган мамлакат ҳисобланади. Молиялаш­
тиришнинг етакчи манбаи бўлиб тиббий хизмат­
лар харажатларининг 50% дан ортиғини хусусий 
суғурта қоплайди. Бошқа манбаларни кекса ва кам 
таъминланган фуқаролар учун дастурлар, ҳамда 
фуқароларнинг шахсий пул маблағларини ўз 
ичига олади. Даволаниш профилактик муассаса­
лари ва хусусий шифокорларни молиялаштириш­
нинг бошқаруви хусусий тиббий суғурта компани­
яларнинг қўлида бўлиб қолмоқда. Давлат ижти­
моий ҳимояга муҳтож фуқаролар учун махсус дав­
лат дастурлари орқали ресурсларни тақсимлашни 
бошқаради. Миллий соғлиқни сақлаш тизимини 
бошқаруви марказлашмаган. Давлатнинг ЯИМдаги 
умумий харажатлари улуши 17,2% ташкил этиб, 
шундан соғлиқни сақлаш харажатлари ижтимоий 
3
Global Health Estimates 2020: Deaths by Cause, 
Age, Sex, by Country and by Region, 2000­2019. World 
Health Organization. https://www.who.int/data/gho/data/
themes/mortality­and­global­health­estimates