Kristallografiya va mineralogiya

Granatlar gruppasi  
Bu gruppaga ko‘pgina minerallar kirib, ularning umumiy formulasi 
quyidagicha ifodalanadi: A
3
+2B
2
+3[SiO
4
]
3
. Bunda A+2=Mg+2, Fe+2, Mn+2, 
Ca+2 va B+3=Al+3, Fe+3, Cr+3, Mn+3. Bu gruppani nomi lotincha «granatus» - 
donga o‘xshash degan so‘zdan kelib chiqqan (avval topilganlari anor doniga 
o‘xshash rangli bo‘lgani uchun Shunday nom berilgan).
Bu gruppa minerallari orasida ikki izomorf qatorga taaluqli bo‘lganlari ko‘p 
tarqalgan.
Al’mandin qatori – (Mg,Fe,Mn)
3
Al
2
[SiO
4
]
3
Pirop – Mg
3
Al
2
[SiO
4
]
3 
Al’mandin – Fe
3
Al
2
[SiO
4
]
3 
Spessartin – Mn
3
Al
2
[SiO
4
]
3
Andradit qatori – Ca
3
(Al,Fe,Cr)
2
[SiO
4
]
3 
Grossulyar – Ca
3
Al
2
[SiO
4
]
3
Andradit - Ca
3
Fe
2
[SiO
4
]
3
Uvarovit – Ca
3
Cr
2
[SiO
4
]
3
Bu minerallarning nomlari turlicha kelib chiqqan.
Pirop – grekcha «piropos» - olovga o‘xshash degan so‘zdan kelib chiqqan, 
uning to‘q qizil rangiga qarab Shunday nom berilgan.
Al’mandin – Kichik Osiyodagi Alabanda degan joyning buzib talaffuz 
etilgan nomi bo‘lib, bu erda qadimgi zamonlarda tosh yo‘nilar edi.
Spessartin – Bavariyadagi Spessart konining nomiga qo‘yilgan.
Grossulyar – krijovnik o‘simligining lotincha nomiga qarab qo‘yilgan, rangi 
shu o‘simlik rangiga o‘xshash (26.2-rasm).

---

246 
26.2-rasm. Grossulyar kristallari 
26.3-rasm. Uvarovit 
Andradit – birinchi marta shu mineralni ta’riflagan Portugaliya mineralogi 
d’Andrada nomi bilan atalgan.

---

247 
Uvarovit – ministr Uvarov sharafiga atalgan. Birinchi marta Uralda topilgan 
(26.3-rasm).
Andraditni shaffof yashil xili demantoid, andraditni titanga boy xili 
shorlomit deyiladi.
Grossulyarningsseylondan topilgan jigarrang xili essonit (gessonit) deyiladi.
Granatlar gruppasi minerallarini kimyoviy tarkibi 26.2-jadvalda ko‘rsatilgan. 
Aralashma sifatida K
2
O, Na
2
O, P
2
O5, V
2
O
5
, ZrO
2
, BeO bo‘lishi mumkin.
Singoniyasi kubik, simmetriya ko‘rinishi geksaoktaedrik – 3L
4
4L
3
6L
2
9PC.
 
26.2-jadval 
Granatlar gruppasi minerallarini kimyoviy tarkibi va asosiy xususiyatlari 
Mineral 
Kimyoviy tarkibi (% miqdorda) 
E
leme
n
tl
ar 
y
ac
h
ey
k
a 
p
aram
et
rl
ar
i (a
0
) 
So
li
sh
ti
rma
o
g‘
irl
ig
i 
Si
n
d
iri
sh
k
o‘
rs
at
k
ic
h
i 
MgO 
FeO 
MnO 
CaO 
Al
2
O
3
Fe
2
O
3
Cr
2
O
3 
SiO
2 
Grossulyar 
- 
- 
- 
37,8 22,7 
- 
- 
40,0 11,84 
3,53 1,735 
Andradit
- 
- 
- 
33,0 
- 
31,5 
- 
35,5 12,04 
3,75 1,895 
Uvarovit 
- 
- 
- 
33,5 
- 
- 
30,6 35,9 12,05 
3,52 1,870 
Pirop 
29,8 
- 
- 
- 
25,4 
- 
- 
44,8 11,44 
3,51 1,705 
Almandin 
- 
43,3 
- 
- 
20,5 
- 
- 
36,2 11,49 
4,25 1,830 
Spessarit 
- 
- 
43,0 
- 
20,6 
- 
- 
36,4 11,59 
4,18 1,800 
Yaxshi qirralangan kristallar holida topilishi granatlar uchun xarakterlidir 
(26.4-rasm). Granat kristallari juda ko‘p uchrab, ayrim paytlarda yirik 
o‘lchamlarga ega bo‘ladi.

---

248