Kristallografiya va mineralogiya

Nazorat savollari: 
1. Sharlarni zich joylashishi qanday qonuniyatlari asoslangan? 
2. Geksagonal joylashish qanday ataladi? 
3. Tetraedrik bo‘shliqlar bilan oktaedrik bo‘shliqlarni farqi nimada? 
 
8. Koordinatsion son 
Ion bog‘lanishli strukturalarda kationlar va anionlar ishtirok etadi (qarama-
qarshi zaryadli ionlar). 
Bir ionni o‘rab turgan qarama-qarshi zaryadli ionlar soni koordinatsion son 
deyiladi. Ionlarni (atomlarni) markazlarini birlashtiruvchi to‘g‘ri chiziq orqali hosil 
bo‘lgan geometrik shakl koordinatsion “ko‘pburchak” (mnogogrannik) deyiladi.
Koordinatsion son kation radiuslarini R
k
, anion radiuslari bilan R
a
nisbatiga 
bog‘liq bo‘ladi. Eng mustaxkam struktura yirik o‘lchamli anionlar markazida 
kichik o‘lchamli kation joylashgan paytda yuzaga keladi.
a va b – mustahkam emas d va e – mustahkam. 

---

38 
8.1-rasm. Oq – anionlar, qora – kationlar 
1922 yil A. Magius geometrik usul bilan ion radiuslarini koordinatsion son 
bilan bog‘liqligini aniqladi.
Quyidagi jadvalda markaziy kation atrofida anionlarni joylashish xollari 
berilgan.
8.1-jadval. 
R
k
:R
a
 nisbatni koordinatsion son bilan bog‘liqligi. 
R
k
: R
a
 
Anionlarni kation atrofida 
joylashishi 
Koordinatsion son 
0-0,155 
Birini qarshisida ikkinchi 
(gantel’) 
2 
0,155-0,225 
Teng tomonli uchburchakni 
uchlarida 
3 
0,225-0,415 
Tetraedrni uchlarida 
4 
0,415-0,732 
Oktaedrni uchlarida 
6 
0,732-1 
Kubni uchlarida 
8 
Zich joylashishi (kubooktoedr) 
12 

---

39