Ku sh ak ova., Abduvaxqbqv a. Stratigrafiya asoslari 0 ‘quv qo‘llanma Toshkent 2020

2 - topshiriq
Yer po‘sti harakatlari koMamini aniqlash maqsadida stratigraflk 
ustunni tahlil qilish
Birinchi amaliy topshiriqqa muvofiq tuzilgan stratigraflk ustun 
tadqiqot hududida Yer po‘sti harakatlarini o ‘rganish uchun dastlabki 
m a’lumotlar manbayi bo ‘lib xizmat qiladi.
Yer po‘sti vertikal harakatlar tarzida to ‘xtovsiz tebranib turadi. 
Shu bilan bog‘liq tarzda Yer yuzining m a’lum bir hududi biror bir 
vaqt davomida quyidagi holatlarni aks ettiradi:
1)Hudud gipsometrik yuqori ko ‘tarilgan va natijada nurab 
yuvilayotgan quruqlikni tashkil etadi;
2)Hudud cho‘kkan va kontinental yotqiziqlar hosil b o ‘luvchi 
quruqlikning botiq qismidan iborat.
3)Relyef yuzasi dengiz sathidan pastda bo‘lib amalda dengiz 
tubini tashkil etadi va bu yerda dengiz yotqiziqlari hosil bo ‘ladi.
Sharoitlaming almashinishi asta-sekin va to ‘xtovsiz kechadi. 
Kesmada cho‘kmaning ( tog ‘ jinslarining) almashinishi izchil va 
uzluksiz ro‘y beradi, yoki bir-biridan yuvilish yuzalari va 
nomuvofiqlik tekisliklari orqali kesmadagi qatlamlar o ‘zaro keskin 
almashinib turadi. Turli tarkibli cho‘kmalardan ketma-ket hosil 
b o‘lgan qatlamlarda va yuvilish yuzalarida fatsial tahlil usulini 
qo‘llab tiklash mumkin bo‘lgan o ‘zgarishlar o ‘z aksini muhrlagan 
bo ‘ladi.
Buning uchun stratigraflk ustunda(kesmada) aks etgan har bir 
qatlam, bir qatlamdan ikkinchisiga o ‘tish xususiyatlari va boshqa 
xossalari 
o ‘rganiladi 
hamda 
barcha 
qatlamlaming 
yoshi 
geoxronologik jadvaldagi vaqt birliklari bilan muvofiqlashtiriladi, 
ushbu 
amal 
bajarilgandan 
so‘ng 
o ‘rganilayotgan 
qatlamlar 
stratigraflk birliklar m aqom iga o ‘tadi. Ushbu holatda Dunyo okeani
44

---

sathiga (hisob boshiga) nisbatan tadqiqot hududi yuzasining vaqt 
b o‘yicha izchi) holatini tiklashga harakat qilinadi. Odatda suv sathi 
yuzasiga nisbatan relyef yuzasi holatini chiziqli o ‘lchovlarda 
ko‘rsatishning imkoni bo4maydi, shuning uchun dengizning turli 
bionomik holatini quruqlikning botiqlik yoki qabariq(tepalik) 
hududlariga mansub ekanligini ko‘rsatish bilan cheklanish mumkin.
Barcha olingan m a’lumotlarni paleogeografik egri chiziqlar 
shaklida aks ettirish lozim bo‘ladi. Buning uchun abssissa o ‘qida 
vaqtning to‘xtovsizligi xarakteridan kelib chiqib vaqt birliklarini 
tanlangan miqyos (bir xil uzunlikdagi birliklar yoki davr, epoxa va 
asr kabi vaqt birliklarining davomiyligini hisobga olgan holda) 
bo‘yicha ajratiladi. Ordinata o ‘qida esa quruqlikning dengiz sathidan 
yuqoridagi pasttekislik zonasi (cho‘kindi to ‘planish uchastkalari) va