Laboratoriya ishi №6

2-mashq. O`tkazgichlarni paralalel va ketma-ket ulash formulasini tekshirib ko`rish.
O`zaro paralele ulangan R<sub>1x</sub> va R<sub>2x</sub> qarshiliklarning umumiy qarshiligi
(3)
Formula bilan hisoblandi.
O`zaro ketma-ket ulangan R _1x va R_2x qarshiliklarning umumiy qarshiligi


(4)
Formula bilan hisoblanadi.
Bu hisoblahs formulalarining tug`riligini tekshirish uchun R<sub>1x</sub> va R<sub>2x</sub> qarshiliklarni om qonunidan foydalanib aniqlaymiz. Ya`ni kuchlanish bir necha (kamida 3 ta) qiymatlarida tok kuchlarini ulchab , R_1x va R_2x o`rtacha qiymatlar kattaligi topiladi. (1mashqdagi kabi) va (3-4) formulalrdan R<sub>par</sub> va R<sub>jket</sub> lari hisoblanadi.
So`ngra bu qarshiliklarni avval parallel ulab, son`g ketma-ket ulab 3 marta ulchash bajarib ularni o`rtacha tajribaviy qiymatlari topiladi va bu kattaliklar 3-4 formullar buyicha hisoblangan qiymatlar bilan taqqoslanadi. Agar bu qiymatlar tajriba aniqligida bir-biriga yaqin bo`lsa paralele va ketnmaket ulangan qarshiliklar kattaligining topishning (3-4) formulalari tug`riligi isbotlanadi.


Ishni bajarish tartibi

1. 
   Manbani elektr tarmog`iga ulang (bunda kalit K uzilgan bulishi kerak)
   
2. 
   Manbadagi potenseometrning qulog`i chap tomonga oxirigacha buralgan bulishi kerak.
   
3. 
   Zanjirga R ₁ ni ulang .Kalitni ulang.
   
4. 
   Reostat R yordamida kuchlanishni toning va 3 ta qiymatini ulchang.
   

Kalitni using. R _1x ning 3 ta qiymatini hisoblab uning o`rtacha qiymatini ni hisoblang.

5. 
   Zanjirga R_2x ni ulang .kalitni ulang.
   
6. 
   4-banddagi kabi ulchash bajarib kalitni using va R_2x ni hisoblang .
   
7. 
   Zanjirga R_1x va R_2x larni o`zaro parallel qilib ulang .Kalitni ulang.
   
8. 
   4- banddagi kabi ulchash va hisoblashlarni bajarib kalitni uzing va R_lar ni toping.
   
9. 
   Zanjirga R_1x va R_2x larni o`zaro ketma-ket qilib ulang. Kalitni ulang.
   
10. 
    4-banddagi kabi ulchash va hisoblashlarni bajarib kalitni uzing va ni hisoblang. Manbani elektr tarmog`idan uzib quying.
    

11. qiymatlarini 3-4 formulalarga qo’yib va larning qiymatlarini hisoblang. Bu kattalik qiymatlarini tajribada aniqlangan va lar bilan taqqoslang. O`tkazgichalrni parallel va ketma-ket ulash formulasini tajribada tasdiqlanish va tasdiqlanmasligi haqida hulosa qiling .
Savol va topshiriqlar.
1.Tok kuchi nima?
2. Qarshilik nima?
3. Om qonuni ta`riflang?
4. O`tkazgichlarni parallel va ketma-ket ulash formulasini keltirib chiqaring?
5. O`tkazgich qarshiligi qanday fizik kattaliklarga bog`liq?
6. Zanjirdagi tok va kuchlanishni o`zgartirish uchun rheostat zanjirga qanday tarzlarda ulanadi?