Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
3 
library.ziyonet.uz/ 
 
Tuyoqlari ostidagi qattiq yerning omonatligini his etish otning soʻniq xotirasida uzoq 
oʻtmishdagi oʻsha yoz kunlarini, togʻlardagi oʻsha shabnamli yumshoq oʻtloqlarni, 
osmonda charaqlagan va togʻu toshni orqada qoldirib ketayotgan quyoshni to uyurboshi 
aygʻir gʻazabdan quloqlarini ding qilib olib uni quvlab orqasiga qaytarmagunicha u 
tentak oʻtloqlaru daryoni kesib, butalarni yorib oʻtib quyosh ortidan quvib ketgan oʻsha 
ajoyib va gʻaroyib damlarni gʻira-shira jonlantirdi. Oʻsha paytlardan beri oradan qancha 
vaqt oʻtib ketdi-ya! Yilqilar xuddi koʻl tubida oyoqlarini osmonga qilib yurganday, uning 
onasi – yoldor kattakon biya boʻlsa, goʻyo iliqqina sutli bulutga aylanganday tuyulardi. 
Onasi birdan mehribonlik bilan pishqiruvchi bulutga aylanib qoladigan shunday damlarni 
sevardi. Uning yelinlari taranglashib, lazzatli boʻlib qolar, lablarida sut koʻpiklanardi, u 
boʻlsa sutning moʻlligi va shirinligidan entikib qolardi. U yoldor kattakon onasining 
qorniga tumshugʻini qadab turishni yaxshi koʻrardi. Naqadar lazzatli edi bu sut! Butun 
olam – quyosh, yer, onasi bir qultum sutga joylashganday edi. Toʻyib boʻlganidan keyin 
ham yana bir qultum, yana, yana emishni istardi. 
Afsus, bu uzoqqa choʻzilmadi, tezda barham topdi. Oradan koʻp oʻtmay hamma narsa 
oʻzgarib ketdi. Koʻkdagi quyosh charaqlamay, togʻdan toshga sakramay qoʻydi. Endi kun 
sharqdan chiqib gʻarbga tomon ogʻishmay boradi, yilqilar oyoqlarini osmonga qilib 
yurmaydigan boʻlib qoldi, payhon qilib tashlangan sizot oʻtloq ular tuyoqlari ostida 
chapillaydi va qorayadi, qirgʻoqlardagi toshlar qarsillab yorilib ketadi. Yoldor kattakon 
biya qattiqqoʻl ona ekan, bolasi haddan ortiq bezor qilganida uning yolidan qattiq tishlab 
olardi. Endi sut yetishmas, oʻtlash kerak edi. Uzoq yillar choʻzilgan hayot boshlandi, 
mana endi oxirlab borayotir. 
 
Mana shu oʻtgan uzoq umri davomida abadiy yoʻqolgan oʻsha yoz yoʻrgʻa otga sira 
qaytib kelmadi. U egarlangan holda har xil yoʻllarni bosib oʻtdi, uni har xil chavandozlar 
mindi, lekin hamon yoʻllarning oxiri koʻrinmasdi. Faqat endigina – quyosh yana oʻz 
oʻrnidan qoʻzgʻalgan, yer esa oyoqlari ostida chayqalayotgan, koʻzlari jimirlab, xiralasha 
boshlagandagina shuncha uzoq vaqtdan beri qaytmagan oʻsha yoz uning koʻziga koʻrinib 
ketdi. Hozir uning koʻz oʻngida oʻsha togʻlar, oʻsha sizot oʻtloqlar, oʻsha yilqilar, oʻsha 
yoldor kattakon biya miltillab, gʻira-shira namoyon boʻldi. U doʻgʻadan, xomut va 
shotidan qutilib olib, toʻsatdan uning koʻziga koʻrinib ketgan oʻtmishga qadam qoʻyish 
uchun kuchi boricha talpinar, jon-jahdi bilan depsinardi. Lekin aldamchi xayol har gal 
uzoqlashib ketar, shunisi jonga azob berardi. Qulunlik paytidagidek onasi sekin kishnab 
uni chaqirar, yilqilar uni toylik vaqtidagiday biqinlari bilan turtib, dumlari bilan urib 
oʻtar, uning esa shamolga bardosh berishga kuchi yetmasdi – shamol tobora kuchayar, 
uni dumi bilan qamchilar, koʻzlari va burun kataklarini qor bilan toʻldirib, terga botib 
sovuqdan qaltirar, erishib boʻlmas oʻsha olam izgʻirin quyunlari ichida unsiz koʻmilib 
yoʻq boʻlib ketar edi. Mana endi togʻlar ham, oʻtloqlar ham, daryo ham gʻoyib boʻldi, 
yilqilar qochib ketdi, faqat onasining – yoldor katta biyaning sharpasi oldinda gʻira-shira 
koʻrinib turardi. U bolasini tanho tashlab ketishni xohlamasdi. U toychogʻini oldiga 
chorlardi; toychoq bor kuchi bilan xixilab kishnab yubordi, ammo oʻz ovozini oʻzi 
eshitmadi. Hamma narsa birdan gʻoyib boʻldi, izgʻirin ham tindi. Gʻildiraklar gʻijirlamay 
qoʻydi. Xomut ostidagi yaraning achishgani ham sezilmay qoldi. 

---