Mashg’ulotlar uchun

Tez yordam. Tok urgan joyga birinchi etib kelgan kishi hammadan avval shikastlangan kishini tok ta’siridan qutqarish lozim. Tok urishining oldini olish uchun o‘z-o‘zini himoya qilish vositalarini qo‘llab (rezina qo‘lqop yoki kovush kiyish, oyoq ostiga izolyatsiya qiluvchi material qo‘yish), rubilnikni o‘chirish, saqlash qopqonlarini echish, elektr simini quruq yog‘och bilan olib tashlash yoki yog‘och sopli boltada chopib tashlash kerak. Shikastlangan kishini xavfsiz joyga olib chiqish kerak va tezlik bilan tez yordam chaqirish lozim. Lekin shifokor etib kelguncha, darhol uni tiriltirishga kirishish kerak, ya’ni sun’iy nafas berish va yopiq yurakka massaj qilish. So‘ngra bemorni eng yaqin davolash muassasasiga olib boriladi.
Amaliy mashғulоt:№17
Mavzu: Ўtkir zaҳarlanishlarda dastlabki tibbiy y’rdam.
Reja:
1. Оziқ оvқat, zaҳarli ўsimliklar va spirtli ichimliklardan zaҳarlanish sabablari, belgilari va dastlabki tibbiy y’rdam kўrsatish.
2. Ammiak, xlоr va is gazidan zaҳarlanish sabablari, belgilari va dastlabki tibbiy y’rdam kўrsatish.
3. Ilоn va chay’n zaxridan zaҳarlanish sabablari, belgilari va dastlabki tibbiy y’rdam kўrsatish.


Оziq-ovqatdan zaharlanish sabablari, belgilari, tez yordam.
Zaharlanish - organizmga zaharlar ta’sir qilishi tufayli ro‘y beradigan holat. Aynan oziq-ovqat mahsulotlari va zaharli o‘simliklar va ro‘zg‘or hamda ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan turli kimyoviy moddalar, dori preparatlari va boshqalar zaharlanish hollariga sabab bo‘lishi mumkin. Zaharlar organizmga mahalliy va umumiy ta’sir ko‘rsatadi. Umumiy ta’siri zaharning tabiatiga va uning qanday qilib organizmga surilishiga bog‘liq bo‘ladi.
Odam birdan zaharlanib qolgan hollarda ko‘rsatiladigan shoshilinch yordam quyidagi maqsadlarni ko‘zlashi kerak:
1) Zaharni organizmdan mumkin qadar tezroq chiqarib tashlashni;
2) Organizmda qolgan zaharni antidotlar, ya’ni ziddi-zaharlar yordamida zaharsiz holatga keltirishni;
3) Nafas va qon aylanishning buzilishiga qarshi kurashni.
Zahar organizmga og‘izdan tushgan bo‘lsa, darhol me’dani yuvish zarur, bu ish odam zaharlanib qolgan joyning o‘zida o‘tkaziladi, ichakni tozalash maqsadga muvofiqdir, buning uchun surgi beriladi, klizma qilinadi. Zahar badan terisi yoki shilliq pardalarga tushib qolgan bo‘lsa, darhol zaharni mexanik yo‘l bilan ketkazish kerak. Dezintoksikatsiya, ya’ni zahar kuchini kesish uchun shifokor buyurganiga qarab, teri ostiga va venaga glyukoza, natriy xlorid, gemodez va boshqa eritmalar yuboriladi. Nafas hamda qon aylanish funktsiyalarini asliga keltirish uchun kislorod, yurak tomirlarini quvvatlaydigan vositalar, sun’iy nafas apparat bilan nafas berish usuli qo‘llaniladi.
Ovqatdan zaharlanish hodisalari tez boshlanadi -ovqat eyilgandan keyin bir necha soat o‘tgach ko‘ngil aynab, odam juda bo‘shashadi, to‘sh sohasi uvushib, sim-sim og‘riyotganini sezadi: tez orada qusadi, qusish bemorga bir oz engillik keltiradi. qusish bilan bir vaqtda ich surib, bir talay suyuq axlat keladi, ich surayotgan mahalda qorin tutib-tutib og‘rishi mumkin.
Shoshilinch yordam berishni yo‘g‘on zond yordamida ovqat qoldiqlarini batamom chiqarib tashlab, ya’ni toza suv bo‘lguncha me’dani yuvish zarur. Zond solishning imkoni bo‘lmaydigan hollarda bemorga stakanlab suv ichirib, keyin to odam qusguncha tomog‘i barmoqlar bilan mexanik ravishda ta’sirlantiriladi. Odam qusib bo‘lgandan keyin surgi berish kerak (20-30 g magniy yoki natriy sulg‘fatni 400-500 ml suvga solib). Og‘riq bo‘lsa 5-7 tomchi 0,1 li atropin sulg‘fat eritmasi yoki 0,015g belladona berish mumkin. Kollaps mahalida yurak tomirlarni quvvatlaydigan vositalar qo‘llaniladi. 2 ml 25%li kordiamin eritmasi, 2 ml 20%li kamfora eritmasi, 1 ml 10%li kofein eritmasi, 1 ml 1%li mezaton eritmasi teri ostiga in’ektsiya qilinadi. Odam suvsizlanib organizmda elektrolidlar kamayib qolganda 500-1000 ml izotonik (natriy xlorid) eritmasini teri ostiga yoki venadan tomchilab yuboriladi. Shu bilan bir vaqtda venaga 10-20 ml 10%li natriy xlorid eritmasi yuboriladi. Intoksikatsiya, suvizlanish simptomlari kollaps belgilari bilan birga qo‘shilib davom etayotgan bo‘lsa, suyuqliklar (izotonik natriy xlorid eritmasini 5%li glyukoza bilan birga qo‘shib) va yurak tomirlarni quvvatlab turadigan vositalarni venadan tomchilab yuborish zarur.
Odam ovqatdan zaharlanib qolgan kezlarda dastlabki 1-2 kun davomida ovqatdan o‘zini tiyib turishi tavsiya etiladi. Issiq choy ichib tursa bo‘ladi. Keyinchalik ovqat rejimi shifokorning aytganiga qarab asta-sekin kengaytirib boriladi.