Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonun. Atom tuzilishi nuqtai-nazaridan kimyoviy elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni. Davr va guruhlarda elеmеntlar xossalarining o`zgarishi. Darsning maqsadi

Darsning maqsadi:

1. Ta`limiy maqsad

haqida bilim ko`nikma va malaka berish;

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarga mavzuda keltirilgan misollar asosida

nutqini oshirish va tarbiya berish;

3. Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchhilarni ongini tafakkurini o`stirish

dunyoviy bilimlarini rivojlantirish.

Dasrning turi: an`anaviy

Darsning usuli: ma`ruza darsi. Savol- javob

Darsning jihozi: Elementlar davriy jadval. Kodaskop. Ko`rgazmali materillar , darsga

oid sladlar kimyoviy moddalar to`plami va darslik

Darsning tashkiliy qismi:
1.O`quvchilar bilan salomlashish. 2.O`quvchilarning davomatni aniqlash.

3.O`quvchilar bilan siyosiy daqiqa. 4. O`tilgan mavzuni so`rash.

Yangi darsni rejasi.

Yangi darsning bayoni.

Suvning qattiqligi va uni yumshatish usullari.«Yumshoq» va «qattiq» suvlar bir-biridan qanday farqlanadi?Ma'lumki, sayyoramiz yuzasining 2/3 qismi suv bilan qoplangan. Inson hayotini suvsiz tasavvur qilish mumkin emas. Kundalik turmushda, ishlab chiqarish jarayonlarining ajralmas qismi bo`lgan suv ma'lum darajada tozalashdan o`tkazilishi lozim. Tabiiy suvlar tarkibida magniy va kalsiy xloridlar, sulfatlar, gidrokarbonatlar va boshqa qo`shimchalar mavjud bo`ladi. Qattiq suv - tarkibida Ca⁺² va Mg⁺² ionlari ko`p bo`lgan suv.

Yumshoq suv - tarkibida Ca⁺² va Mg⁺² ionlari bo`Imagan yoki juda
kam bo`lgan suv.Qattiq suv ko`p texnik maqsadlar uchun yaroqsiz hisoblanadi. Qattiq suvdan foydalanilganda isitish tizimi bug` qozonlari devorlari magniy, kalsiy karbonatlar va boshqa tuzlardan iborat quyqa bilan qoplanib qoladi. Quyqa suv isishini qiyinlashtiradi, yoqilg`i sarfi ortishiga, qozon devorlarining ishdan chiqishiga sabab bo`ladi.

Qattiq suvda sovun ko`pirmaydi, chunki magniy va kalsiy ionlari sovun bilan suvda erimaydigan birikmalar hosil qiladi. Qattiq suvda go`sht, sabzavotlar, don mahsulotlari yaxshi pishmaydi, sifatli choy tayyorlab bo`lmaydi.Suvda vaqtiuchalik (karbonat), doimiy, kalsiy, magniy va umumiy qattiqlik farqlanadi.

Vaqtiuchalik qattiqlik - suvda magniy va kalsiy gidrokarbonatlar [Ca(HCO₃)₂;
Mg(HCO₃)₂] mavjudligi bilan bog`liq.

Doimiy qattiqlik - suvda magniy va kalsiy sulfatlar va xloridlar fCaSO₄,
CaCl₂; MgSO₄, MgCl₂ ] mavjudligi bilan bog`liq.

Kalsiy qattiqligi - suvda kalsiy tuzlari mavjudligi bilan bog`liq.

Magniy qattiqligi - suvda magniy tuzlari mavjudligi bilan bog`liq.

Umumiy qattiqlik - suvning kalsiy va magniy qattiqligi yig`indisi.

Suvning qattiqligini pasaytiris H2 yumshatish uchun distillatsiya (suvni haydash) hamda kimyoviy usullardan foydalaniladi. Kimyoviy usullarda magniy va kalsiy ionlari suvdan erimaydigan birikmalar tarzida chiqarib yuboriladi. Buning uchun:

1. 
   Suvni qaynatish yo'li bilan vaqtinchalik qattiqlik yo'qotiladi:
   

Ca(HC O3), CaCO₃ + H₂O +CO₂ Mg(HCO₃)₂ — MgCO₃ + H₂O +CO₂

Uyingizda choy damlash uchun suv qaynatiladi. Doimo suv qaynatadigan idish tubiga e'tibor bering. Suvda erimaydigan toshsimon quyqani ko'rasiz, u CaC O3 va MgC O3 tuzlaridir.

2. 
   Ohakli suv qo'shiladi:
   

Ca(HC O3)₂ + Ca(OH)₂ 2CaC O3l + 2H₂O Mg(HCO₃), + Ca(OH)₂ CaCO₃ MgCO₃ + 2H₂O

3. 
   Ishqor ta'sir ettiriladi:
   

Ca(HC O3)₂ + 2NaOH CaCO₃+ Na₂CO₃ + 2H₂O Mg(HC O3), + 2NaOH MgCO₃ + Na₂CO₃ + 2H₂O

4. 
   Soda (Na₂C O3) qo'shib Mg²⁺ va Ca²⁺ ionlari cho'ktiriladi:
   

Ca(HC O3)₂ + Na₂C O3 CaCO₃+ 2NaHCO₃ Mg(HC O3)₂ + Na₂C O3 MgCO₃ + 2NaHCO₃

Bunda kalsiy va magniy ionlari suvda erimaydigan karbonatlar tarzida eritmadan chiqarib yuboriladi.Doimiy qattiqlik suvni qaynatish bilan yo'qolmaydi. Uni soda yoki natriy fosfat qo'shib yo'qotiladi:

CaSO₄ + Na₂CO₃ CaCO₃ + Na₂SO₄ 3MgSO₄ + 2Na₃PO₄ — Mg₃(PO₄)₂ + 3Na₂SO₄

Sanoatda suvning qattiqligini yo'qotish uchun ion almashinuv usuli qo'llaniladi.