Mavzu; Operatsion tizimlar haqida umumiy maʼlumot

Reja:

1. Zamonzviy operatsion tizimlar ilovalari
2. Operatsion tizimlarda virtual xotira tushunchasi
3. Operatsion tizimlarda hisoblash jarayoni.

Zamonzviy operatsion tizimlar ilovalari

Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari. Operatsion tizimlarning
asosiy vazifalari – foydalanuvchining EXM bilan muloqatini
soddalashtirishdir. Bundan tashqari, OS ning muxim vazifasi- tizimli
programma taminotining elementlari bo`lgan translyator, yuklagichlar
va monitorlar uchun qulay interfes yaratishdir. Tizimli programma
taminoti (TPT) apparat vositalari ustiga qurilgan usqurtma bo`lib, u
foydalanuvchini mashina bilan ishlashini o`ng`ay qiladi. EXM
samaradorligini oshirish uchun OS EHM ning resurslarini
boshqarishdek murakkab jarayonlarni amalga oshiradi.
OSning asosiy vazifasi quyidagi sxemada keltirilgan:
OS bilan foydalanuvchi o`rtasidan muloqat malum bir boshqaruv tilida
amalga oshiriladi (RUN P). OS ning foydalanuvchi uchun qulaylik
nuqtai-nazaridan ko`p ishlatiladigan xizmatlar uchun standart servis
programmalariga ega. Masalan, READ (F) bunda mashina darajasida
o`qish-yozishni amalga oshirishni OS o`z zimmasiga oladi. Bunday
xizmatchi programmalar yechimdan masalalarning operatsion
qamrovining bir qismi sifatida qaralishi mumkin. Garchi OS faqat
programma taminoti ko`rinishi amalga oshirilgan deb xisoblansa ham,
amallarning malum birlari mikro-programmalar to`plami ko`rinishida
programma –apparat vositalari orqali amalga oshirilgan .
OS turlari. OSlar foydalanuvchiga ko`rsatilgan interfeys turlari
bo`yicha sinflarga ajratiladi. Lekin bu ajratish (qatiy) emas va sinflar
o`zaro kesishishi mumkin. quyida malum bir shartlar (kriteriyalar)
bo`yicha operatsion tizimlari sinflarga ajratish keltirilgan.
Kriteriya 1-sinf 2-sinf
1 Muloqat turi bo`yicha Paketli qayta ishlash tizimi Diologli tizim
2 Foydalanuvchilar soni bo`yicha Bir programmali tizim Multiprogrammalik tizim Multiprotsessorlik tizim
Bir programmali tizimlarda faqat bita foydalanuvchi ishlashi
mumkin. Bu hol resurslar cheklanganligidan kelib chiqadi.
Multiprogramma tizimida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi
masalalari yechilishi mumkin. Masalalar bir-biriga xalaqit bermasligi
uchun o`zining operatsion qobig`ini yaratadi. Multiprotsessorli
tizimlarda bittidan ortiq protsessor ishlatiladi. Paketli qayta ishlash
tizimlarida topshiriq malumot (berilganlar) tashuvchilarida yozilgan
(disklarda) boshqaruv operatorlari ketma-ketligi sifatida keladi va
disklarni almashtirish kabi ishlardan tashqari, prgrammani o`qish va
bojarish OS o`z zimmasiga oladi. Dialog yoki interaktiv rejimda
foydalanuvchilarning murojat vaqti taqsimoti tizimlari orqali
taminlanadi. OSda foydalanuvchi tomonidan berilgan har bir buyruq, u
kiritilgan zaxoti bajariladi. Tashqi qurilmalardan kelayotgan signallarni
qayta ishlash va tezda javob berish uchun real vaqt tizimlaridan
foydalaniladi.
Foydalanuvchi interfeysi. OS tomonidan beriladigan interfeys
turli toifa odamlarga EXM bilan muloqatni o`ng`ay qilishga qaratilgan.
Foydalanuvchi uchun buyruqlar tili mavjud bo`lib, uning eng soddasi
menyudir. Murakkab tizimlarda OS muloqatning bir necha turi bo`lishi
mumkin. Mutaxassis bo`lmagan foydalanuvchilarga EHMda ishlash
uchun soda buyruqlar tili yaratilgan. Mutaxassis programma
tuzuvchilar uchun masalalarni boshqarish tili deb nomlanuvchi kuchli
va murakkab til mavjud. Bulardan tashqari operatorlar uchun maxsus
tillar mavjud bo`lib, ular bu orqali masalalar bajarilishini to`xtatish,
holatini aniqlashi va tashqi tasirlarni boshqarishlari mumkin. OS va
foydalanuvchi interfeysini qo`llash uchun OS standart servis
programmalariga ega bo`lishi kerak. Masalan, SHEXM da
klaviaturadan o`qish, ma`lumotlarni ekranga chiqarish programmalari,
murakkab EXMlarda masofadagi terminal ishini taminlash, chop qilish
qurilmasini boshqarish, lokal tarmoq va EXM lar o`rtasidagi
bog`lanishni taminlash programmalari.
Virtual xotira
Virtual xotira - bu operatsion tizimning bir yoki boshqa vazifani
bajarish uchun qo'chqor etarli bo'lmaydi.