Mavzu: Polimerlarda distruksiya va polimer materiallarning chidamliligiga ta’sir qiluvchi omillarni o’rganish

Oxirgi vaqtlarda spirt olish uchun tarkibida selyuloza selyuloza bo’lgan o’simlik materiallarni chiqindilari ishlailadi (yog’och apilkasi, pata va kungaboar po’stlog’i) . Shu materiallar gidrolizi paytida selyuloza parchalanibgina qolmay boshqa shunga o’xshash polisaxaridlar ham parchalanadi.

• Oxirgi vaqtlarda spirt olish uchun tarkibida selyuloza selyuloza bo’lgan o’simlik materiallarni chiqindilari ishlailadi (yog’och apilkasi, pata va kungaboar po’stlog’i) . Shu materiallar gidrolizi paytida selyuloza parchalanibgina qolmay boshqa shunga o’xshash polisaxaridlar ham parchalanadi.
• Bu bilan birga bijg’imaydigan geksozalar (glukoza, manzara, gallaktoza) bijg’imaydiganlaran esa (ksiloza ,arabinoza) lardan ozuqa achitqilari tayyorlanadi. Turli tuman polisaxaridlar xar xil tezlikda gidrolizlanadi . shulardan eng qiyin gidrolizlanadigani selyuloza , Kraxmal va pentozanlar esa birmuncha yengil gidrolizlanadi. Bu polisaxaridlarning fizikaviy stukturasining xar xilligi bilan, tushuntiriladi.

Polisaxaridlar gidrolizida konsentrlangan mineral kislo­talar ishlatilsa, reaksiya tezlashadi. Bunda kislota faqatgina katalizator bo’lib qolmay, balki oligosaxaridlar uchun yaxshigina erituvchi bo’lib ham xizmat qiladi.

• Polisaxaridlar gidrolizida konsentrlangan mineral kislo­talar ishlatilsa, reaksiya tezlashadi. Bunda kislota faqatgina katalizator bo’lib qolmay, balki oligosaxaridlar uchun yaxshigina erituvchi bo’lib ham xizmat qiladi.
• Sanoatda ko’pincha 80—100% vodorod ftorid, konsentrlangan vodorod xlorid, 60—80% sulfat kislota va konsentrlangan fosfat kislotalar, katalizator sifatida qo’llaniladi.

• Oksidlanish destruksiyasini pasaytiruvchi stabilizatorlar antioksidantlar deb ataladi. Antioksidantlar sifatida fenollar, aromatik aminlar, sulfidlar va merkap-tanlar ishlatilishi mumkin.
• Birinchidan, oksidlangan zanjirni uzishi mumkin yoki boshqacha aytganda erkin radikallar bilan o’zaro ta’sirlashib ularni hosil bo’lish bosqichida yo’qotadi (bular jumlasiga amin va fenol tipidagi antioksidantlar kiradi).

• Kislota va ishqorlar ishtirokida murakkab poliefirlar gidrolizida - ishqorlar aktiv katalizatorlar vazfasini ham bajaradi.
• Efir bog’lamalarning gidrolitik parchalanishida spirtli va kislotali keyingi gruppalar hosil bo’ladi:
• Glikalli poliefirlar va alifatik dikarbonkislotolar yengil gidrolizlanadi.