Muqaddima

RANG КО’RISH 
Erkaklarning 8% ida rang ko'rishning ma‘lum nuqsonlari uchraydi.Bu nuqsonlar to
‘
r 
pardada bitta, ikkita yoki uchta turdagi kolbachalarning yo'qligi natijasida kelib chiqadi. 
Qisman rang ko'rlikning uch xili tafovut qilinadi, Ba‘zi odamlar qizil rangni 
ko'rmaydilar. Bunday protanopiklarga («qizil ko
‘
rlarga») havorang nurlar rangsiz bo`lib 
ko
‘
rinadi. Deyteranopiyaga uchragan shaxslar («yashilko
‘
rlar») yashilni to'q qizil va 
havorangdan ajrata olmaydilar. Tritanopiyada odam havo rang va binafsha rangni 
ko
‘
rmaydi. 
Rang ko
‘
rishning bu nuqsonlarini uch komponentli nazariya asosida tushunish oson. 
Ularning har biri to
‘
r pardada uch turdagi kolbachalarning bittasi bo'lmasligiga bog
‘
liq. 
Protanopik, deyteranopiya va tritanopiklar rangni saqlanib qolgan ikki turdagi 
kolbachalar yordamida ko'radilar. 
Toiiq rang ko
‘
rlik — axromaziya — ham uchraydi, Bunday nuqsoni bor odamlarda 
uchchala turdagi kolbachalar bo'lmaydi yoki shikastlangan bo`ladi. Ular yorug
‘
dunyoni 
oq-qora tasvirda ko
‘
radilar. 
Rang ko
‘
rlik erkaklarning toq x-xromosomasida malum genlar yo
‘
qligi natijasi. 
ESHITUV ANALIZATORI 
Eshituv retsepsiyasi tovushga bog
‘
liq fiziologik funksiya. Tovush gazlar, suyuqliklar 
va qattiq jismlarda kuzatiladigan zarrachalarning tebranishidir. Bu tebranishlar 
ko
‘
rsatilgan muhitlarga toiqin sifatida tarqaladi va organizmlarning maxsus a‘zolariga 
ta‘sir qilib, uni shikastlaslii mumkin bo`lgan mexanik hodisalardan xabardor qiladi, bir 
turga va boshqa turlarga mansub hayvonlar uchun o
‘
zaro muloqot vositasi bolib xizmat 
qiladi. 
Odam eshituv a‘zosining fiziologik xossalarini hi- sobga olib tebranishlarni uch xilga: 
chastotasi 20 Gs dan kam bo`lgan odamning qttlog‘i eshitmaydigan infratovushlarga, 
chastotasi 20—20000 Gs bo`lgan odamning qulogi eshita oladigan tebranishlarga va 
eshitib bo'lmaydigan, chastotasi 20000 Gs dan yuqori bo`lgan ultratovushlarga bolish 
mumkin. 
Tovush to`lqinlari havoda 335 ш/s tezlikda tarqalib, tovush bosimini hosil qiladi. Bu 
bosim detsebellarda olchanadi. Vaqt birligida maydon birligiga to
‘
g‘ri keiadigan tovush 
energiyasi tovushning kuchini ifodalaydi. 
Yakka chastotali tovushlar, ton deyiladi. Odatda tovush bir necha chastotali, 
tebranishlar natijasida kelib chiqadi. Bu chastotalar asosiy chastotaning butun karralari 
bolsa, (asosiy chastotadan, ikki, uch va hokazo marta farq qilsa) musiqaviy tovush paydo 
bo`ladi. Bir-biriga bog‘liq bolmagan chastotalar shovqin hosil qiladi. 
Nutqqa ega bo`lgan odam uchun eshituv retsepsiyasining ahamiyati benihoya katta.