Muzliklar va qor chizig’i. Reja

Muzliklarning turlari va tarqalishi

Yer kurrasida asosan ikki turdagi muzliklar­materik muzliklari va tog‘ muzliklari bo‘ladi. Erning landshaft qobig‘ida asosiy o‘rinni materik muzliklari­Antarktida va Grenlandiya muzliklari egallaydi. Ularning o‘lchamlari juda katta bo‘lib, yassi­qabariq bo‘ladi va muzlik osti relefiga bog‘liq emas. Qorning to‘planishi ularning markaziy qism­larida, sarf bo‘lishi esa chekka qismlarida boradi. Muzlik massasi ham markazdan chekka taraflarga qarab harakat­lanadi. Ularda sarf bo‘lish, asosan, chekka qismlarda, ya’ni sinib, aysberglar hosil bo‘lishi ko‘rinishida kechadi. Tog‘ muzliklari nisbatan kichik o‘lchamli bo‘ladi. Ularning shakli muzlik joylashgan yuzaning relefi bilan aniqlanadi, harakati ham er sirtining muzlik osti nishabligiga bog‘liq bo‘ladi. Materik muzliklaridan farqli o‘laroq, ularda nishablik faqat bir tomonga, ya’ni manbadan muzlik tiliga qarab boradi. Tog‘ muzliklarining ko‘pgina turlari mavjud. Ularning eng soddalari tog‘ yonbag‘irlari muzliklari va tog‘ cho‘qqilari muzliklaridir. Ular quyi­dagi turlarga bo‘linadi: kaldera muzliklari­o‘chgan vul­qonlar kraterlarida joylashadi; yulduzsimon muzliklar-uning umumiy firn qismidan chiqadigan bir nechta tili bo‘ladi (masalan, Fedchenko muzligi); kara muzliklari­kara (baland tog‘lardagi tavoqsimon tabiiy botiqlik) larda joylashadi va, nihoyat, osilma holda uchraydigan muzliklar.

Vodiy muzliklari bir muncha murakkab tuzilgan. Ular ichida oddiy­bir oqimli, murakkab (bir necha tartibdagi irmoqli) va daraxtsimon muzliklar bor. Bu­lardan tashqari bir necha mustaqil muzliklarning qo‘shi­lishidan hosil bo‘lgan murakkab muzliklar ham mavjud. Bu­larga skandinaviya, alyaska va boshqa turdagi muzliklarni kiritish mumkin.
Muzliklar yer sirtining quruqliq qismida notekis taqsimlangan. Yer yuzidagi muzliklarning umu­miy maydoni 15,5 mln.km² ga teng bo‘lib, quruqlikning 10 foizdan ko‘proq qismini egallagan. Barcha muzliklarning umumiy hajmi 24 mln.km³ ga teng. Hisoblashlarning ko‘rsa­tishicha, shu hajmdagi muzlikning erishi Dunyo okeani sat­hining 60 metrga ko‘tarilishiga olib kelar ekan. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, Er yuzasidagi muzliklar umumiy may­donining 98,6 foizi qutb o‘lkalariga to‘g‘ri keladi.