Оқава сувларни тозалаш жараёнлари ва иншоотлари

Оқова сувларни тозалашнинг керакли даражаси
Босқич лойихасида сув ҳавзаларига тушаётган оқова сувларнинг керакли тозалаш даражаси куйидаги кўрсаткичлар орқали ҳисобланади:

1. 
   қуйқа моддалар бўйича;
   
2. 
   оқова ва дарё суви аралашмасининг кислородга бўлган биохимик (БПК) талаби бўйича;
   

а) Оқова сувларнинг қуйқа моддалар бўйича керакли бўлган тозалаш даражаси қуйидаги формула орқали аниқланади

бу ерда: - оқова сувлар аралашмасининг қуйқа моддалар бўйича ифлослик концентрацияси; m – тозаланган оқова сувларнинг ташлашга рухсат этилган чегаравий қиймати;

Бунда р – оқова ва дарё суви аралашмасининг қуйқа моддалар бўйича рухсат этилган ифлослик миқдори; Q_дарё – дарё сувининг сарфи, м³/сек; q_max – оқова сувларнинг максимал сарфи, м³/сек; К_дарё – дарё сувининг қуйқа моддалар бўйича ифлослик концентрацияси, мг/л; a- аралашиш коэффициенти булиб, у табиий сув ҳавзасининг ўз-ўзини тозалаш қобилиятидан келиб чиққан ҳолда аникланади.
Сув хавзаларининг ўз-ўзини тозалаш кобилияти жуда кўп омилларга, жумладан дарё сув сарфи ва сув сифатига боғлиқдир. Аралашиш коэффициенти назорат( ҳисобий) створда аниқланади. Назорат створи - оқим йўналиши бўйича оқова сув ташланган жойдан 1-2 км масофадаги створдир.
Амалий ҳисобларда аралашиш коэффициенти В.А. Фролов ва И.Д.Родзиллер формулалари орқали топилади.

Бу ерда: е-натурал логарифм асоси -2.72; оқова сув ташланадиган створдан ҳисобий створгача бўлган масофанинг дарё ўзани бўйлаб узунлиги4 дарё сувининг ўртача сарфи, м³/сек4 оқова сувларни максимал сарфи, м³/сек
аралашиш жараёнига таъсир қилувчи гидрологик омилларни ҳисобга олувчи коэффициент

оқова сувларни ташлаш жойига боғлиқ бўлган коэфициент; дарё ўзанининг эгилувчанлиги; Е- турбулент диффузия коэффициенти.
Қирғоқ турдаги ташлаш қувурида 1.0
Ўзан турдаги ташлаш қувурида 1.5
Дарё ўзанининг эгилувчанлиги
Турбулент диффузия коэффициенти
хавзадаги сувнинг ўртача тезлиги, м/сек; дарёнинг ўртача чуқурлиги, м

Хулоса: агар бўлса, оқова сувларни тўлиқмас механик тозалаш,
агар бўлса, оқова сувларни тўлиқ механик тозалаш қабул қилинади.

б) Оқова сувларнинг БПК бўйича керакли тозалаш даражасини аниқлаш

L_ст – тозаланган оқова сувнинг БПК бўйича рухсат этилган қиймати.

L_рухс – оқова ва дарё суви аралашмасининг БПК бўйича рухсат этилган ифлослик миқдори; Q_дарё – дарё сувининг сарфи, м³/сек; q_max – оқова сув сарфи, л/сек;
L_дарё – дарё сувининг БПК бўйича ифлослик концентрацияси, мг/л; а-аралашиш коэффициенти; оқова сув ташланган жойдан ҳисобий створ оралиғида сувнинг аралашиш вақти, сут; , - дарё ва оқова сувларнинг кислородни истеъмол қилиш константаси , -0.1, -0.16
Аралашиши вақти
Хулоса: агар бўлса, оқоқва сувларни тўлиқмас биологик тозалаш,
агар бўлса, оқова сувларни тўлиқ биологик тозалаш қабул қилинади.