«обеспечение ускоренного развития национальной экономики и высоких темпов роста: проблемы и решения»

TAHLIL VA NATIJALAR.
Endi bevosita statistik ko’rsatkichlarni hisoblashda ishlatiladigan formulalar ma’lumotlar to’plamiga 
to’xtalib o’tamiz. Bular orqali yangi indekslar yaratish mumkin. Yangi indekslarni yaratishda albatta 
ma’lum kriteriyalarga amal qilishimiz lozim. Qoidaga ko’ra, indekslar oddiy, o’lchovli, o’zgarmas va 
albatta taqqoslama bo’lishi lozim. Ularning ko’lami tadqiqot obyektiga ko’ra sektor, mamlakat, mintaqa 
yoki globalal darajalarga bo’linishi mumkin. Quyidagi ko’rsatkichlar ikki toifaga bo’linadi: 
• Savdoga bog‘liqlik va savdo ko’rsatkichlari 
• Eksportga ixtisoslashuv va raqobatbardoshlik ko’rsatkichlari. 
Birinchi guruh indikatorlari mamlakat savdo oqimi ya’ni, eksport import hajmlari va ularning o’sish 
sur’atlari, jahon savdo oqimidagi ulushi, Tovar va geografik strukturasi to’g‘risidagi ma’lumotlarni o’z 
ichiga oladi. Ushbu indikatorlar bilan tashqi savdoni ichki iqtisodiyotga qanday muhimligini tadqiq qilish 
mumkin. Qolaversa, mamlakatkatni tashqi savdoga qay darajada bog‘liqligini ifodalash mumkin. Ushbu 
statistik ko’rsatkichlardan erkin savdo (OPENNESS) yoki iqtisodiyotni ochiqlik mezoni ko’rsatkichi bu 
mamlakatning tashqi savdo aylanmasini mamlakat yalpi ichki mahsulotidagi taqsimotini ifodalaydi: 
𝑂
𝑗
=
∑𝑋+∑𝑀
𝐺𝐷𝑃
1- formula 
Bu yerda, X-mamlakat eksporti, M-mamlakat importi 
GDP- mamlakatdagi YAIM 
Iqtisodiyotning ochiqlik mezoni
𝑂
𝑗
≥90% 
Ushbu formulada eksport va import ko’rsatkichlari uchun alohida hisoblab chiqish ham mumkin: 
𝑂
𝑥
=
∑𝑋
𝐺𝐷𝑃
2- formula 
Bu formula esa mamlakat eksportining YAIMdagi ulushini ifodalaydi. 
Iqtisodiyotning ochiqlik mezoni
𝑂
𝑥
≥45% 
3-formula esa mamlakat importining YAIMdagi ulushini ifodalaydi. 
𝑂
𝑚
=
∑𝑀
𝐺𝐷𝑃
3- formula 
Iqtisodiyotning ochiqlik mezoni
𝑂
𝑚
≥45% 
Iqtisodchi olim O.N. Kirichenko[3] buni eksportning YaIMdagi ulushining mamlakat jahon iqtisodiyotiga 
jalb qilinganlik darajasini va shu sababli jahon bozorida raqobatlashish qobiliyati bilan belgilab beradi deya 
fikr bilidirilgan. Eksportning YaIMdagi ulushi ham asosan mamlakatning importga bo’lgan ehtiyojini 
belgilaydi, chunki eksportdan olingan daromadlar import xarajatlarini qoplay olishi zarur deyiladi 
iqtisodchi olimning ilmiy yondashuvlarida. Yuqoridagi formulalar asosida yurtimizning savdo 
ko’rsatkichlari va ochiq iqtisodiyot ko’rsatkichlarini hisoblaymiz. 
Ushbu tahlilda eksport ulushini yuqoriligi ijobiy baholanadi. Umuman olganda iqtisodiyotning ochiqlik 
mezoni yurtimizda pandemiya davrigacha o’sish tendensiyalarini namoyish qilib kelgan. Biroq, pandemiya 
1
Чепинога Оксана Александровна. 
Диссертация на тему «Регулирование внешней торговли региона», 
специальности ВАК РФ 08.00.14 - Мировая экономика. dissercat.com
 
2
 
PF-228-сон 30.09.2022. Tadbirkorlik subyektlarining eksport salohiyatini yanada kengaytirish chora-tadbirlari 
to’g‘risida (lex.uz)
 
3
О.Н. Кириченко, кандидат экономических наук, доцент кафедры менеджмента внешнеэкономической 
деятельности, Национальный университет пищевых технологий «НУПТ», Киев (Украина). Внешняя торговля 
как 
фактор 
экономического 
роста. 
https://cyberleninka.ru/article/n/vneshnyaya-torgovlya-kak-faktor-
ekonomicheskogo-rosta
. 2014 года. 

---