Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari deyiladi
https://t.me/kimyo_masala
Download 1.53 Mb. Pdf ko'rish
|
8-SINF savol javob
https://t.me/kimyo_masala #SHOH
oksidlash) pechida qanday amallar bajariladi?
kukun holdagi pirit yuqoridan pastga sochiladi, pastdan esa havo haydaladi.
Bunday sharoitda piritni oksidlash uchun juda oz muddat kifoya.
Qaynovchi qatlam deb nimaga aytiladi? Piritning mayda zarrachalari bilan havoning aralashmasi qaynovchi qatlam deyiladi.
Oltingugurt (VI)-oksidning olinishi katalitik jarayon bo'lib, katalizator sifatida nima ishlatiladi? Vanadiy (V)-oksid - V 2 O 5 .
Oltingugurt (IV)-oksidni tozalash jarayoni haqida gapiring? SO2 ga qo'shilgan chang va har-xil qo'shimchalar katalizatorni zararlaydi, ya'ni katalizatorning katalitik xossasini susaytiradi. Shuning uchun pirit kuydirilganda ajralib chiqayotgan SO 2 avval
tozalanib, so'ngra kontakt apparatiga yuboriladi. Kuydirish pechidan chiqayotgan SO 2 siklon va elektrofiltr deb ataluvchi qurilmalarda tozalanadi. So'ngra suv bug'laridan tozalash uchun quritish minorasida quritiladi. Buning uchun konsentrlan- gan H
2 SO 4 dan foydalaniladi.
SO 2 oksidlanish reaksiyasi ekzotermik reaksiya bo'lib, 400°C da necha % SO 3
hosil bo’ladi? 99,2 %.
SO 2 ni oksidlash jarayonida harorat ko'tarilgan sari mahsulot kamayib boradi. 600°C da SO 3 chiqish unumi necha % ni tashkil qiladi? 73 % ni.
SO
oksidlash jarayonida ajralib chiqayotgan issiqlik qanday maqsadlarda ishlatiladi? Reaksiyada ajralib chiqayotgan issiqlik, issiq almashtirgichlarda SO 2 ni isitish uchun sarflanadi. Oltingugurt (IV)-oksidini oksidlashda maqbul sharoit uchun qaytar reaksiyalarda muvozanatni o'ng tomonga siljitish omillarini tanlash zarur. Bunday omillar haqida nimalarni bilasiz? 1. Harorat. Oltingugurt (VI)-oksidining hosil bo'lish unumini oshirish uchun reaksiyani 600°C dan asta-sekinlik bilan 400-450°C ga tushirish kerak bo'ladi. 2. Katalizator. Temir, platina va vanadiy oksidlari katalizator bo'lishi mumkin. Katalizatorga qo'yilgan talablar quyidagilardir: a) arzon bo'lishi; b) katalitik donorlarga chidamli bo'lishi; d) uzoq muddatga yetishi. Hozirgi kunda katalizator sifatida vanadiy (V)-oksidi ishlatiladi. 3. Kontakt apparatiga kiritilayotgan oltingugurt (IV)-oksid suv bug'i va har xil changlardan tozalangan hamda katalizatorni zararlaydigan qo'shimchalardan xoli bo'lishi kerak.
Chang, har-xil aralashmalar, shuningdek, suv bug'idan tozalangan SO 2 va havodan qanday qilib SO 3
Chang, har-xil aralashmalar, shuningdek, suv bug'idan tozalangan SO 2 va havo issiq almashtirgichga, u yerdan kontakt apparatiga https://t.me/kimyo_masala #SHOH
olinadi? o'tadi. Shu tariqa issiq almashtirgichdan o'tayotgan aralashma yetarli darajadagi issiqlikni olib kontakt apparatida oksidlanadi. Kontakt apparatida hosil bo'lib, issiq almashtirgichda sovigan oltingugurt (VI)- oksidi yuttirish minorasiga o'tadi.
Oltingugurt (VI)-oksidni gidratlash, ya'ni sulfat kislota olish jarayoni haqida gapiring? Yuttirish minorasida oltingugurt (VI)-oksididan sulfat kislota olinadi. Buning uchun SO 3 ni suv
bilan reaksiyaga kiritish kerak. Ammo yuttirish minorasida SO 3 suv bilan reaksiyaga kirishib, H 2 SO 4 ning juda mayda tomchilarini hosil qiladi va minora tuman bilan qoplanadi. Bu sulfat kislotali tuman juda qiyin kondensatlanadi. Shuning uchun yuttirish minorasida SO 3 98% li sulfat kislota yordamida yuttiriladi. Dastlab konsentrlangan H 2 SO
tarkibidagi suv SO 3 ni gidratlaydi: SO 3 +H 2 O=H 2 SO 4 + Q So'ngra suvsiz H 2 SO
SO 3 ni biriktirib oladi va oleum deb ataluvchi birikmani hosil qiladi. H 2 SO 4 +nSO 3 =H
2 SO 4 · nSO 3
Sanoatda sulfat kislota ishlab chiqarish davom etishiga ko’ra qanday jarayondir? Uzluksiz jarayon.
Sanoatda sulfat kislota ishlab chiqarish.
https://t.me/kimyo_masala #SHOH
https://t.me/kimyo_masala #SHOH
VIII-bob. AZOT GURUHCHASI.
Kimyoviy elementlar davriy sistemasining V guruhi bosh guruhchasi elementlariga qaysi elementlar kiradi? Azot N, fosfor P, mishyak As, surma Sb va vismut Bi lar.
Kimyoviy elementlar davriy sistemasining V guruhi bosh guruhchasi elementlarining tashqi energetik pog’onasida nechtadan elektron bor? 5 tadan.
Azotning tabiatda uchrashi haqida gapiring? Azot tabiatda erkin holda ham, birikmalar tarzida ham uchraydi.
Havoda hajm jihatdan va og'irlik jihatdan necha % azot bo'ladi? Havoda hajm jihatdan 78%, og'irlik jihatdan 75,5% azot bo'ladi.
Azot birrikma holida qaysi modda tarkibida uchraydi? NaNO
3 .
NaNO 3 yana qanday nom bilan ataladi? Chili selitrasi.
Azot tuproqda nimalar holida uchraydi? Azot tuproqda turli nitratlar holida uchraydi.
Laboratoriyada azot qay tarzda olinadi? Laboratoriya sharoitida toza azot qizdirilgan mis (II)-oksidi ustidan ammiak gazini o'tkazib olinadi: 3CuO+2NH 3 =3Cu+3H 2 O+N
2
Nima sanoatda azot olish uchun asosiy xomashyo hisoblanadi? Sanoatda azot olish uchun asosiy xomashyo havo hisoblanadi.
Sanoatda havodan azot qanday qilib olinadi? Havo suyuq holatga o'tkaziladi. Buning uchun havo qattiq sovitiladi. Suyuq havo sekin asta bug'latiladi. Bunda birinchi bo'lib havo tarkibidagi azot uchib chiqadi.
Azot va kislorodning qaynash haroratlari nechchiga teng? Azotning qaynash harorati -196°C, kislorodniki esa -183°C.
Azotning fizik xossalari haqida nimalarni bilasiz? Azot rangsiz, hidsiz, mazasiz gaz bo'lib, suvda juda oz eriydi. 1 hajm suvda 0,0154 hajm azot eriydi. Azotning suyuqlanish harorati - 210°C, qaynash harorati - 196°C.
Nima uchun azot kimyoviy jihatdan inert (nofaol) modda? Azot molekulasida atomlar o'zaro umumiy uch juft elektron hisobiga kovalent qutbsiz bog'langanligi uchun.
Elektr yoyi hosil bo'lishidagi haroratda necha °C teng? 2000 °C ga.
Azotdan qanday qilib NO olish mumkin? Yuqori haroratda, masalan, elektr yoyi hosil bo'lishidagi haroratda azot kislorod
https://t.me/kimyo_masala #SHOH
bilan reaksiyaga kirishib azot (II)-oksid hosil qiladi. Momaqaldiroq paytida hosil bo'ladigan elektr razryadlari ta'sirida ham atmosferadagi azot oksidlanib azot (II)- oksidi hosil qiladi.
Qaysi ishqoriy metall odatdagi sharoitda azot bilan reaksiyaga kirishadi? Litiy bilan.
Azot qizdirilganda qaysi metall bilan reaksiyaga kirishadi? Magniy bilan.
Metallarning azot bilan hosil qilgan birikmalarinin umumiy nomi? Nitridlar.
Laboratoriya sharoitida ammiak qanday qilib olinadi? Laboratoriya sharoitida ammiak ammoniy tuzlariga ishqor ta'sir ettirib olinadi: NH 4
2 O+NH
3
Shuningdek, uni ammoniy xlorid tuziga so'ndirilgan ohakni aralashtirib qizdirish yo'li bi- lan ham olish mumkin: 2NH
4 Cl + Ca(OH) 2 = CaCl
2 + 2H
2 O +
2NH 3
Sanoatda NH 3 qay tarzda olinadi? Sanoatda ammiak atmosfera havosidan ajratib olingan azot va suvni elektroliz qilib olingan vodorodni katalizator, bosim va harorat ta'sirida reaksiyaga kirishtirib olinadi: N 2 + 3H 2 = 2NH 3 + Q.
Azot bilan vodorod aralashmasi odatdagi sharoitda reaksiyaga kirishmaydi. Azotning vodorod bilan o'zaro ta'sirlashuvi reaksiyasi qaytar reaksiyadir. Reaksiyani o'ng tomonga (NH 3
uchun qanday amallarni bajarish zarur?
1. Bosimni orttirish zarur. 2. Haroratni pasaytirish kerak. Ammo past haroratda ammiak hosil bo'lishi reaksiyasining unumi pasayib ketadi. 3. Katalizatorlardan foydalanish zarur.
N 2 + 3H 2 = 2NH
3 bu reaksiyada katalizator vazifasini qaysi moddalar bajaradi? Bu reaksiya uchun katalizator - Al 2 O 3 , K
2 O va temir aralashmasi. Ammiakning fizik xossalari haqida nimalarni bilasiz? Ammiak rangsiz, o'tkir hidli, havodan 1,7 marta yengil gazdir. 1 hajm suvda 700 hajm ammiak eriydi. Ammiak suvda juda yaxshi eriydi
Ammiakning suvda erishi natijasida Novshadil spirit. https://t.me/kimyo_masala #SHOH
hosil bo'ladigan amoniy gidroksid yana qansay nom bilan ataladi?
Ammoniy ionining hosil bo'lishi qaysi mexanizm asosida sodir bo'ladi? Donor-akseptor bog'lanish mexanizmi asosida.
Ammoniy ionida azotning valentligi va oksidlanish darajasi nechchiga teng?
Ammoniy ionida azot 4 valentli bo'lib qoladi. Oksidlanish darajasi esa o'zgarmaydi, ya'ni -3 ga teng.
Ammiak kislorodda yonganda qanday moddalar hosil bo’ladi? Ammiak kislorodda yonadi, natijada azot va suv hosil qiladi: 4NH
3 +3O
2 = 2N
2 +6H
2 O Agar ammiakning yonishi reaksiyasi platina katalizatori ishtirokida amalga oshirilsa azot (II)-oksidi hosil bo'ladi: 4NH 3
2 = 4NO+6H 2 O
Ammoniy ioni bilan kislota qoldiqlaridan hosil bo'lgan murakkab moddalarning umumiy nomi? Ammoniy tuzlari.
Ammoniy tuzlarining qaysilari suvda yaxshi eriydi? Ammoniy tuzlarining barchasi suvda yaxshi eriydi.
Ammiak qanday maqsadlarda ishlatiladi? HNO
3 ishlab chiqarishda. Nitratlarni olishda. Ammoniyli tuzlarni olishda. Mineral o’g’itlarni ishlab chiqarishda. Dori-darmonlarni ishlab chiqarishda. Mineral bo’yoqlarni olishda. Portlovchi moddalar tayyorlashda. Sovutgich apparatlarini tayyorlashda.
Azotning qanday oksidlarini bilasiz? Azot (I)-oksid - N 2 O Azot (IV)-oksid - NO 2
Azot (II)-oksid - NO Azot qo'sh oksid - N 2 O
Azot (III)-oksid --- N 2 O
Azot (V)-oksid - -- N
2 O 5
NO ning fizik xossalari haqida gapiring? Azot (II)-oksid rangsiz, hidsiz gaz bo'lib, suvda juda oz eriydi. 1 hajm suvda 0°C da 0,7 hajm NO eriydi. Suyuqlanish harorati - 163,6°C, qaynash harorati -154,8°C.
NO qachon hosil bo’ladi? Azot (II)-oskidi elektr razryadlari va chaqmoq bo'lgan vaqtlarda hosil bo'ladi.
Nima uchun bahor oylarida yog'adigan yomg'ir suvi tarkibida azot birikmalari oz bo'lsa-da uchraydi? Azot (II)-oskidi elektr razryadlari va chaqmoq bo'lgan vaqtlarda hosil bo'ladi.
Shuning uchun bahor oylarida yog'adigan yomg'ir suvi tarkibida azot birikmalari oz bo'lsa-da uchraydi.
NO qanday oksid, u tuz hosil Azot (II)-oksidi befarq oksid, u tuz hosil https://t.me/kimyo_masala #SHOH
qiladimi? qilmaydi.
Sanoatda NO qanday qilib olinadi? Sanoatda NO ni olish uchun ammiak katalitik oksidlanadi.
Laboratoriyada qanday qilib NO olish mumkin? Laboratoriyada NO ni olish uchun esa misga suyultirilgan nitrat kislota ta'sir ettiriladi: 3Cu + 8HNO 3 = 3Cu(NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O
Azot (II)-oksidi havo tarkibidagi kislorod bilan odatdagi sharoitda reaksiyaga kirishib qaysi gazni hosil qiladi? NO 2 ni.
NO 2 ning fizik xossalari haqida gapiring? Azot (IV)-oksid qizg'ish-qo'ng'ir rangli, o'tkir hidli zaharli, bo'g'uvchi gaz. U suvda yaxshi eriydi. 21,3ºC da qaynaydi, - 9,3ºC da rangsiz kristall holatda qotadi.
NO
laboratoriyada qanday qilib olinadi? NO 2
nitrat kislota ta'sir ettirib olinadi: Cu + 4HNO 3 = Cu(NO
3 ) 2 + 2NO 2 + 2H 2 O
NO 2 qanday oksid? Kislotali oksid.
NO 2 suvda eriganda qaysi moddalar hosil bo’ladi? Nitrat va nitrit kislotalar.
Azotning eng yuqori valentligi nechchiga teng? IV ga.
Nitrat kislotada azotning valentligi va oksidlanish darajasi? Nitrat kislotada azot IV valentli, oksidlanish darajasi esa +5.
XX asr boshlariga qadar nitrat kislota qanday qilib olingan? XX asr boshlariga qadar nitrat kislota konsentrlangan sulfat kislotani chili selitrasiga (NaNO 3 ) ta'sir ettirib olingan. Laboratoriyada nitrat kislota qaysi reaksiya asosida olinadi? NaNO
3 + H
2 SO 4 = NaHSO 4 + HNO 3 .
Sanoatda nitrat kislota olish uchun nimadan foydalaniladi? Ammiakdan.
Sanoatda ammiakdan nitrat kislota qaysi reaksiyalar asosida olinadi? 1. Ammiakni katalizator (Cr 2 O
yoki MnO
2 ) ishtirokida oksidlash. 4NH 3
2 =4NO+6H
2 O 2. Azot (II)-oksidni oksidlab azot (IV)- oksid olish. 2NO+O
2 =2NO
2
3. Azot (IV)-oksidni kislorod ishtirokida suvga yuttirish. 4NO
2 +2H
2 O+O
2 =4HNO
3
Nitrat kislotaning fizik xossalari haqida nimalarni bilasiz? Toza nitrat kislota rangsiz, o'tkir hidli suyuqlik, zichligi 1,5 g/sm 3 . -41°C da https://t.me/kimyo_masala #SHOH
kristallanadi. Suvda yaxshi eriydi.
Nitrat kislota suyultirilgan eritmalarda holda bo'ladi? To'liq dissotsiatsiyalangan holda.
Nitrat kislota beqaror.U nima ta'sirida parchalanib turadi? Yorug'lik va issiqlik ta'sirida parchalanib turadi.
Kislotaning konsentratsiyasi va metalning faolligiga qarab nitrat kislota qanday moddalar hosil qilib qaytariladi? NO 2 , HNO 2 , NO, N 2 O, N
2 , NH
3 .
Nitrat kislotaning metallar bilan reaksiyasi haqida gapiring? 1. Passiv metallar, masalan, konsentrlangan nitrat kislota Cu va Pb bilan reaksiyaga kirishib NO 2 gazini hosil qiladi, suyultirilgan nitrat kislota esa NO ni hosil qiladi. 2. Aktiv metallar, masalan, Mg, Zn va Fe bilan kislotaning konsentratsiyasi va haroratga ko'ra turlicha reaksiyaga kirishadi: a) Cu+4HNO 3(kons.)
= Cu(NO 3 ) 2 + 2NO
2 +
2H 2 O b) Pb + 4HNO 3(kons.)
= Pb(NO 3 ) 2 + 3NO
2 +
2H 2 O d) 3Cu + 8HNO 3(suyul.) = 3Cu(NO 3 ) 2 +2NO +
4H 2 O e) 4Fe+10HNO 3(juda
suyul) =4Fe(NO
3 ) 2 +NH 4 NO 3 +3H
2 O
Zar suv deb nimaga aytiladi? 1 mol nitrat kislota bilan 3 mol xlorid kislota aralashmasi "zar suvi" deyiladi.
Zar suv haqida nimalarni bilasiz? Zar suvi juda kuchli oksidlovchi, u hatto juda passiv metallar - oltin va platinani ham erita oladi: Au+HNO
3 +3HCl=AuCl 3 +NO+2H
2 O
3Pt + 4HNO 3 + 12HCl = 3PtCl 4 + 4NO + 8H 2
Yog'och qipig'i, skipidar (organik modda) larda nitrat kislota ta’sirida qanday o’zgarish kuzatiladi? Yog'och qipig'i, skipidar (organik modda) lar nitrat kislotada alangalanib yonib ketadi.
Nitrat kislota tuzlarining umumiy nomi? Nitratlar.
Nitratlar asosan qanday qilib olinadi? Nitratlar asosan metallarga, metallarningo ksidlariga, ishqoriy metallarning va ishqoriy yer-metallarning karbonatli tuzlariga nitrat kislota ta'sir ettirib olinadi.
Ammoniy nitrat asosan qaysi reaksiya asosida olinadi? Ammoniy nitrat ammiakga nitrat kislota ta'sir ettirib olinadi:
https://t.me/kimyo_masala #SHOH
NH 3 + HNO 3 = NH
4 NO 3
Nitrat kislota qanday maqsadlarda ishlatiladi? Mineral o’g’itlar ishlab chiqarishda. Turli xil bo’yoqlar atyyorlashda. Portlovchi moddalar tayyorlashda. Sun’iy tolalar ishlab chiqarishda. Kinoplyonkalar ishlab chiqarishda. Dori-darmonlar tayyorlashda. Har xil nitratlar ishlab chiqarishda. Zar suvi tayyorlashda.
Qaysi nitratlar suvda yaxshi eriydi? Barcha nitratlar suvda yaxshi eriydi.
Nitratlarning parchalanishi haqida gapiring? Nitratlar qizdirilganda albatta parchalanadi. Metallarning faollik qatorida magniy- dan chapda joylashgan metallarning nitratlari nitrit va kislorod hosil qilib parchalanadi: KNO
3 KNO
2 + O
2 . Metallarning faollik qatorida magniy bilan mis oralig'ida joylashgan metall nitritlari metall oksidi, azot (IV)-oksidi va kislorod hosil qilib parchalanadi: CuNO
3 CuO + NO 2 + O
2
Metallarning faollik qatorida misdan keyin joylashgan metallarning nitratlari parchalanganda metall, azot (IV)-oksid va kislorod hosil qiladi: AgNO
3 Ag + NO
2 + O
2 .
Ammoniy nitrat parchalanganda azotning qaysi birikmasi hosil bo'ladi? N 2 O.
Eritmada nitrat ioni borligi qanday qilib aniqlanadi? Buning uchun nitrat tuzi konsentrlangan sulfat kislota bilan qo'shib qizdiriladi va mis qo'shiladi. Reaksiya natijasida qo'ng'ir gaz - NO 2 hosil bo'lishi tekshirilayotgan tuz nitrat ekanligini bildiradi: 2NaNO
3 + H
2 SO 4 = Na 2 SO 4 + 2HNO
3
4HNO 3 + Cu = Cu(NO 3 )
+ 2NO 2 + 2H 2 O
Nitratlardan asosan qishloq xo'jaligida nima sifatida foydalaniladi? Nitratlardan asosan qishloq xo'jaligida mo'l hosil olish uchun mineral o'g'itsifatida foydalaniladi.
Fosfor asosan necha valentli birikmalarni hosil qiladi? Fosfor asosan 3 va 5 valentli birikmalarni hosil qiladi.
Fosfor qanday oksidlanish darajalarini namoyon qiladi? Fosfor -3, 0, +3, +5 oksidlanish darajalarini namoyon qiladi.
Tabiatda, asosan qanday oksidlanish Tabiatda, asosan +5 oksidlanish |
ma'muriyatiga murojaat qiling