Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон технологияси

 
Takrorlash uchun savollar 
1. Oldindan zo‗riqtirilgan konstruksiyalarni tayyorlash uchun qanday 
materiallardan foydalaniladi?
2. Sementlarning qanday turlarini bilasiz? 
3. Portlandsement bog‗lovchilarining qotishi qanday kechadi?
4. O‗z o‗zidan zo‗riquvchi konstruksiyalar tayyorlash uchun zo‗riquvchan 
sement nima? 
5. Oldindan 
zo‗riqtirilgan 
konstruksiyalarni 
tayyorlash 
uchun 
to‗ldirgichlar qanday ko‗rsatkichlarga ega bo‗lishi zarur?
6. Beton tayyorlash uchun qanday suv va kimyoviy qo‗shimchalardan 
foydalaniladi? 
7. Po‗lat deganda nimani tushunasiz? 
8. Armatura po‗latlari qanday klasslarga bo‗linadi? 
9. Armaturaning normativ va hisobiy tasnifi deganda nimani tushunasiz? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

29 
III BOB. MAXSUS BETONLARNING TARKIBINI HISOBLASH
 
Umumqurilish ishlari uchun mo‗ljallangan beton tarkibini hisoblash 
mavjud usul va tavsiyalar asosida amalga oshirilishi mumkin. Shuning uchun 
quyida maxsus maqsadlar uchun mo‗ljallangan beton tarkiblarini hisoblash 
usulini keltiramiz. 
 
3.1 Yo„l va aerodrom qoplamalari uchun beton 
Betonlarning 
asosiy 
ko‗rsatkichlari: 
egilish 
yoki 
cho‗zilishdagi 
maustahkamligi, siqilishga bo‗lgan mustahkamligi, sovuqqa chidamlmlik 
bo‗yicha markasi – yo‗lning kategoriyasi, qish vaqtidagi hisobiy haroratni ko‗zda 
tutib 3.1 - jadvalda keltirilgan ko‗rsatkichlarga muvofiq aniqlanadi. 
3.1 - jadval 
Yo‗l va aerodrom qoplamalari uchun beton ko‗rsatkichlarini normativlash
Yo‗l 
kategoriyasi 
Qoplama Betonning markasi (klassi) Temperaturada, sovuqqa chidamlilik 
markasi 
Egilishdagi 
marka 
Siqilishdagi 
klassi 
- 10°C 
gacha 
- 20°C 
gacha 
-20
0
С dan 
past 
I, II 
O, V 
50, 55 
50 
F100 
F150 
F200 
N 
40 
35 
— 
F50 
F50 
III 
O, V 
45 
40 
F100 
F150 
F200 
N 
35 
30 
— 
F50 
F50 
Izoh: O — bir qatlamli beton qoplama uchun; V, N — ikki qatlamli qoplamaning yuqori 
va pastki qatlamlari uchun. 
Betonning Ц/S nisbati talab etiladigan egilishdagi mustahkamligiga 
nisbatan Yu.M.Bajenov yoki SoyuzdorNII formulalari va siqilishga bo‗lgan 
mustahkamlik klassiiga nisbatan quyidagi formulalar (1) va (2) yordamida 
aniqlanadi. Ц/S nisbatining barcha ko‗rsatkichlaridan eng yuqorisi qabul qilinadi 
(Ц/S – sement-suv nisbati)
: 
Ц
(1) 

---

30 
Ц
(2) 
bu yerda: R
st
i
- sementning egilishdagi aktivligi. U xaqiqiy ma‘lumotlar yoki
3.2 - jadval bo‗yicha sementning markasiga nisbatan qabul qilinadi; 

- koeffitsient. U 0,37; 0,4; 0,42 ga teng bo‗lib, qiymati past, o‗rtacha va 
yuqori sifatli to‗ldirgichlarga mos keladi; V
v
– jalb qilingan havoning hajmi. 
Beton qorishmasi tarkibidagi jalb qilingan havoning miqdori quyidagicha 
bo‗lishi kerak: 
- bir qatlamli beton va ikki qatlamli betonning yuqori qatlami uchun - 5 – 7: 
- qoplamaning pastki qatlami uchun – 3 – 5.
3.2 - jadval 
Sementning markasi va egilishdagi aktivligi o‗rtasidagi nisbat 
Sement markasi 
Egilishdagi minimal aktivlik, MPa 
M400 
5,4 
M500 
5,9 
M550 
6,1 
M600 
6,4 
Keyingi beton tarkibini hisoblash amallari hamma betonlar kabi umumiy 
qabul qilingan formulalar asosida olib boriladi. Ushbu xolda yo‗l va aerodrom 
qoplamalari betoni uchun yirik to‗ldirgich donalari orasining surilishi 1,5 – 1,6 
chegarasida qabul qilish kerak bo‗ladi.