O`rta ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti
Download 1.58 Mb. Pdf ko'rish
|
siyosatshunoslik
T A S H Q I S I Y O S A T Amalga oshirish shakllari Usullar va vositalar Davlatlararo diplomatik munosabatlarni o`rnatish yoki munosabatlarning darajasini pasaytirish, aloqalarni zishgacha borib yetish. Xalqaro tashkilotlar qoshida davlatning vakolatxonasini ochish yoki ularga a`zo bo`lish. Davlat, partiyalarning vakillari bilan turli darajada epizodik yoki doimiy aloqalarni amalga oshirish Turli darajadagi tashriflar bilan almashish, doimiy axborotlar bilan almashishni amalga oshirish. Davlatning ichki va tashqi faoliyati imkoniyatlari rivojlanishiga ko`maklashish. Ikkitomonlama yoki ko`ptomonlama shartnoma va bitimlarni tayyorlash va imzolash To`la yoki qisman blokada (qamal)ni tayyorlash va amalga oshirish. Urushga tayyorlanish va harbiy harakatlar olib borish uchun qulay tashqi siyosiy vaziyatni ta`minlash. Xalqaro aloqalar tizimi bilan shartlashilgan tashqi siyosiy vazifalarni ro`yobga chiqarish. Olib borilayotgan siyosiy kursni va mamlakatni iqtisodiy rivojini qulay tashqi sharoitlar bilan ta`minlash. Maqsadlar 188 D A V L A T T A S H Q I S I Y O S A T I N I G S H A K L L A N I S H I V A U N I A M A L G A O S H I R I S H M E X A N I Z M I Tashqi aloqalarning davlat organlari Markaziy organlar (ichki) Chet eldagi organlar Umumiy siyosiy rahbarlik organlari Davlatning boshqa mamlakatlar bilan maxsus aloqa qilish organlari Doimiy Vaqtinchalik Hokimiyatning oliy qonunchilik organlari Davlat boshlig`i Hukumat Tashqi ishlar vazirligi Sohalar Idoralar Elchixona Missiyalar Vakolatxonalar Konsullik Delegatsiyalar Ayrim vakillar Davlat yubileylarida vakillar Konferentsiya, s`ezd- arda kuzatuvchilar 189 Xalqaro huquq asosiy sub`ektlari siyosiy faoliyati yig`indisi. BMT va xalqaro jamiyatning boshqa qonuniy organlari va muassasalari faoliyatida ifodalangan, integratsiyalashgan manfaat J A H O N S I Y O S A T I Struktura Mintaqaviy, davlatlararo va ijtimoiy strukturalar, ittifoqlar, guruhlar va boshqa birlashmalarning siyosiy aksiyalari Bosh ustuvorliklar Urush va tinchlik Yalpi xavfsizlik Atrof-muhitni qo`riqlash Qoloqlik va qashshoqlikni bartaraf etish Suveren, mustaqil milliy davlatlarning tashqi siyosiy faoliyati Davlatlar va xalqlar tomonidan vakolatga ega bo`lgan BMT va boshqa tashkilot va muassasalarning umumbashariyat darajasidagi faoliyati 190 Xalqaro maydonda xalqlar, davlatlar iqtisodiy, siyosiy tashkilotlarning iqtisodiy, siyosiy, madaniy, huquqiy, harbiy va boshqa aloqalari hamda o`zaro munosabatlari yig`indisi. X A L Q A R O M U N O S A B A T L A R Ta`sir ko`rsatuvchi omillar Jahon iqtisodiy vaziyati Harbiy-strategik vaziyat Ayrim davlatlarning ta`sir ko`rsatishi Tabiiy muhit ta`siri, tabiat va xom ashyo resurslarining holati Asosiy sub`ektlar Xalqlar Davlatlar Davlatlararo birlashmalar Butunjahon, mintaqaviy-siyosiy hukumat va nohukumat tashkilotlari Taraqqiyotning asosiy tendensiyalari Dunyoning yaxlitligi va o`zaro bog`liqligining o`sishi Xalqaro munosabatlarning ko`pmillatli tizimining o`rnatilishi Dunyo ijtimoiy xilma- xilligining saqlanishi Ziddiyatlar va qarama- qarshiliklarni hal etishda siyosiy vositalar rolining ortib borishi Jahon tarraqqiyotining yangi yo`nalishlari bilan muammolarni hal qilishga an`anaviy yondashuvlar o`rtasidagi qarama- qarshiliklarining keskinlashuvi 191 Ijtimoiy-siyosiy kuchlarning joylashuvini va muvozanatini, shuningdek, siyosat sub`ektlarini ehtiyojlarini qondirish, siyosiy maqsadlariga erishish bilan bevosita bog`liq bo`lgan siyosiy munosabatlar holatini ifodalovchi omillar va shartlarning o`zaro harakati natijasi va yig`indisi S I Y O S I Y V A Z I Y A T Struktura (tuzilish) Tavsifiy jihatlar Asosiy tiplari Siyosiy vaziyatlar sub`ektlari, ularning joylashuvi va kuchlar nisbati Murakkablik Kooperativ (ittifoqchi) Haqiqiy hayotiy holatlar, aniq siyosiy jarayonlar, hodisalar va taraqqiyot tendensiyalari Siyosiy manfaatlar va maqsadlar Qamrovlilik Dinamizm Tendensiyalarning xilma-xilligi Namoyon bo`lish shakllarining ko`pligi Konfrontatsion (ziddiyatli) Kooperativ-konfrontatsion (aralash) 192 I C H K I S I Y O S I Y V A Z I Y A T T A H L I L I U S L U B I Y O T I Siyosiy munosabatlar sub`ektlarini aniqlash Siyosat sub`ektlari sifat va miqdoriy tarkibining tahlili Siyosat sub`ektlari maqsadlari va manfaatlari tahlili Mamlakatdagi siyosiy vaziyatning bahosi Siyosiy vaziyat rivojining prognozi (istiqboli) Jamiyat hayotining turli sohalarida real jarayonlar va hodisalarni tahlili, ular rivojlanishining tendentsiyalarini ochib berish: Iqtisodiyot ahvolining tahlili; Ijtimoiy-sinfiy va milliy munosabatlarning tahlili; Ijtimoiy ong, madaniy hayotning tahlili; Mamlakatdagi kreminal vaziyatning tahlili; Ichki harbiy – siyosiy vaziyatning tahlili; Siyosiy hokimiyat legitimligining tahlili. 4 3 2 1 5 6 193 X A L Q A R O ( M I N T A Q A V I Y ) S I Y O S I Y V A Z I Y A T T A H L I L I N I N G U S L U B I Y O T I Xalqaro (mintaqaviy) siyosiy vaziyatning bahosi 6 Kuchlar markazlarida ichki siyosiy vaziyatning tahlili va bahosi 5 Kuchlar markazlari harbiy potentsialining tahlili va bahosi 4 Kuchlar markazlarining iqtisodiy qudratini tahlili 3 Qutblardagi kuchlar markazlarini aniqlash 2 Xalqaro (mintaqaviy) siyosiy vaziyatning rivojlanishini oldindan aytishni ishlab chiqish 7 Dunyoda(mintaqada) kuchlar qutblarini aniqlash 1 194 Hal qilinishi insoniyatning bundan keyingi ijtimoiy taraqqiyoti bilan bog`liq bo`lgan hayotiy muhim muammolar yig`indisi A j r a t i l i s h m e z o n l a r i Butun insoniyatning barcha davlat¬lar va ularning guruhlari, xar bir insonning u yoki bu darajadagi xayotiy manfaatlari. O`tkir xarakter kasb qiladi, insoniyatning pozitiv (ijobiy) taraqqiyotiga xavf soladi, hatto halokatga olib keladi. O`zining hal etilishi uchun barcha davlatlar va xalqlar jamoatchilik kuchlarini talab etadi. A s o s i y g u r u h l a r Xalqaro munosabatlarning sohalari bilan bog`liq Jamiyat va shaxsning o`zaro munosabatlari bilan bog`liq Inson va tabiatning o`zaro harakati bilan bog`liq. Tinchlikni saqlash muammmosi Ko`plab ozodlikka erishgan mamlakatlar iqtisodiy qoloqligini bartaraf etish Ochlik va to`qlik bilan kurashish Sog`likni saqlash, maorifning muhim masalalarini hal etish Insoniyat istiqomat qilayotgan ma`naviy muhitni «ifloslanish»dan himoyalash. Ekologik Energetik Xom-ashyo, oziq- ovqat Demografik H O Z I R G I Z A M O N N I N G U M U M B A S H A R I Y M U A M M O L A R I 195 O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I T A S H Q I S I Y O S A T I Davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning dahlsizligi, nizolarni tinch yo`l bilan hal etish boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umume`tirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi. O`zbekiston Respublikasi Tashqi siyosatining strategiyasi, uning tashqi siyosiy manfaat¬larini himoya qilish va ro`yobga chiqarish masalalari, davlat xalqaro faoliyatining umumiy muammolari bo`yicha takliflar ishlab chiqadi. Tashqi ishlar vazirligi Tashqi siyosatning ustuvor yo`nalishi Iqtisodiy aloqalarni chuqurlashtirish va uning ko`lamini kengaytirish Xorijiy sarmoyalarni milliy iqtisodiyotga jalb etish. Belgilangan tartibda muzokaralar olib boradi Mintaqada va dunyoda tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash. Shartnoma va bitimlar tuzadi Takliflar tayyorlaydi Xalqaro aloqalarni rivojlantirish borasida davlat idoralarining ishini o`z vakolati doirasida muvofiqlashtiradi O`zbekiston Respublikasining milliy davlat manfaatlarini, uning chet ellar¬dagi fuqarolari huquqlari¬ni himoya qilishni ta`minlaydi Respublika hududida xorijiy vakolatxonalar va xalqaro tashkilotlarning diplomatik hamda konsullik dahlsizligiga rioya etish uchun shart-sharoit yaratadi. 196 Yevropada tiklanish va taraqqiyot banki Xalqaro mehnat jamg`armasi Qo`shilmaslik xarakati Islom konferensiyasi Xalqaro valyuta jamg`armasi Iqtisodiy hamkor¬lik tashkiloti Jahon intellektu¬al mulk tashkiloti Osiyo taraqqiyot banki Jahon banki Bojxonalar hamkorligi tashkiloti Elektr aloqasi bo`yicha xalqaro ittifoq Jahon meteorologiya tashkiloti Jaxon turizm tashkiloti Xalqaro alimpiada qo`mitasi Jahon pochta ittifoqi B M T Е Х H Т O ` Z B E K I S T O N A ` Z O B O ` L G A N X A L Q A R O T A S H K I L O T L A R Atom energetikasi bo`yicha xalqaro agentlik Xalqaro avtomobilchilar ittifoqi Osiyo va Tinch okeani xavzasi bo`yicha iqtisodiy va ijtimoiy hay`at Jahon sog`liqni saqlash tashkiloti 197 O ` Z B E K I S T O N D A I S H L A B T U R G A N X A L Q A R O T A S H K I L O T L A R V A K O L A T X O N A L A R I Yevropa hamjamiyatining texnikaviy hamkorlikni muvofiqlashtirish bo`yicha O`zbekiston sho``basi Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki Germaniya texnikaviy hamkorlik jamiyati Germaniya iqtisodiy vakilligi Jahon banki Tinchlik korpusi Xalqaro qizil xoch qo`mitasi Osiyo taraqqiyot banki Xalqaro valyuta jamg`armasi Konrad Adenauer jamg`armasi 198 O`zbekiston Respublikasi elchixonalari joylashgan mamlakatlar (2005y.) OSIYOda OSIYOda M D H da YEVROPADA ITALIYA AVSTRALIYA BELGIYA FRANSIYA BUYUK BRITANIYA POLSHA GERMANIYA LATVIYA AFG`ONISTON KOREYA (JANUBIY) M I S R SAUDIYA ARABISTONI MALAYZIYA AFRIKAda QUVAYT MALAYZIYa INDONEZIYA ROSSIYA UKRAINA AMERIKAda QOZOG`ISTON OZARBAYJON TOJIKISTON TURKMANISTON QIRG`IZISTON A Q Sh HINDISTON XITOY POKISTON E R O N YAPONIYA ISROIL TURKIYA 199 JADDA (SAUDIYA ARABISTONI) ISTAMBUL (TURKIYA) MOZORI - SHARIF (AFG`ONISTON) DUBAY (BIRLASHGAN ARAB AMIRLIKLARI) BANGKOK (TAILAND) NYU-YORK (AQSH) O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I K O N S U L X O N A L A R I J O Y L A S H G A N S H A H A R L A R ( 2 0 0 5 ) AFINA (GRETSIYA) SHANXAY (XXR) FRANKFURT (GERMANIYa) 200 O ` Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I Q A T N A S H A Y O T G A N M I N T A Q A V I Y H A M K O R L I K T A S H K I L O T L A R I Shanxay hamkorlik tashkiloti 2001 yil 15 iyunda tashkil topgan YEvrosiyo iqtisodiy hamjamiyati 2000 yil 10 oktyabrda tashkil topgan A ` z o l a r i: Xitoy, Rossiya, Qo- zog`iston, Tojikis- Ton, O`zbekiston (2001 y. 15.06.) A ` z o l a r i: Rossiya, Belorus, Qozog`iston, Toji- kiston, O`zbekis- ton (2006 y. 25.01) M a q s a d i M a q s a d i Davlatlarda integratsiyaning eng yuqori darajasini ta`minlash O`zaro savdo-sotiqda bosqichma- bosqich ta`rif va nota`rif to`siqlarni bekor qilish yo`li bilan erkin savdo zonalarini barpo etish Transport xizmatlari umumiy bozorni va yagona transport sistemasini barpo etish Umumiy energetika bozorini va yagona bojxona ittifoqini barpo etish Iqtisodiy va valyuta ittifoqini barpo etish Davlatlar o`rtasida o`zaro ishonch va do`stlikni mustahkamlash Umumiy harakatlar bilan mintaqaviy tinchlik, xavfsizlik va barqarorlikni ta`minlash Siyosiy, savdo-iqtisodiy, ilmiy- texnikaviy, ta`lim, energetika, transport, ekologiya sohalarida hamkorlikni rivojlantirish 201 MILLATLARARO MUNOSABATLAR, MILLIY SIYOSAT Milliy masala deganda turli millat va elatlarning o`zaro munosabatlarida zarur ehtiyojlarni qondi¬rishga to`sqinlik qiluvchi holatlarning yuzaga kelishi tushuniladi. Ular ko`p millatlar yashaydigan mamlakatlarda u yoki bu millatlarning manfaatlarini hisobga olmaslik holatlaridan kelib chiqadi M I L L I Y M A S A L A Tuzilishi Hal qilish prinsiplari Milliy tengsizlik munosabatlari, millatlarni imtiyozli va to`la bo`lmagan huquqli, buyuk davlatchilik va ezilgan millatlarga bo`linishi munosabati bilan vujudga kelgan muammolar Turli xil millatlarning iqtisodiy va madaniy taraqqiyotining tengsizligi darajasi bilan bog`liq muammolar Milliy negizdagi dushmanlik va shubhalanish, milliy zulm, milliy ixtiloflarga asoslangan muammolar. Millatlarning o`z taqdirini o`zi belgilash huquqi va milliy manfaatlarni har tomonlama hisobga olishga asoslangan demokratizm Real milliy vaziyatni hisobga olib, tomonlarning kompromiss va muloqotga kelishi Barcha millat va xalklarning soni va taraqqiyot darajasidan qat`iy nazar tengligi Ayrim shaxsning huquqi va erkinliklari va millatlarning huquqi va erkinliklari o`rtasidagi o`zaro bog`liqlik. Milliy muammolarni hal etishga tor sinfiylik bilan yondashuvdan voz kechish Millatchilik, shovinizm, ayirmachilikning har qanday ko`rinishiga murosasizlik Xalqlar tarixiy taqdirlarining birligi, davlatlar yaxlitligining ta`minlanganligi 202 Qo`shiluvchilik Ajraluvchilik M I L L A T L A R N I N G O ` Z T A Q D I R I N I O ` Z I B E L G I L A S H H U Q U Q I A n g l a t a d i A m a l g a o s h i r i s h s h a k l l a r i Ajralib chiqishgacha va mustaqil davlat tashkil etishgacha bo`lgan, davlat tuzilishini xalq tomonidan erkin tan olinishi Taraqqiyotining iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy-madaniy va boshqa masalalarni hal qilishda mustaqillik Davlatchilikning institutlarini va ramzlarini tanlash erkinligi Xalqlarning bir davlatga birlashuvining ixtiyoriyligi Milliy davlatchilikni belgilash asosida xalqning xohish irodasi ta`siri ostida millatning ko`p millatli davlat birlashmasi tarkibidan chiqishi Unitar davlat sharoitlarida bir xalq (millat)ning boshqa xalqlar bilan federativ asosda yagona davlatga birlashuvi 203 Shakllanish sabablari 7 O`z milliy manfaatlarini himoya etish uchun tashkil etilgan o`zaro raqobatlashuvchi, boshqa millatlar tuzilmalari ijtimoiy siyosiy qarama-qarshiliklari holatining eng so`nggi shakli Download 1.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling