O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

0 ‘tm ishdosh. B a h o rg i b u g 'd o y n in g ild iz sistem asi k u c h s iz ro q
rivojlangani uchun tu p ro q d a n nam va o z u q a m o d d alarn i singdirish 
xususiyati pastroq bo'ladi. Shu sababdan tu p ro qd a nam kam bo'lsa uning 
o 'sish va rivojlanishi sekinlashadi, kam to 'p la n a d i, yer betini to 'la
qoplam aydi va shu sababli bahorgi bug'doy ekilgan m aydonda begona 
o 'tla r k o 'p rivojlanadi.
Shu xususiyatlariga ko'ra, bahorgi bug'doyni almashlab ekishda kuzgi 
bug'doydan keyin joylashtirish kerak. Bundan tashqari bahorgi bug'doyni 
chopiq talab (q ato r oralari ishlanadigan) ek inlardan keyin ham ekish
82

---

mumkin. Bu holatda bahorgi bug‘doy begona o 'tla r bilan kam zararlanadi. 
O'zbckiston sharoitida bahorgi bug‘doyni ko'pchilik ekinlardan - g‘o ‘za, 
m akkajo'xori va boshqa ekinlardan keyin ekish mumkin.
Yerni ishlash. Bahorgi bug'doy yaxshi ishlangan tuproqlam i xohlaydi. 
Shuning uchun u kuzda shudgor qilingan yerlarga ekilishi kerak. Bu holda 
bahorgi bug'doyni m uqobil m uddatlarda ekib olish imkoniyati tug'iladi. 
Ycrni ishlash kuzgi bug'doyga o'xshash sug'oriladigan yerlarda kuzda 
chuqur 30-32 sm chuqurlikda shudgor qilishdan iborat. E rta bahorda yer 
yetilishi bilan unda nam ni saqlash m aqsadida shudgor borona qilinadi, 
ekishdan oldin b orona va m ola bosiladi. Lalm i yerlarda ular haydov 
chuqurligining qalinligiga qarab yer yuzaroq haydaladi va ekishdan oldin 
borona va mola bosiladi.
O'g'itlash. Bahorgi bug'doy ham kuzgi bug'doyga o'xshash mahalliy 
va m a’dan o 'g 'itla r bilan o'g'itlanadi. Lekin bahorgi bug'doyning o'sish 
m uddati qisqa bo'lganligi uchun o 'g 'it m e’yori kuzgi bug'doyga nisbatan 
kam roq bo'ladi. Sug'oriladigan yerlarda 1 gektarga lO tonnagachago'ng, 
120 kg azot, 70 kg fosfor va 40 kg kaliy beriladi. Lalmi yerlarda bu 
ko ’rsatilgan o 'g 'it m iqdoridan kam roq, y a’ni uni 20-31 foizga kamaytirish 
m um kin, chunki lalmi yerlarda nam kam bo'lganligi uchun o 'g'itn ing
samarasi ancha pasayadi.
Du o 'g 'itla rn in g asosiy m iqdori kuzgi b ug 'd o yg a o'xshash kuzda, 
ekishdan oldin yoki ekish bilan bir vaqtda ham da o'sim liklam ing o'sish 
davrida beriladi. Kuzgi shudgorda mahalliy o 'g 'it, go'ng, fosfor - 40 kg\ga 
va 20 kg kaliy beriladi, qolgan azot, fosfor va kaliy ekish bilan bir vaqtda 
va o/iqlantirish davrida beriladi
Ekish uchun yuqori sifatli, yirik o g 'ir va bir xil kattalikda bo'lgan 
u ru g'lar tanlanadi. Bunday uru g 'lam in g unib chiqish darajasi yuqori, 
begona o 't urug'laridan tozalangan bo'lishi kerak.
Bahorgi bug'doy ekish uchun urug'lik kuzgi bug'doy urug'ini ekishga 
tnyyorlagandek tayyorlanadi.
Lalmi ycrlarda bahorgi bug'doyni ekish m uddati zonalarga qarab har 
xil bo'ladi. Taxm iniy bahorgi b u g 'd oy n i tekislik zonada 20-fevralda, 
do'nglik- tekislik zonada 10-martda, tog'oldi zonasida 15-mart va tog'li 
z o n a d a 1 -ap re ld a e k ib ta m o m la s h
z a ru r . B a h o rg i b u g 'd o y n i 
sug'oriladigan yerlarda fevral oyining oxiri m art oyining boshlarida qisqa 
m u d d atla rd a ekib b o 'lis h kerak . Bahorgi b u g 'd o y kuzgi b ug'd oy ga 
o'xshash usulda ekiladi, faq a t ekish m e’yori kam roq olinadi.
83

---

Sug'oriladigan yerlarda urug 1 bir gektarga 3,5-4,0 mln dona (120-150 
kg) ekiladi.
Lalmi yerlarda esa uning zonasiga qarab ekish m e’yori har xil bo'ladi. 
Bir gektar yerga tekislik zonada 1,7-2,0 mln urug' ( 70-80 kg), do'ngli 
tekislik zonada 2,0-2,2 m ln urug' ( 80-90 kg), tog'oldi zonada 2,2-2,7 
mln urug' ( 90-100 kg) va tog 'li zonada 2,7-3,0 m ln urug', 110-120 kg 
urug' ekilishi kerak. U ru g 'lar ekish vaqtida 5-6 sm chuqurlikka ko'm iladi.