O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

AQSH uchun ―5 + 1‖ 
C5 + 1 formati 2015 yil sentabr oyida boshlangan va birinchi uchrashuv 
o‗sha yilning noyabr oyida Samarqandda bo‗lib o‗tgan edi. O‗shandan beri ma'lum 
bir muntazamlikka ega bo‗lgan bir nechta uchrashuvlar bo‗lib o‗tdi. Ushbu format 
shu yil fevral oyida AQSh Davlat kotibi Mayk Pompeo Qozog‗iston va 
O‗zbekistonga tashrif buyurgan Toshkentdagi uchrashuv paytida alohida tus oldi. 
Ushbu tashrif deyarli 2019-2025 yillar oralig‗ida AQShning Markaziy Osiyo 
bo‗yicha yangi strategiyasi qabul qilingan paytga to‗g‗ri keldi.
Aslida strategiya ham yangi formatdagi Toshkent uchrashuvi ―C5 + 1‖ 
mintaqadagi ―Katta O‗yin‖ning yangi bosqichini boshlab berdi. Shuningdek, u 
strategiyaning ham me'yoriy o‗lchamining o‗zgarmasligini va uchrashuvlar 
formatining o‗zi haqida gapirib berdi. [2] Strategiyada aytilishicha: Markaziy 
Osiyo AQShning Afg‗onistondagi ishtiroki darajasidan qat'i nazar, AQShning 
milliy xavfsizlik manfaatlari uchun geostrategik jihatdan muhim mintaqadir. 
Ushbu xatboshida Markaziy Osiyo mustaqil mintaqa va Afg‗oniston AQShning 
Markaziy Osiyo bilan aloqalari uchun hal qiluvchi omil emasligi to‗g‗risida muhim 
xabar keltirilgan. 
2016 yildan boshlab ―C5 + 1‖ formati davlatlarning beshta loyiha doirasida 
birgalikdagi ishlarini ta'minlaydi: 1) terrorizmga qarshi kurash; 2) biznesdagi 
raqobatbardoshlik; 3) transport koridorlarini rivojlantirish; 4) kelajak energiyasi; 5) 
ekologiya sohasida milliy va mintaqaviy moslashishni rejalashtirishni qo‗llab-
quvvatlash
1
. 
5 + 1 jarayonini so‗nggi 30 yil ichida Qo‗shma Shtatlar tomonidan olib 
borilgan siyosat bilan taqqoslaganda, shunisi aniqki, AQShning Markaziy Osiyoga 
nisbatan siyosati mintaqaning mustaqilligini tan olish va qo‗llab-quvvatlashga 
asoslangan edi. Masalan, 1999 yilda qabul qilingan ―Ipak yo‗li strategiyasi‖ qonun 
loyihasida Qo‗shma Shtatlarning quyidagi asosiy manfaatlari ko‗rsatilgan edi:
1) mintaqadagi barqaror, demokratik davlatlarning rivojlanishini ta'minlash, 
shu jumladan mintaqaviy ziddiyatlarni hal qilish;
1
Joint Statement for the Press on C5+1High-Level Dialogue, July 9, 2020, https://uz.usembassy.gov/c51-fact-sheet-
central-asian-u-s-forum-to-enhance-regional-economic-environmental-and-security-cooperation/ 

---

200 
2) mintaqadagi davlatlar va AQSh va uning ittifoqchilari bilan do‗stona 
munosabatlarni rivojlantirish;
3) mintaqa, gegemon davlatlari tomonidan ekspluatatsiya qilish orqali emas, 
balki bozor talablari asosida mintaqa iqtisodiyoti va tabiiy resurslarini 
rivojlanishini qo‗llab-quvvatlash
1
.
Shuni ta'kidlash kerakki, ―C5 + 1‖ formati, AQShning Markaziy Osiyodagi 
barcha avvalgi sa'y-harakatlari bilan ko‗paytirilib, ushbu jarayonning maqsadi va 
mazmuni sifatida mintaqalararo hamkorlikni aniq aytadi. Buni Qo‗shma 
Shtatlarning Markaziy Osiyoga nisbatan qo‗shma bayonotlari va avvalgi strategik 
hujjatlari tasdiqlaydi
2
. Shunday qilib, Amerikaning ―C5 + 1‖ formulasi mintaqada 
qandaydir AQSh hukmronligini o‗rnatishga intilmaydi va shu sababli uning 
yo‗nalishi va mazmuni bo‗yicha mintaqaga yo‗naltirilgan.