O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti asqarova dilorom qurbonovna

Elementar matematik tasavvurlarini rivojlantirish. Pedagoglar va ota-
onalar har bir bola ruhiy rivojlanishida o‘ziga xos xususiyatlariga ega ekanligi va 
bu xususiyatlar u yoki bu faoliyat turlarini egallashda namoyon bo‘lishini yodda 
tutishlari lozim. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ilk matematik tasavvurlarni 
shakllantirishda bolalar yoshiga mos ravishda ko‘rgazmali qurollar tanlanishi 
yaxshi natija berishi tajribalarida sinalgan. Bolalardagi matematik bilim hayotdan 
ajralmagan holda dunyoni chuqurroq, to‘laroq o‘rganishga imkoniyat yaratadi. 
Matematik tushunchalarni rivojlantirish darajasi turli insonlarda turlicha bo‘ladi . 
Uning shakllanishi doimiy mashq qilinishini talab qiladi. Bu mashqlar oilada va 
maktabgacha ta’limda amalga oshiriladi. Tushuncha bu predmetlar va hodisalarni 
ba’zi bir muhim alomatlariga ko‘ra farqlash yoki umumlashtirish natijasidir. 
Masalan, son, miqdor, kesma, to‘g‘ri chiziq va boshqalar. 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarni matematikani o‘rganishga tayyorlash 
maktabning zarur predmetlaridan biri sifatida tan olingan. Bolalarda elementar 
matematik tushunchalarni shakllantirish nazariyasi va metodikasining bosh 
masalasi bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirishning didaktik asoslarini 
ishlab chiqishdan iborat. 

---

138 
Bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirishning nazariy jihatlari 
psixologik , pedagogik va boshqa fundamental fanlar asosida yaratiladi. Jumladan: 
- ko‘rgazmali dasturli hujjatlar; 
- metodik adabiyotlar; 
- jamoa va yakka tartibda ish olib borish; 
- elementar matematik tushunchalarni shakllantirish; 
- inson ijodiy faoliyatining butun maqsadli ko‘rinishlari asosida amalga 
oshiriladigan pedagogik jarayondir. 
Matematik tushunchalarni shakllantirishning maqsadi – bolalarga faqat 
matematikani o‘rgatishdan emas, balki ularni hayotga tayyorlash, o‘zlarining 
hayotdagi o‘rinlarini topishga yordam berishdan iborat. Zamonaviy matematikada 
“son” , “figura” va boshqa tushunchalarni asoslashda to‘plamlar nazariyasidan 
foydalaniladi. Bolalar bilan ishlash narsalarning umumiy belgilariga qarab tanlash, 
guruhlarga birlashtirishni o‘rgatishdan boshlanadi. Bolalarni maktabga tayyorlash 
son-sanoqni, geometrik shakllarni, fazo va vaqt haqidagi tasavvurlarini 
shakllantirishdan iborat bo‘ladi. Matematik adabiyotlarda qiziqarli masalalarga 
keng o‘rin berilganligi bejiz emas. Negaki o‘yin orqali yondashuv ta’lim jarayonini 
osonlashtiradi, deb hisoblashgan. Nafaqat osonlashtiradi, balki bu fanga qiziqishni 
kuchaytirib, bolani chuqurroq bilim olishga undaydi. Shuning bilan birga 
matematik quvnoq va maktabgacha ta’lim tashkilotiga bormaydigan bolalar uchun 
ham qiziqarli bo‘lishi kerak. Boshqa tomondan qaraganda, eng oddiy matematik 
misol va masalalar oddiy bilish ko‘nikmasigagina emas, tez fikrlash, tasvirlash, 
o‘qish malakasini ham rivojlantirish lozim. Olimlarning fikricha, tarbiyachi ilk 
matematik ko‘nikmalarni shakillantirish ilk iqtisodiy ta’lim bilan uzviy holda olib 
borish maqsadga muvofiqdir. Bundan kelib chiqadiki, matematikani turmush 
materiali asosida yoki yoshga mos ravishda o‘rgatish maqsadga muvofiq.