O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi
Download 4.51 Kb. Pdf ko'rish
|
|
=1…6 m/s va nishabligi
i =0,01…0,1 bo’lganda qurish tavsiya etiladi. Daryodagi suv bir tomonga olinadigan bo’lsa, suv sarfi 0,2…12 m 3 /s va ikala tomonga olinadigan bo’lsa, ikki marta ko’p bo’lishi mumkin. Cuv ostida ko’milib qoladigan oraliq ustunlarning kengligi а 2 va balandligi a 1,0 0,6 h , bunda м 0,75 0,5 a . Oraliq devorlar orasidagi oraliqlarning kengligi а 2 qilib olinadi va bu oraliq uchta teng qismga bo’linadi. Chetdagi oraliqlarning kengligini а 2 qilib olinadi va ular ikkita teng qismga bo’linadi. Oraliq devorlar panjaralaridan а 5 , 1 ga teng qilib oldinga chiqarib qo’yiladi va uning old qismi radiusi a r 75 , 0 yarim aylanma ko’rinishida olinadi. Oraliq devorlarning ustidan o’tadigan suvning maksimal qalinligi oraliq devor balandligiga nisbatan 10 martadan oshmasligi kerak. Ikkala panjara sektsiyalari olinadigan qilib o’rnatiladi. Pastki yarus panjaralarning nishabligi 15 , 0 ... 1 , 0 i va tirqishlar koeffitsienti 35 , 0 ... 25 , 0 n p yuqori yarus panjaralarniki esa – 1 , 0 ... 05 , 0 i va 6 , 0 ... 4 , 0 ю p qilib olinadi. Egri chiziqli kanal 9 ning o’rtacha radiusini к ўр b R 4 ... 5 , 2 qilib olinadi. Vodoslivli to’g’on tepasi sath belgisi oraliq devor tepasidan м h 1 , 0 dan kam bo’lmasligi shart. Oraliq devorning old tomonidagi o’zan qismi а 6 ... 5 uzunligida beton bilan mustahkamlanadi. Suv oluvchi galereyaning soni hisoblar natijasida aniqlanadi. Har qaysi galereyaning kesim yuzasi 1…3 m 2 , kengligi 1…2 m, galereya oxirining balandligi 1…1,5 m va suvning o’rtacha tezligi g =1,5…2 m/s atrofida qabul qilinadi. Suv oluvchi galereyaning oxirida ekspluatatsiya ehtiyojlari uchun zatvorlar o’rnatiladi. Gorizontal panjarali oraliq devorlardan suv olish (18.6-rasm). Bunday suv olish konstruksiyasi I.Ya.Andreychuk tomonidan ishlab chiqilgan. Bu birlashtirilgan (qo’shma) suv olish turiga kiradi, chunki uning suv olish tirqishlari suv tashlash to’g’onining oraliq va yon devorlarida joylashgan. 312 18.6-rasm. Gorizontal panjarali oraliq devorlardan suv olish: 1-gorizontal panjara; 2-oraliq devorlar; 3-yuvuvchi tirqishlar zatvorlari; 4-bosimli galereya; 5-suv tashlash inshootlari oraliqlari. Gorizontal panjarali oraliq devordan suvni bir va ikki tomonga olish mumkin. Bir tomonga suv olishda qirg’oqqa yaqin joylashgan yon va oraliq devorlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Suv tashlash to’g’onining suv olish uchun foydalaniladigan oraliq va yon devorlarni yuqori bef tomonga chiqariladi. Ularning gorizontal yuzasi NDS dan 0,75…1,5 m pastda joylashtiriladi. Oraliq va yon devorlar yuqori bef tomonga chiqarilgan qismi ichi bo’sh konstruksiyali kamerani (quduqni) hosil qiladi va uning usti panjara bilan qoplanadi. Oraliq va yon devorlar bosh qismining umumiy uzunligi bo’yicha yuqori bef tomonidan radial ko’rinishda devorlar o’rnatiladi. Suv oqimi bu suyri to’siqdan o’tishda cho’kindilarni oraliq devor o’rtasida yo’naltiruvchi tsirkulyatsiya oqimi hosil bo’ladi va shu sababli kameraga kirmasligi ta’minlanadi. Oraliq devor pastki qismi yon sirtida kamera ishini tuxtatish uchun shandor devorlari o’rnatiladi. Har bir kamera mustaqil bosimli galereyaga (dyuker turidagi) ega, u orqali suv quduqdan kanalga yoki tindirgichga o’tkaziladi. Kanalga beriladigan suv sarfi bosimli galereya chiqish qismida o’rnatilgan zatvorlar bilan boshqariladi. Kamerada (quduqda) to’plangan cho’kindilar oraliq va yon devorlar o’rtasida joylashtirilgan yuvuvchi galereya orqali yuviladi. Galereyalar davriy ishlaydi, yuvuvchi suv sarflarini rostlash uchun esa galereya oxirida zatvorlar joylashtiriladi. Har bir oraliq devor 2…5 m 3 /s yon devor esa 0,7 m 3 /s suv sarfini olishi mumkin. Kameraga kirish tezligi 0,3…0,5 m/s oralig’ida belgilanadi, bosimli galereyaga esa 1…2 m/s bunda shuni ham hisobga olish kerakka,berilgan tezliklarda daryodan suv oqimlari bilan birga qo’shilib kelgan muallaq cho’kindilar o’tmasligi kerak. Gidrouzel orqali minimal suv sarflarini o’tkazishda to’g’on hamma oraliqlari suvni pastki befga tashlash uchun ishlaydi (NDS da). Bu hol to’g’on suv tashlash inshooti uzunligini aniqlashda hisobiy hisoblanadi. Bunday turdagi suv olish inshootlari gidravlik hisobi bo’yicha kamera yuzasi va kanalda suv sathi belgisini belgilash uchun bosim yo’qolishini aniqlashdir. Kamerada bosimli rejim bo’lganda kirish tirqishining yuzasi qo’yidagi formulada aniqlanadi: кир кам gh p 2 Q (18.7) 313 bunda - sarf koeffitsienti, 0,5…0,6 teng; p - tirqishlar koeefitsienti (18.2) formuladagi, shuningdek oraliq masofalar qiymati 3…15 sm qabul qilinadi, sterjenlar qalinligi esa 1…3 sm; кир h -kameraga kirishdagi bosim yo’nalishi, qo’yidagi formuladan aniqlanadi: g h кир кир 2 2 (18.8) bunda кир -qarshilik koeffitsienti uning o’rtacha qiymati 3,3 oraliq devorda, yon devorda 7,5; -panjaradan keyin kameradagi tezlik: Aniqlangan kamera yuzasi kam bo’yicha uning plandagi o’lchamlari qo’yidagi formuladan aniqlanadi: кам кам кам b l (18.9) Ikkala qiymatdan biri кам l yoki кам b qiymati beriladi, shundan so’ng boshqasi aniqlanadi. Suv olish qismi chegarasida oraliq devor uzunligi 4 ... 2 Д H qabul qilinadi, bunda Д H -flyutbet ustidan oraliq va yon devor balandligi. Mavjud tavsiyalar bo’yicha oraliq devor qalinligi 4…5 m dan oshmasligi kerak. Bosimli galereyadagi bosim yo’qolishi qo’yidagi formuladan aniqlanadi чик уз бур кир гал h h h h h (18.10) (18.10) formuladagi har bir bosim yo’qolishi quyidagi formuladan aniqlanadi g h 2 2 (18.11) Kirishdagi, burilishdagi, uzunlik bo’yicha va chiqishdagi bosim yo’qolishlari koeffitsientlari gidravlik spravochniklarda keltirilgan, galereyadagi tezlik esa 1…2 m/s qabul qilinadi. Yuvuvchi galereyadagi tezlik qo’yidagi formulalardan aniqlanadi gz ю 2 (18.12) Bunda -sarf koeffitsienti, taxminan 0,6 ga teng, uning aniqroq qiymatini gidravlik spravochnikdan aniqlanadi; z -gidrouzel yuqori va patski bef suv sathlari farqi. (18.12)-formula bo’yicha aniqlangan tezlik loyqa bosish tezligidan kichik bo’lmasligi kerak. Nazorat savollari: 1. Daryodan to’g’onli suv olish gidrouzellari haqida umumiy ma’lumot bering. 2. To’g’onli suv olish gidrouzellari qachon va qanday sharoitlarda qo’llaniladi? 3. Suv olish gidrouzellari qanaqa tarkibga ega? 4. Kanalga yon tomondan suv olishda qanday inshootlar qo’llaniladi? 5. Yon tomonga suv olish gidrouzellarini qanaqa turlarini bilasiz? 6. Cho’kindilarni to’g’ondagi tirqish orqali frontal yuvib yon tomonga suv olish qanday amalga oshiriladi? 7. Cho’kindilarni qirg’okdagi qurilmalar orqali yon tomonga yuvib yon tomonga suv olish qanday bajariladi? 8. Shag’al tutib qolib yon tomonga suv olish sxemasini tushuntiring. 9. Cho’kindilarni tutib qoluvchi galereyali suv olishni izohlab bering. 10. Yuvuvchi galereyali yon tomonga suv olishning mohiyati nimadan iborat? 11. Egri chiziqli keluvchi kanal bilan yon tomonga suv olish qachon qo’llaniladi? 12. Frontal suv olish inshootlarining qanaqa turlari bor? 13. Cho’kindilarni frontal yuvib frontal suv olishni tushuntirib bering. 314 14. Yo’lak orqali suv olishning qanday kamchiliklarini bilasiz? 15. 0 Egri chiziqli nov va tubda o’rnatilgan yuvish galereyali ikki yarusli suv olish qanaqa joylarda qo’llaniladi va ishlash printsipi nimaga asoslangan? 16. Tub cho’kindilarni yon tomonga yuvib frontal suv olish qachon tavsiya etiladi? 17. Suv keluvchi egri chiziqli sun’iy o’zan hosil qilib suv olishni qo’llanish shartlarini aytib bering. 18. Forg’onacha suv olish qanaqa yutuq va kamchiliklarga ega? 19. Egri chiziqli to’g’onni planda qiyshiq joylashtirib suv olish sxemasidan qanday foydalanish mumkin? 20. To’g’onni strelkasimon o’rnatib ikki tomonga suv olish qaysi printsipga asoslangan? 21. Cho’kindilarni yon tomonga tashlovchi galereyali frontal suv olishni tushuntiring. 22. Yo’lak-tindirgich orqali suv olishda yuvish galereyasi qanday joylashtiriladi? 23. Egri chiziqli yo’lak orqali frontal suv olish usulida gidrouzel qanaqa elementlardan tashkil topadi? 24. Panjarali-to’g’onli suv olish gidrouzellari haqida umumiy ma’lumot bering. 25. Tog’ daryolarining qanaqa o’ziga xos gidrologik xususiyatlari bor? 26. Panjarali-to’g’onli suv olish gidrouzellari qanday joylashtiriladi? 27. Panjarali suv olishning qanday turlari mavjud? 28. Panjarali-to’g’onli suv olish inshootlari qanaqa asosiy guruhlarga bo’linadi? 29. Panjarali-tubdan suv olish qanday o’ziga xos xususiyatga ega? 30. Panjarali-tubdan suv olishda panjaraning plandagi o’lchamlari qanday aniqlanadi? 31. Vodosliv frontida zatvor oraliq o’rnatilib panjarali-tubdan suv olish kim tomonidan tavsiya etilgan va bu sxema bo’yicha suv olishda cho’kindilarga qarshi kurash qanday olib boriladi? 32. Qatlamlarga bo’lib-panjarali suv olish qaysi printsipga asoslangan va kim tomonidan ishlab chiqilgan? 33. Qatlamlarga bo’lib – panjarali suv olish sxemasini tushuntirib bering. 34. Gorizontal panjarali oraliq devorlardan suv olish konstruksiyasini izohlang. 35. Gorizontal panjarali oraliq devorlardan suv inshootlari gidravlik hisobi qanday bajariladi? 315 14 - bo’lim. GIDROTEXNIKA INSHOOTLARI FANIDAN XORIJIY MANBALAR !!! 316 XORIJIY MANBALAR 1. www.geoprofi.ru ; 2. www.vsestroy.ru ; 3. www.vnuq.ru ; 4. www.ziyo.net 317 GIDROTEXNIKA INSHOOTLARI FANIDAN KURS ISHI MAVZULARI !!! 318 “Tasdiqlayman” Kafedra mudiri ___________________ dots.Ro’ziev I. “_______”_________________ 2013 yil. Prolyotlar eni β m V ar ia nt № S uv sa rf i Q m 3 /s ek K engl igi b k m , B al andl igi h b m S uv te zl igi V m / s ek N is ha bl igi l k -l ki ya li k koe f m k E ni koe ft se nt i h P rol yot la r soni N t a. 1 2 3 4 S uv sa txi ot m et ka si ▼ quyi bi ef 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1.Grunt asosi - o’rtacha qum 01 10 6 1,68 0,60 0,00017 20 0,0225 1 3 4 5 6 100,00 02 15 8 1,90 0,67 0,00015 ------- ------- 2 2 3 4 5 -------- 03 20 9 2,12 0,69 0,00014 ------- -------- 2 2,5 3,5 4 4,5 --------- 04 25 10 2,34 0,70 0,00010 2,25 0,020 2 2,5 3,5 4 5 -------- 05 30 12 2,40 0,72 0,00010 ------- -------- 2 3 4 5 6 --------- 06 35 13 2,56 0,73 0,00009 ------- -------- 2 3,5 4,5 5 6 --------- 07 40 14 2,70 0,74 --------- ------- -------- 2 3 4 5 6 --------- 08 45 15 2,80 0,76 --------- ------- -------- 3 2 3 4 5 --------- 09 50 16 2,90 0,77 --------- ------- -------- 3 2,5 3,5 4,5 5 --------- 10 55 17 2,99 0,78 --------- ------- -------- 3 3,5 4,5 5 6 --------- 11 60 18 3,06 0,79 0,00008 ------- -------- 3 3 4 5 6 --------- 2.Grunt asosi - mayda qum. 12 10 6 1,90 0,49 0,00009 2,5 0,0225 1 2,5 3,5 4,5 6,0 200,00 13 15 8 2,20 0,51 0,00008 ------- ------- 2 2 3 4 5 --------- 14 20 10 2,40 0,52 0,00007 ------- ------- 2 2,5 3,5 4,5 6,0 --------- 15 25 12 2,52 0,54 0,00007 ------- 0,020 2 3 4 5 6 --------- 319 16 30 13 2,70 0,56 0,00005 ------- ------- 2 3,5 4,5 5 6 --------- 17 35 14 2,91 0,57 ------- ------- ------- 3 2 3 4,5 5 --------- 18 40 15 3,04 0,58 ------- ------- ------- 3 2,5 3,5 4 5 --------- 19 45 16 3,16 0,59 ------- ------- ------- 3 3 3,5 4,5 5 --------- 20 50 17 3,30 0,60 ------- ------- ------- 3 3 4 4,5 5 --------- 21 55 18 3,40 0,60 0,00004 ------- ------- 3 3,5 4,5 5 6 --------- 22 60 20 3,50 0,60 0,00004 ------- ------- 3 3 4 5 6 --------- 3.Grunt asosi - qumoq. 23 10 6 1,66 0,74 0,00022 1,25 0,0225 1 3 4 5 6 300,00 24 15 8 1,88 0,77 0,00019 ------- ------- 1 4 5 6 7 ------- 25 20 10 2,0 0,80 0,00018 ------- ------- 2 2 3 4 5 ------- 26 25 11 2,16 0,81 0,00014 1,50 0,020 2 3 3,5 4 5 ------- 27 30 12 2,34 0,83 0,00013 ------- ------- 2 3 4 5 6 ------- 28 35 14 2,38 0,84 0,00013 1,3 0,020 2 4 5 6 7 ------- 29 40 15 2,50 0,86 0,00012 ------- ------- 2 4,5 5 6 7 ------- 30 45 16 2,60 0,87 ------- ------- ------- 3 2 3 4 5 ------- 31 50 17 2,68 0,89 ------- ------- ------- 3 2,5 3,5 4,5 5 ------- 32 55 18 2,79 0,91 ------- ------- ------- 3 3 4 5 6 ------- 33 60 19 2,81 0,92 ------- ------- ------- 3 3,5 4,5 5 6 ------- 4.Grunt asosi - qumloq. 34 10 7 1,76 0,59 0,00013 1,50 0,0225 1 4 5 6 7 400,00 35 15 9 2,00 0,62 0,00012 ------- ------- 1 4,5 5 6 7 ------- 36 20 10 2,22 0,65 0,00011 ------- ------- 2 3,5 4 4,5 5 ------- 37 25 11 2,42 0,67 0,00008 1,75 0,020 2 3 4 5 6 ------- 38 30 13 2,56 0,68 ------- ------- ------- 2 3,5 4,5 5 6 ------- 39 35 14 2,70 0,69 0,00007 ------- ------- 2 4 5 6 7 ------- 40 40 15 2,82 0,71 ------- ------- ------- 2 5 6 7 8 ------- 41 45 16 2,92 0,71 ------- ------- ------- 2 4,5 6 7 6 ------- 42 50 18 3,00 0,72 ------- ------- ------- 3 3 4 5 6 ------- 43 55 19 3,12 0,73 ------- ------- ------- 3 3 4,5 5 6 ------- 320 44 60 20 3,18 0,74 ------- ------- ------- 3 4 5 6 7 ------- 5.Grunt asosi - glina. 45 20 9 1,8 0,988 0,000256 1,25 0,020 2 2,5 3,5 4,5 5 ------- 46 30 10 2,2 1,07 0,000238 ------- ------- 2 2 3 4 5 ------- 47 40 12 2,5 1,058 0,000191 ------- ------- 2 3 4 5 6 ------- 48 50 14 2,7 1,066 0,000185 ------- ------- 2 3,5 4,5 6 7 ------- 49 60 15 2,9 1,11 0,000170 ------- ------- 3 2,5 3,5 4,5 5 ------- 50 90 20 3,5 1,05 0,000116 ------- ------- 3 4 5 6 7 ------- Fan o’qituvchisi ______________________ J. Matkarimov 321 16 - bo’lim. GIDROTEXNIKA INSHOOTLARI FANIDAN ANNOTATSIYALAR !!! Download 4.51 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|