O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Ixtiyoriy axborot tizimida uning ishlash jarayonini quyidagi tasvirda ko'rsatamiz. Asosiy ishlar 4 ta blokdan iborat: dastlabki ma’lumotni kiritish, unga ishlov berish, natijaviy ma‘lumotni istemolchilarga yoki boshqa AT ga

AT ning apparat va dasturiy ta’minoti

yoki boshqa

uzatish, teskari aloqani ta‘minlash, ya‘ni natijani tahlil qilib dastlabki ma‘lumotlarni xodimlar yoki boshqa AT tomonidan tuzatish (13.2-rasm).

AT

Foydala-
nuvchi13.2-rasm. Axborot tizimidagi jarayonlar
Axborot tizimidagi uchta jarayonlar tashkilotga qarorlar qabul qilish, boshqarish, muammolarni tahlil qilish va yangi mahsulotlar va xizmatlarni yaratish uchun zarur bo'lgan axborotlarni yaratadilar - bu kiritish, ishlab chiqish va chiqarishdir. Kiritish jarayonida tashkilot ichki yoki tashqi muhitdan tekshirilmagan ma‘lumotlar qayd qilinadilar yoki yig'iladilar. Ichki axborotlar korxonada ishlab chiqarishni borishi, rejani bajarilishi, sexlar, uchastkalar, xizmatlarning ishlari, ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotilishi haqidagi ma‘lumotlarni aks ettiradilar. Tashkilotning atrof muhiti- bu tashkilot va uning axborot tizimlari bilan o'zaro aloqa qiluvchi mijozlar, yetkazib beruvchilar, raqiblar, aksiadorlar, davlatning har xil vakilliklardir. Tashqi axborotlar yuqori idoralarning yo'riqnomaviy ko'rsatmalari, boshqaruvning markaziy va mahalliy idoralarining har xil materiallari, boshqa hamkor tashkilotlar va korxonalardan kelib tushadigan hujjatlardan iborat bo'ladi. Ishlab chiqarish jarayonida bu xom material ahamiyatliroq shaklga o'zgaradi. Chiqarish jarayonida ishlab chiqilgan ma‘lumotlar ulardan foydalanuvchi xodimlar va jarayonlarga uzatiladi. Axborot tizimlari yana teskari aloqaga muhtojlar, u tashkilot elementlarini baholashga yordam berish uchun moslashtirish yoki ishlab chiqarilgan ma‘lumotlarni tuzatish uchun zarur bo'lgan qaytarilayotgan ishlab chiqilgan ma‘lumotlardan iborat. Yana bir muhim jarayon - axborotlarni saqlashni ham ta‘kidlash zarur.
Axborot tizimi oraliq, ma‘lumotnomaviy va yakuniy natijalarni saqlanishini amalga oshiradi. yuqorida sanab o'tilgan jarayonlarni amalga oshirish uchun
belgilangan resurslar zarurdir. Bunday resurslar ma‘lumotlar, xodimlar, axborot texnologiyalari va foydalanuvchiga yo'riqnomalardan iboratdir.

2. 
   Axborot tizimining dasturiy ta‘minoti.
   

Axborot tizimining dasturiy ta’minoti deganda, kompyuter texnikasi vositalari bilan ma‘lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish va ulardan foydalanish uchun dasturiy va hujjatli vositalarni jamlash tushuniladi.

13.3-rasm. Dasturiy ta‘minotning tarkibi

Dasturiy ta’minotni bajaradigan funksiyalariga bog'liq holda uchta sinfga ajratish mumkin: tizimli dasturiy ta’minot, tadbiqiy dasturiy ta’minot va dasturlash tizimlari (13.3-rasm).
Dasturiy ta‘minotning imkoniyatlaridan ko'proq foydalanish maqsadida AIJ ishini tashkil qilishni takomillashtirish, foydalanuvchi ishini unumdorligi va sifatini oshirish, foydalanuvchining dasturlarini aniq muammo sohaning rusurslariga moslashtirishga imkon beradi.
Umumiy DTning asosiy belgilanishi - amaliy dasturlarni ishga tushirish va ularni bajarilish jarayonini boshqarishdir⁵⁶.
AIJning maxsus dasturiy ta‘minoti odatda noyob dasturlar va amaliy dasturlarning vazifaviy paketlaridan iborat bo'ladi. AIJning aniq ixtisoslashuvi vazifali DTga bog'liq. Maxsus DT AIJni qo'llanish sohasi, foydalanuvchi tomonidan yechiladigan vazifalarni hisobga olib, u axborotlarni ishlab chiqishining o'xshash xususiyatlariga ega vazifalarni hal qilishga mo'ljallangan dialogli tizimlarning zamonaviy dasturiy vositalari asosida yaratilishi kerak.

2. 
   Avtomatlashtirilgan axborot tizimining tasniflanishi.