Mavzu: Lok-bo’yoq materiallari ishlab chiqarish jarayonlar

Mavzu:Lok-bo’yoq materiallari ishlab chiqarish jarayonlar.
Lok-boʻyoq materiallar - metallarni zanglashdan, yogʻochni chirishdan saqlash va buyumlarni pardozlash uchun ularning sirtiga surkaladigan suyuq yoki pastasimon materiallar. Ularning tarkibini parda hosil qiluvchi moddalar (alkid, fenol-formaldegid, epoksid, poliefir smolalar, perxlorvinil smolalar, poliakrilatlar, sellyuloza nitratlari va boshqalar) tashkil qiladi. Baʼzi tabiiy materiallar — oʻsimlik yogʻlari va kanifol hosilalari ham parda hosil qiluvchi modda hisoblanadi. Baʼzi L.-b.m. tarkibida erituvchi moddalar, pigmentlar, har xil qoʻshimchalar ham boʻladi. L.-b.m.ning rangeiz va rangli, shaffor va noshaffof (xira) xillari bor. Shaffof materiallar — alif, loklar, noshaffof materiallar — har xil boʻyoklar, xomaki surkov materiallari, sirtni tekislash massalari (gruntovkalar)dan iborat. L.-b.m. sirtni yaxshi asrashi, silliq va yaltiroq parda hosil qilishi, butomga koʻrkamlik berishi lozim . Texnologik jarayonni ishlab chiqish, uni apparatlar bilan jihozlash, uzib qo‘yuvchi qurilmalar turini va o‘rnatilish joyini, nazorat va boshqarish vositalari turini tanlash texnologik bloklar portlash xavfliligi minimal darajasini ta’minlashi kerak.3. Loyiha tashkiloti tomonidan, ushbu Qoidalar ilovasida bayon qilingan umumiy prinsiplarni hisobga olgan holda, “Kimyo, neft-kimyo va neftgaz qayta ishlash ishlab chiqarishlari uchun portlash xavfsizligining umumiy Qoidalari”ga muvofiq har bir texnologik blok uchun energetik darajasini baholash o‘tkaziladi va uning portlash xavfliligi kategoriyasi aniqlanadi.4. Korxona-buyurtmachi (quruvchi) o‘z vaqtida, ishlarni boshlashdan oldin, belgilangan qurilish yoki qayta ta’mirlash, texnologik chizma o‘zgarishi, ishlab chiqarish texnologiyasi prinsipial o‘zgarishi haqida davlat nazorat organiga xabar berishi shart.5. Texnologik sxemaga, apparatlar bilan jihozlashga, avariyaga qarshi himoya tizimiga o‘zgartirishlar kiritish faqat texnologik jarayonni ishlab chiquvchi tashkilot va loyihani ishlab chiquvchi tashkilot bilan kelishilgan me’yoriy-texnik va loyiha hujjatlari mavjud bo‘lsagina amalga oshiriladi.6. Har bir portlash yong‘in xavfli texnologik obyekt uchun tashkilot tomonidan RPA-94 “Korxonalarda avariya vaziyatlarini lokalizatsiyalash rejasini ishlab chiqish bo‘yicha tavsiyalar” talablariga muvofiq avariya vaziyatlarini lokalizatsiyalash rejasi ishlab chiqiladi. Rejada, o‘ziga xos xususiyatlar hisobga olingan holda, avariyalarni va avariya vaziyatlarini oldini olish, ular paydo bo‘lganda esa — lokalizatsiyalash (tarqalib ketmasligini oldini olish), yonishga yoki portlashga yo‘l qo‘ymaslik, ularning oqibatini maksimal tarzda kamaytirish bo‘yicha zarur chora-tadbirlar va harakatlar ko‘zda tutiladi.7. Texnologik apparaturada zararli moddalar mavjudligida yoki portlashlarda, yong‘inlarda va boshqa avariyalarda ularning paydo bo‘lish imkoniyati bo‘lganda xodimlarni ushbu moddalar ta’siridan himoyalash chora-tadbirlari zarur. Bunday chora-tadbirlar loyihada va texnologik reglamentda ko‘zda tutiladi.8. Ishlab chiqarishdagi jarohatlanish va avariya holatlari o‘rnatilgan tartibda tekshiriladi va hisobga olinadi. Texnologik jarayonlarning portlash xavfsizligini ta’minlashga talablar.9. Lok-bo‘yoq ishlab chiqarishlarining har bir kimyoviy-texnologik tizimi uchun uning portlash xavfliligi darajasini maksimal tarzda pasaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘zda tutiladi, shu jumladan:texnologik asbob-uskunalar ichida portlashlar va yong‘inlarni oldini olish;texnologik asbob-uskunalarni emirilishdan himoyalash va ulardan avariyada zichligi yo‘qolganda atmosferaga yonuvchi moddalar chiqib ketishini maksimal tarzda cheklash;ishlab chiqarish binolari, inshootlari va tashqi qurilmalari doirasida portlashlar va yong‘inlar sodir bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik;ishlab chiqarish binolari, inshootlari va tashqi qurilmalari doirasida portlashlar va yong‘inlar oqibatlari og‘irligini pasaytirish.10. Texnologik jarayonlar o‘rnatilgan tartibda tuzilgan va tasdiqlangan texnologik reglamentlar bo‘yicha amalga oshiriladi.Ushbu hujjatda parametrlarning kritik qiymatlari, jarayon parametrlari o‘zgarishlarining yo‘l qo‘yiladigan chegaralari, jarayonni apparatlar bilan jihozlash, mumkin bo‘lgan nosozliklar va ularni yo‘qotish usullari, ishlab chiqarishlar nazorati, texnologik jarayonni boshqarish, parametrlar qiymatini o‘rnatilgan chegaralardan chiqishiga yo‘l qo‘ymaydigan usullar va vositalar belgilanadi.1. Alohida texnologik jarayonni yoki uning bosqichlarini portlash yong‘in xavfsizligi sharoitlarida o‘tkazish quyidagilar bilan ta’minlanadi:portlash yong‘in xavfli aralashmalar yoki mahsulotlar hosil bo‘lishini maksimal darajada kamaytiradigan yoki yo‘l qo‘ymaydigan sharoitlardan kelib chiqib, o‘zaro ta’sirga kirishuvchi komponentlarni ratsional ravishda tanlash orqali;komponentlar nisbatini reglamentlangan qiymatlaridan og‘ishiga va tizimda portlash xavfli konsentratsiyalar hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymasdan, qadoqlashning (dozirovkaning) ratsional rejimlarini tanlash orqali;texnologik muhitga portlash yong‘in xavfli aralashmalar hosil bo‘lishiga xalal beradigan qo‘shimcha moddalarni (inertgazlarni) kiritish orqali;muhitning harakatlanishi va komponentlar aralashtirilishi usullari va rejimlarini, oqim bosimi va tezligini, issiqlik naporini, issiqlik almashish yuzasining issiqlik uzatish koeffitsiyentini, shuningdek apparatlarning geometrik o‘lchamlarini ratsional ravishda tanlash orqali;portlash yonish xavfliligini kamaytiruvchi texnologik muhit holati (tarkibi, bosimi, harorati) parametrlarining qiymatlarini tanlash orqali;ishonchli energiya ta’minoti orqali.12. Apparatlarga inert gazlarni kiritish tartibi va usullari, texnologik jarayonning ma’lum bosqichlarida, hamda apparatlarni to‘xtatishga va yuritishga qo‘yilayotganda, loyiha va reglament bilan belgilanadi. Har bir texnologik obyekt uchun inert gazlar miqdori va ularni transport qilish tizimi, texnologik tizim ishlashining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, loyihada belgilanadi va reglamentlanadi. Inert muhit parametrlari, texnologik jarayonning portlash xavfsizligini va sifatli mahsulot olinishini (yoki oksidlovchi reaksiyalar bo‘lmasligini hisobga olib) ta’minlash shartlaridan kelib chiqqan holda, belgilanadi. Inert gazda azotning yoki boshqa inert moddaning miqdori hamma turdagi plyonka hosil qiluvchi smolalar uchun 99,5 foizdan va poliefir smolalar uchun 99,9 foizdan kam bo‘lmasligi kerak.14. Yonib ketish xavfli manbalarini yo‘qotish imkoniyati bo‘lmagan portlash xavfli muhitga ega texnologik tizimlar portlashni oldini olish va asbob-uskunalarni va quvur o‘tkazgichlarni emirilishdan himoyalash vositalari (yoriluvchi saqlagich membranalar, portlovchi klapanlar bilan, inert gazni muhitga kiritish bilan, alangani o‘chirish vositalari bilan va boshqalar) bilan jihozlanadilar.15. Havo bilan portlash xavfli aralashmalar hosil qiluvchi yonuvchi mahsulotlar (gazsimon, suyuq, qattiq) kimyoviy-texnologik tizimlar zichlanishi (germetizatsiyalanish) kerak.16. Asbob-uskunalarda portlashlar va yong‘inlarni oldini olish bo‘yicha chora-tadbirlar jarayonning ishchi parametrlarida aylanuvchi moddalarning portlash yong‘in xavfliligi ko‘rsatkichlari hisobga olingan holda ishlab chiqiladi.17. A va B toifadagi binolar uchun xona ichida portlash ro‘y bergan holda binoni buzilishdan himoyalash bo‘yicha qurilish me’yorlari va qoidalariga muvofiq chora-tadbirlar qabul qilinishi kerak.18. Kimyoviy-texnologik tizimlar uchun changlanuvchi qattiq va dispers moddalar qo‘llanishi bilan bog‘liq bosqichlarida xona (ishchi zona), tashqi qurilmalar atmosferasiga yonuvchi chang chiqishini maksimal darajada kamaytiruvchi chora-tadbir va vositalar, asbob-uskunalar va qurilish konstruksiyalarida changlar yig‘ilishini, shuningdek changdan tozalovchi, asosan mexanizatsiyalashtirilgan, vositalar, havoning changlanganlik darajasini davriy nazorati va changni tozalash rejimi ko‘zda tutilishi kerak.19. Har bir texnologik blok uchun uning energetik potensialini hisobga olib, yonuvchi mahsulotlarning atrof muhitga chiqib ketishini oldini olishga yoki ularning miqdorini maksimal darajada kamaytirishga, shuningdek portlashlarni oldini olishga va ishlab chiqarish xodimlari shikastlanishiga yo‘l qo‘yilmasligiga yo‘naltirilgan chora-tadbirlar ishlab chiqiladi va vositalar ko‘zda tutiladi.Tanlangan tadbir va vositalar yetarliligi har bir muayyan holatda loyihada asoslanadi.20. II va III toifa portlash xavfli texnologik bloklar avtomatik tizimlar yoki avtomatik tartibga solish tizimlari, jarayonning portlash xavfliligini belgilovchi parametrlar qiymatini nazorat qilish vositalar bilan jihozlanadilar.21. Avariya holatlarida texnologik tizimlardagi asbob-uskunalarda zichlik yo‘qolganda atrof muhitga yonuvchi va portlash yong‘in xavfli moddalar chiqib ketishini maksimal darajada kamaytirish uchun quyidagilar ko‘zda tutiladi:II va III toifa portlash xavfli bloklar uchun ishlab ketish vaqti 120 sekunddan ko‘p bo‘lmagan va masofadan boshqariladigan berkituvchi yoki uzib qo‘yuvchi qurilmalar;energetik potensiali Q_v <10 nisbiy qiymatga ega bloklar uchun qo‘l uzatmali berkituvchi qurilmalar o‘rnatilishiga yo‘l qo‘yiladi, bunda ratsional joylashtirish (operator ish joyiga yo‘l qo‘yiladigan maksimal yaqinlashtirib) hisobiga ularni ishga tushirilishining maksimal, ammo 300 sekunddan ko‘p bo‘lmagan, vaqti ko‘zda tutiladi.22. Tez alangalanadigan va yonuvchi suyuqliklar (TAS va YoS) aylanadigan texnologik bloklar va alohida apparatlar uchun ularni avariya tartibida bo‘shatish ko‘zda tutiladi.Texnologik bloklar yoki apparatlarni nasoslar yordamida yoki boshqa turli usullarda oraliq va xomashyo omborlarining idishlariga ushbu ishlab chiqarishning, turdosh bo‘linmalari, qurilmalari va sexlarining texnologik apparatlariga yoki ushbu maqsadlar uchun mo‘ljallangan avariya yoki drenaj hajmlarga bo‘shatish mumkin, bunda quvuro‘tkazgichlarning to‘la bo‘shatilishi ta’minlanishi kerak.Avariya hajmlarining sig‘imliligi apparatning eng katta hajmi hisobidan qabul qilinishi kerak. Ularni boshqa maqsadlarga ishlatish taqiqlanadi23. Aralashtirilganda portlash xavfli birikmalar hosil qiluvchi yoki mahsulot sifatini pasaytiruvchi moddalarga ega bug‘-gaz muhitli liniyalar birlashtirilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.Har xil bosimli apparatlardan tashkil topgan bug‘-gaz muhitli liniyalarni birlashtirganda bunday muhitlar yuqoriroq bosimli apparatlardan boshqa apparatlarga oqib o‘tishini oldini oladigan chora-tadbirlar ko‘zda tutilishi kerak. Umumiy kollektorga birlashtiriladigan TAS va YoS ga ega apparatlarning nafas olish liniyalarida alanga tarqalishini oldini olish uchun chora-tadbirlar va vositalar (olovni to‘suvchilar, gidrozatvorlar va boshqalar) ko‘zda tutilishi kerak.TASli asbob-uskunalardan chiqarib yuborish nafas liniyalari tomdan yoki xizmat ko‘rsatiladigan maydonchadan 3 metrdan kam bo‘lmagan hisoblangan balandlikka tashqariga chiqarilishi kerak, agar ular gorizontal bo‘yicha binoning (inshootning) eng baland qismidan 6 metrdan yaqin bo‘lmagan joyda bo‘lsa.24. TAS qo‘llanilishi bilan bog‘liq ish xonalarida portlashdan oldin konsentratsiyalarning avtomatik signalizatorlari o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.IV bob. Hudud, binolar, inshootlar25. Lok-bo‘yoq ishlab chiqarishlari hududining planini tuzishda ishlab chiqarish jarayoni va mehnati uchun eng qulay sharoitlarni ta’minlash kerak va amaldagi qurilish qoidalari va me’yorlari talablariga muvofiq bajariladi.26. Ishlab chiqarish hududi planini tuzishga umumiy talablar KM va QP-89 “Sanoat korxonalarining bosh plani”, QMQ 3.01.05 “Ishlarni bajarish va qabul qilish qoidalari. Hududni obodonlashtirish”ga muvofiq bo‘lishi kerak.27. Atmosferaga zararli moddalar chiqaruvchi ishlab chiqarish jarayonlariga ega binolar, inshootlar, ochiq qurilmalar boshqa ishlab chiqarish binolari va inshootlariga nisbatan shamollarning ustivor yo‘nalishi tomoniga qaratib joylashtirilishi kerak.28. Quduqlarga hamda qayrilish burchaklarida kameralarga ega emas yer osti muhandislik tarmoqlari, tarmoq joylashishini aniqlanadi. Hozirgi vaqtda turli xil zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyalari mavjud. Bo'yoq va laklar ishlab chiqarishning texnologik liniyalari turli ishlab chiqarish kompaniyalari tomonidan taklif etiladi. Birinchidan, bu yopishqoqligi past materiallarni ishlab chiqarish liniyasi bo'lib, mikserning quvvati soatiga ming kilogrammgacha yetishi mumkin. Bularga turli xil impregnatsiyalar, primerlar kiradi. Bunday qatorga quyidagilar kiradi: hajmi 1 kubometr bo'lgan mikser, chiziq, doimiy suv ta'minotini boshqaruvchi maxsus tizim, birlamchi filtrlarni tozalash, zarrachalarning polimer dispersiyasi uchun nasos, modifikatorlar uchun uchta nasos, elektron datchiklar bilan tortish platformasi va butun texnologiya uchun asosiy boshqaruv paneli. Ikkinchidan, yopishqoqligi past materiallar va yopishqoqligi o'rtacha materiallar ishlab chiqarishga asoslangan yo'nalish taklif etiladi. Bu bo'yoqlar, laklar, turli xil astarlar va boshqalar. Uchinchi turdagi texnologik liniyalar plomba ishlab chiqarish liniyasi bo'ladi. Ko'p variantlar mavjud. Bo'yoq va laklar ishlab chiqarish, asosan, sodda va quyidagi bosqichlardan iborat. Avval suv maxsus idishga (piyola) quyiladi, so'ngra minimal tezlik yoqiladi. Keyinchalik, barcha komponentlar yuklanadi, so'ngra bo'r va titaniumdioksit qo'shiladi. Keyinchalik, hosil bo'lgan aralash emulsiya qilinadi va kerakli idishlarga qadoqlanadi. Bo'yoq materiallari uchun uskunalar va materiallar. Bo'yoq va laklar ishlab chiqarish yaxshi jihozlarni sotib olishni talab qiladi. Bunday uskunalarni yaratish bilan shug'ullanish kam istiqbolli va foydali emas. Har xil turdagi laklar, bo'yoqlar, macunlar, emallar va boshqalar har xil toifadagi quruvchilar orasida eng mashhur materiallar bo'lib qolmoqda. Hozirgi vaqtda Rossiyada bo'yoq va laklar ishlab chiqarish jadal rivojlanmoqda va buning uchun, albatta, uskunalar kerak. Shuning uchun bu sohada hali raqobat yo'q. Lak va lak ishlab chiqarish uchun uskunalar juda xilma-xil bo'lishi mumkin. Bu munchoq tegirmonlari bo'lishi mumkin - suv osti va to'p, turli xil mikserlar. Bo'yoq materiallarini ishlab chiqarish uchun xom ashyo. Bo'yoq va laklar ishlab chiqarishda to'g'ri va sifatli ishlash uchun kelajakda yarim tayyor mahsulotlar ishlab chiqariladigan kerakli va sifatli birlamchi xom ashyoni tanlash va sotib olish kerak, natijada esa tayyor bo'yoq va laklar. Odatda kichik kompaniyalar bir vaqtning o'zida tayyor yarim tayyor mahsulotlarni sotib olishadi va shunchaki bo'yoq materiallarini texnologik qayta ishlash jarayonini yakunlaydilar. Kerakli xom ashyo turli xil plomba moddalar, turli xil rangdagi pigmentlar, biriktiruvchi va qalinlashtiruvchi moddalardir. Bo'yoq va laklar turlari. Bo'yoq va laklar agregatsiya holatiga ko'ra suyuq, chang va xamirga bo'linadi. Ular bo'yash uchun sirtda maxsus qoplama hosil qiladi va natijada sirt dekorativ va himoya funktsiyalariga ega bo'ladi. Barcha bo'yoq va laklar uchta toifaga bo'linadi. Asosiy materiallar bo'yoq, emal, macun va astarni o'z ichiga oladi. Bunday materiallar bo'yalgan sirtni shaffof holda qoldiradi.Qidiruv materiallarga qatronlar, quritadigan yog ', erituvchilar va boshqalar kiradi.Uchinchi toifa esa mastika, turli xil yuvish va sertleştiricilerden iborat. Macunlar turli xil usulsizliklarni to'ldiradi va tuzatiladigan sirtni tekislaydi. Hozirgi vaqtda bo'yoq materialining ma'lum bir turi - lateks bo'yoq mashhurlikka erishmoqda. Hozirgi vaqtda Rossiya bozorida siz ko'plab organik materiallarni topishingiz mumkin: bo'yoqlar, astarlar, erituvchilar va turli xil suvda tarqaladigan materiallar. Kimyo sanoatida ishlab chiqarilgan bo'yoq va laklar umumiy hajmining taxminan 3% laklar ishlab chiqarishdir. Bugungi kunda deyarli butun Rossiya bo'yoq va laklar bozori kichik korxonalarga tegishli bo'lib, yirik tashkilotlar hatto o'z quvvatining yarmida yuklanmaydi. Bo'yoq materiallarini ishlab chiqarish liniyasini tashkil qilishning mohiyati shundaki, maxsus boncuk disperserlarida har bir alohida pigment lakning o'zida tarqaladi. Natijada pigmentli bo'yoqlar olinadi. Pigmentli xamirni ishlab chiqarish printsipi biroz boshqacha. U doimiy ravishda ishlaydigan va kerakli pigmentlar bilan oziqlanadigan munchoq tegirmonlarini harakatga keltiradigan mikserlarda tayyorlanadi. Emaye ishlab chiqarish mikserlarda amalga oshiriladi, bu erda dozalangan emal dozalash moslamasi bilan oziqlanadi. Kelajakda tayyor emal iflosliklardan tozalanadi va qadoqlanadi. Astar ishlab chiqarish. Astar - bu maxsus plomba bilan turli xil pigmentlarning suspenziyalariga ishora qiluvchi bo'yoq va laklar turidir. Ular birinchi qavat sifatida qo'llaniladi va keyingi bo'yoq qatlamini bo'yash uchun sirtga yaxshi yopishishini ta'minlaydi. Astarlarning ko'p turlari mavjud: namlikka chidamli; korroziyadan himoya qilish va metallda zang paydo bo'lishining oldini olish. Astar ishlab chiqarish - bu tabiiy va kimyoviy moddalarni ishlatadigan jarayon. Astarni yaratishda quritadigan yog'lar, alkid kelib chiqadigan turli xil qatronlar va boshqalar ishtirok etadi. Bo'yoq kabi ko'plab primerlarda turli xil pigmentlar yoki kaltsiy, talk yoki slyuda kabi tabiiy plomba moddalar mavjud. Astar ishlab chiqarish uskunasiga maxsus dispersiyali purkagich dispenseri kiradi; kiruvchi suvni birlamchi tozalash uchun filtr, shuningdek shpritslar - boshqa komponentlar uchun dispenserlar - modifikatorlar. Macun ishlab chiqarish Shpaklevkalarni ishlab chiqarish jarayoni juda oddiy va ba'zi ta'mirlashchilar uni ish joyida yaratadilar. Ishlab chiqarish uchun sizda bo'r, elim, mis sulfat, lateks va sulfatsel bo'lishi kerak. Ushbu tarkibiy qismlarning barchasi bitta idishda aralashtiriladi, so'ngra maxsus jihozlarga o'tkaziladi, bu esa hosil bo'lgan aralashmani kerakli kelishuvga keltiradi. Plomba turlari juda ko'p, shuning uchun siz ularni texnik xususiyatlariga qarab tanlashingiz kerak. Siz ishlov berilgan sirtning tuzilishi va turiga va ushbu turdagi plomba moddasining ma'lum haroratlarda qanday ishlashiga e'tibor berishingiz kerak. Emay ishlab chiqarish. Qurilish va pardozlash materiallarining zamonaviy bozoridagi emal eng talab qilinadigan bo'yoq va laklardan biridir. Buning sababi shundaki, u bo'yash uchun juda oson yotadi, quritgandan keyin qattiq plyonka hosil qiladi, keyinchalik u turli xil to'qimalarga va dekorativ afzalliklarga ega bo'ladi. Emaylar yog ', nitroseluloza, alkid va boshqalar bo'lishi mumkin. Birinchi o'rinda alkidli emallar mavjud. Ular ko'pincha ichki ta'mirlash ishlari uchun ishlatiladi: uydagi mebel, maishiy texnika, pol va boshqa elementlarni bo'yash uchun. Nitroselüloz emallarining afzalligi ranglarning keng tanlovida, ular porloqga o'xshab yanada yorqinroq nashrida. Biroq, tabiiy omillar ta'siri ostida bunday emal osongina susayishi va yorilishi mumkin. Aviatsiya qoplamalarini ishlab chiqishning dastlabki bosqichlari Aviatsiya bo'yoqlari va bo'yoq materiallarini o'rganish, rivojlanishning ikki bosqichini ajratib ko'rsatish kerak: Birinchi bosqich - urushdan oldingi va urush yillari, bu erda planerlarni ishlab chiqarish uchun asosiy materiallar yog'och, kontrplak va mato bo'lgan; Ikkinchi bosqich - urushdan keyingi yillarda, po'lat, alyuminiy va magniy qotishmalaridan foydalangan holda yaratilgan reaktiv aviatsiya va raketa-kosmik texnologiyalar jadal rivojlana boshladi. Rivojlanishning birinchi bosqichi haqida tasavvurga ega bo'lish uchun 1942 yilgi Aviatsiya materiallari ilmiy-tadqiqot institutining 44 ta bo'yoq materiallari va faqat 22 ta magnezium va alyuminiy qotishmalaridan iborat nashriga murojaat qilish kerak. O'sha paytda samolyotlarning yog'och va mato qoplamalarini himoya ranglari havo kuchlarining jangovar tayyorligini ta'minlashda muhim, ammo hal qiluvchi rol o'ynagan. 1942 yil iyun oyida front qo'mondonining Oliy Bosh qo'mondon Stalinga bergan hisobotida, rejalashtirilgan hujum xavf ostida bo'lganligi ko'rsatildi, chunki samolyotning bo'yalgan mato qoplamasi yorilib ketdi. Stalinning qarori qisqa edi: "Tushuning va jazolang". Aviatsiya sanoati xalq komissarining birinchi o'rinbosari P.V. Dementyev binoning tomiga ko'tarilib, juda yaxshi holatda bo'lgan ramkalar ustiga cho'zilgan bo'yalgan mato qoplamasini ko'zdan kechirdi. Komissiya Chelyabinskga bo'yoq va lak zavodiga bordi va bo'yoq va lak zavodi texnologlari institut tomonidan tasdiqlangan nitroselülozli emal tarkibiga o'zgartirishlar kiritganligini aniqladilar. Rasmiy komissiya ishi davomida Aviatsiya materiallari instituti xodimlari samolyotlarning shikastlangan terilarini tiklash texnologiyasini ishlab chiqdilar va tatbiq etdilar. Ushbu funktsiyalarni bajarish jarayonida ishlab chiqarilgan, matoning tarangligini ta'minlaydigan NTs-551 nitroselüloz lakasi (Antik-2 va An-4) samolyotlarini qanotlari va dumining mato terilari bilan ta'mirlaydigan zavodlarda hanuzgacha qo'llanilmoqda. Ulug 'Vatan urushi davrida kamuflyaj emallarini yaratish bo'yicha ishlar boshlandi. 1941 yilda oq kamuflyaj emallarini ishlab chiqarish (qishda samolyotda ishlash uchun), 1942 yilda esa qora kamuflyaj emallari (tungi parvozlar uchun) tashkil qilingan. Qora emallar bilan bo'yalgan Sovet bombardimonchilari keyinchalik Berlin osmonida o'zlariga topshirilgan vazifalarni muvaffaqiyatli bajardilar. Keyinchalik zamonaviy reaktiv samolyotlar ishlab chiqaruvchilari oldiga yanada katta va mas'uliyatli vazifalar qo'yildi. Maxsus yondashuvni talab qiladigan asosiy muammo - bu samolyotning butun tuzilishini tashkil etadigan metall qotishmalarining korroziyasidan himoya qilish. Samolyot material va konstruktsiyaning mustahkamligi talablariga to'liq mos ravishda ishlab chiqilishi va ishlab chiqarilishi mumkin, ammo u uzoq vaqt davomida maxsus bo'yoq va laklarsiz ishlay olmaydi. Aviatsiya uskunalarining metall qismlarining yuzasi turli xil omillarning murakkab ta'siriga ta'sir qiladi, masalan: havo atmosferasidagi harorat farqlarining keng doirasi (minus 70 dan plyus 80 ° C gacha, va undan ham ko'proq dvigatel o'rnatiladigan joylarda va ovozdan yuqori aviatsiya uchun), kuchli quyosh nurlanishi, ulushning oshishi ultrabinafsha nurlanish va yuqori balandlikdagi ozonning yuqori kontsentratsiyasi, eroziv aşınma, yoqilg'i-moylash materiallari, gidravlik suyuqliklar, muzga qarshi vositalar, yuvish vositalari va dezinfektsiyalovchi vositalar faoliyati paytida muqarrar ta'sir.