O'zbekiston respublikasi profi universitety

harakatlardir, 
ularning 
bajarilishi 
ehtiyoj 
bo'lib 
qoladi 
(masalan, 
ovqatlanishdan oldin qo'lni yuvish). Ijobiy odatlar, stereotip xatti-harakatlar bo'lib 
qolishi bilan birga, umumqabul qilingan me'yor va qoidalarning bajarilishini 
yengillashtiradi. Ko'nikma va odatlar sodda xatti-harakatlarning asosi hisoblanadi. 
Har bir sodda xatti-harakatda sensor, markaziy, motor va nazorat-
tuzatuvchi jihatlar farqlanadi. Siz uzoqdan yaqinlashib kelayotgan transportni 
ko'rib unga yo'l bo'shatdingiz. Bu harakatda yuqoridagi to'rtda jihatning hammasini 
kuzatish mumkin. Transportni idrok qilish - sensor jihat, yo'lni transport yuradigan 
qismiga yaqin turish havfli ekanligi haqidagi fikr - markaziy fikrlash jihati, 
bevosita harakatlanish, chetga o'tish - motor, harakat va siz xavfsiz joyga o'tib 
olganingizga ishonchingiz esa – nazorat jihatidir. 
Turli harakatlarda yuqorida keltirib o'tilgan dastlabki uch jihat yetakchi 
ahamiyatga ega bo'ladi. Masalan, ma'lum bir masofaga yugurish uchun startdan 
qo'zg'alishdagi harakatda motor jihat yetakchilik qiladi, nishonga qarata o'q 
otishda, yetakchilik sensor jihatga o'tadi. Shaxmat o'yini yoki doskaga biron bir 
formulani yozishda esa sensor va harakat jihatlari yetakchi hisoblanadi. 
Ko'pchilik harakatlarda sensor va motor jihatlar yetakchi hisoblanadi. 
Bunday harakatlar sensamotor reaktsiyalar deyiladi. Masalan, yo'lning harakat 
qismida turgan odamni ko'rgan vaqtda haydovchi tormoz pedalini bosadi. Lekin 
odamning psixik rivojlanganligi darajasi, uning tajribasi, bilimlari va boshqa 

---

121 
individual xususiyatlariga bog'liq ravishda har bir odam faoliyatni o'ziga xos 
usullar bilan amalga oshiradi. 
Odamlarning xatti-harakat usullari oraliq operatsiyalar miqdori, ayrim