O'zbekiston respublikasi profi universitety

Bizning tana tuzilishimiz sut emizuvchilarning umumiy anatomik tuzilishiga 
qanchalik o'xshash (kelib chiqishiga ko'ra bog'liq) bo'lsa, cheksiz qadimiy 
psixik boshlanishlar ham bizning aqlimiz (ongsizligimiz) asosini shunchalik 
tashkil qiladi
1
 .
Shu o'rinda atoqli etnograf olim German Vamberining tadqiqotlarini eslab 
o'tish o'rinli. U o'z asarlarida g'arb va sharq xalqlari, yevropa va osiyo 
madaniyatlari o'rtasidagi tafovutlarni tahlil qilar ekan, “...evropa madaniyatida 
asosiy e'tibor birinchi navbatda odamga, odamning ijtimoiy va axloqiy boyligi 
bo'lmish shaxsga qaratiladi, Sharq madaniyatida esa, ijtimoiy jamoa kulьti, 
mahalla, odamni reallikka moslashishiga yordam beruvchi jamoaga muhim 
ahamiyat beriladi” - deb ta'kidlaydi. U ham ko'pchilik yevropa olimlari kabi, 
sharqda, ayniqsa O'rta Osiyoda dinning ahamiyatliligini: “Bu yerda din xalq 
tizimining ancha chuqur qatlamlariga singib ketgan, u siyosatga ham, ijtimoiy 
munosabatlarga ham ta'sir qiladi. U mahalliy xalqning butun psixikasida o'z 
ifodasini topadi va uning tafakkurida namoyon bo'ladi” - deb ta'kidlaydi.
Yung bo'yicha, odam o'z kayfiyati va hissiyotlarini, uning qabul qiladigan 
qarorlari va tadbirlariga ongsizlik omillari ta'sir qiladigan yashirin yo'llarni nazorat 
qila olishga qodir emas. Madaniy simvollar odam ongida o'ziga xos energiyalarni 
yuzaga keltiradi. Ularni to'sib, bosib qolish esa ong osti jihatini faollashtirib, 
xulqning ibtidoiy hislatlarining dolzarblashtirib yuboradi. 
Yung shaxsning ikki - ekstravertlashgan va introvertlashgan (“extra” - 
tashqariga va “intro” - ichkariga) tipini farqlaydi. Ekstravertlashgan tipli shaxs 
sub'ektning o'zidan bir oz begonalashganligi, uning uchun o'zining sub'ektiv 
olamining ahamiyati pasaytirilganligi bilan farqlanadi. Bunaqa tip shaxs orttirilgan 
ijtimoiy adaptatsiya, ijtimoiy muhitga faol ta'sir ko'rsatishi, o'zining ijtimoiy 
a'loqalarini adekvat aks ettirishi, da'vogarlik darajasining optimalligi bilan 
farqlanadi. Introvert tip shaxslar esa, shaxs ongining aksariyat o'zining ichki 
olamiga qaratilganligi bilan, unga oliy qadriyatlar berishi bilan, o'zini-o'zi tahlil 
qilishning kuchliligi, ijtimoiy muhitga yetarlicha moslasha olmasligi bilan 
xarakterlanadi. Freydning psixoanalitik nazariyasidan farqli ravishda, Yung 
qarashlari tizimi analitik psixologiya degan nom oldi. Keyinchalik uning 
introversiya - ekstraversiya kontseptsiyasi jadalroq (ko'proq) ishlab chiqildi 
(Dj.Gilford, G.Ayzenk, R.Kettell tadqiqotlarida bu dixotomiya shaxsning faktorli 
nazariyasiga kiritildi, unda ekstraversiya - introversiya shaxs xislatlarining yagona 
shkalasiga kiritilgan.).
Psixoanalizning boshqa yo'nalishi, avstriyalik psixolog, individual