Reja: Moliya

Emissiya risolasini ro`yxatdan o`tkazish

Qimmatli qog`ozlarni chiqarish ularning emissiya risolasini davlat ro`yhatidan
o`tkazilishini taqazo etadi. Qimmatli qog`ozlar emissiyasi risolasi vakolatli davlat organi

tomonidan belgilangan muddatda va tartibda ro`yhatga olinadi (agar emitent tomonidan taqdim etilgan barcha hujjatlar talab darajasida bo`lsa), natijada unga maxsus davlat raqami biriktiriladi.
Aytilgan tartib obligatsiyalar chiqarish uchun ham taaluqli.

Obligatsiyalar chiqarish faqat jamiyat tuzilishi chog`ida birlamchi chiqarilgan aksiyalar to`liq joylashtirilganidan keyin ruhsat beriladi.
Har bir turdagi qimmatli qog`ozga Milliy identifakatsiya tartib (nomer) raqami beriladi.
Har bir emitent qimmatli qog`ozlarini joylashtirilishi to`g`risida vakolatli organga har chorakda va yillik hisobot (belgilangan shakl va muddatlarda) taqdim etishi lozim.
Emitent qimmatli qog`ozlarini emissiyasi chog`ida ma‘lum muddatlarda investorlarga qonun hujjatlarida ko`rsatilgan ma‘lumotlarni belgilangan tartibda ochib berishi talab etiladi.
Davlat qimmatli qog`ozlarini Vazirlar Mahkamasining qarori bilan Moliya vazirligi va Markaziy bank chiqaradi.
Davlat ro`yhatidan o`tgan emissiyalanuvchi qimmatli qog`ozlar birlamchi bozorda joylashtirilgan vaqtdan boshlab ularning ikkilamchi bozor muomalasi boshlanadi. Ikkilamchi bozorda faqat qimmatli qog`ozlarning egalari o`zgaradi va bu jarayonning maxsus investitsiya institutlari va emitent reestri tomonidan hisobi yuritiladi.
Qimmatli qog`ozlar qonunda belgilangan tartibda so`ndiriladi. Aksiyalar quyidagi hollarda muomaladan chiqarilishi mumkin:
- aksiyadorlarning umumiy yig`ilishi qaroriga asosan emitentning tugatilishi holida;
- jamiyatning reorganizatsiya (qo`shilishi, ajralishi, birlashishi, qayta tashkil etilishi) qilinishi holida;
- qimmatli qog`ozlarni maydalanishi, yiriklashtirilishi, qaytarib sotib olishishi,

konvertatsiyalanishi hollarida;

- sud qarori bilan jamiyatni tugatilishi holida;

- agar jamiyat Ustavida qimmatli qog`ozning muomala muddati cheklangan bo`lsa.

Emissiyalanuvchi qimmatli qog`ozlarning so`ndirilishi ularni belgilangan tartibda annulyatsiya va yo`q qilish yo`li bilan amalga oshiriladi.
Davlat qimmatli qog`ozlari davlat tomonidan belgilangan tartibda muomaladan chiqariladi.
Qimmatli qog`ozlarni so`ndirilishi to`g`risidagi komissiya hujjati asosida ular davlat reestridan chiqariladi.
Hosilaviy qimmatli qog`ozlar (ya‘ni derivativlar, bazisli qimmatli qog`ozlar) o`zining hayot tsiklida bazaviy qog`ozlarnikiga o`hshash tarzda belgilangan tartibda emissioldi ishlari amalga oshiriladi, emissiya risolasi davlat ro`yhatidan o`tkaziladi, ikilamchi muomalada bo`ladi va so`ndiriladi. Derivativlar naqd va blanksiz shakllarda, egasining ismi yozilgan yoki taqdim etuvchiga muljallangan turda chiqarilishi mumkin. Ular klass va seriyalarga bo`linadi.
Derivativ klassi deganda derivativ asosida bir turdagi bazis aktiv yotishi tushuniladi. Seriyali derivativ deganda esa bir hil narxli va muddatli bir klassli derivativ tushuniladi. Bazis aktiv sifatida quyidagilar bo`lishi mumkin: tovar, hom ashyo, bazaviy qimmatli qog`oz, valyuta, indeks, bo`lajak daromad, foiz stavkasi, ob-havo prognozi va h.k.
Derivativlarni yuridik shaxslar chiqaradi. Varrant bilan birga uning bazis aktivi bo`lgan qimmatli qog`ozlar ham chiqariladi.
Derivativning muomala muddati uning bazis aktivi muddatidan oshmaydi. Bunda bazis aktiv, uning emitenti va sotilishining parametrlari to`g`risida to`liq ma‘lumot keltiriladi.
Derivativlar risolasini davlat ro`yhatidan o`tkazish Markaz tomonidan belgilangan tartibda va muddatda amalga oshiriladi, shundan keyin derivativ risolasi chop etiladi va qog`ozlar muomalada bo`lishi mumkin.
Agar derivativ emitenti bank bo`lsa, u holda Markaziy bank bilan dastlabki tarzda kelishilgan holda chiqariladi.
Sotib olish fyuchersini ro`yhatdan o`tkazish uchun emitent belgilangan pul summasini deponentlaydi (masalan, umumiy summadan 20%).
Derivativlar muomalasi belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Bunda opsionlar birja yoki birjadan tashqari bozorda muomala qilishi mumkin. Fyucherslar esa faqat birja muaomalasida bo`ladi.
Markaz derivativlar emissiyasi va muomalasi jarayonlarini nazorat qilib boradi. Kliring palatasi derivativlar bo`yicha o`zaro hisoblarni amalga oshiradi. Derivativlar emissiyalanuvchi qog`ozlar singari so`ndiriladi.