Reja: Natriy haqida malumotlar

Masalalar
1.Natriy pirofosfatning (Na₄P₂O₇) nisbiy molekulyar massasini hisoblang. (Javob: 266 u.b.).
2.Natriy pirofosfat (Na₄P₂O₇·10H₂O) kristalgidratining nisbiy molekulyar massasini hisoblang
3. 49 g sulfat kislotadagi modda miqdorini hisoblab toping.
Yechish. 1)M(H₂SO₄)=98.
2) Modda miqdori η ni hisoblash. m – massa, M – molar massa.
Javob: 49 g sulfat kislota 0,5 mol.
4. Natriy karbonatning tarkibi quyidagicha: Na=43.4 %,S=11.3%, O=45.6%. Uning formulasini aniqlang.
Yechish: 1) modda tarkibidagi elementlarning atom nisbatlarini toping

Ma’lumki molekulada atomlar faqat butun sonlar nisbatda bo‘ladi. Shuning uchun har birini eng kichik nisbatga bo‘lamiz:

Javob: Natriy karbonatning formulasi:Na₂CO₃

5. 
   0,4 g natriy gidroksid bilan 0,4 g xlorid kislota reaksiyaga kirishdi. Bunda qaysi moddadan qancha massada ortib qolgan? J: Cl₂; 0,035 g.
   
6. 
   . 7,1 g natriy sulfat (Na₂SO₄) bilan 11 g bariy xlorid (BaCl₂) reaksiyaga kirishdi. Reaksiyadan so’ng qaysi moddadan qancha massada ortib qolganini aniqlang.
   
7. 
   J: BaCl₂; 0,6 g.
   
8. 
   
9. 
   400ml ρ=1.24g/ml bo’lgan natriy ishqori eritmasida 100g NaOH bo’lsa, eritmaning massa ulishini aniqkang?
   
10. 
    Berilgan:
    
11. 
    V=400ml=0.4 l
    
12. 
    ρ=1.24g/ml
    
13. 
    m_NaOH=100g
    
14. 
    ____________
    
15. 
    W=?
    
16. 
    Yechish:
    
17. 
    Eritmani quyidagicha tasavur qilsak bo’ladi.
    
18. 
    
    
19. 
    Quyidagicha yechamiz.
    
20. 
    a. dan m_eritmani topamiz. m_eritma=ρ·v_eritma=1.24g/ml·400ml=496g
    
21. 
    b. NaOH bor ekan.
    
22. 
    Eruvchanlik va foiz kosentratsiya o’rtasida quyidagicha bog’lanish mavjud:
    
23. 
    
    
24. 
    ω- massa ulish (% )
    
25. 
    m_{erigan modd}- erigan moddaning massasi. (g)
    
26. 
    m_eritma- eritmaning massasi.(g)
    
27. 
    ρ- zichlik (g/ml)
    
28. 
    v- hajm (ml)
    
29. 
    S- eruvchanlik kofitsenti.
    
30. 
    
31. 
    4. Moddaning S=40 ga teng. Eritmaning massa ulishini aniqlang?
    
32. 
    Berilgan:
    
33. 
    S=40
    
34. 
    ________
    
35. 
    W=?
    
36. 
    Yechish:Demak modda ma’lum temperaturada 100 g suvda 40 g erishi ko’rinib turibdi. Massa ulush bilan eruvchanlik o’rtasidagi bog’langan fo’rmulaga qo’yamiz.
    
37. 
    ga teng.
    
38. 
    

1.NATRIY QAYSI GURUH ELEMENTI

2.NATRIY QACHON KASHF EGTILGAN
3. NATRIY KIM KASHF QILGAN
4. NATRIY ASTOM SONI
5. NATRIY VALENTLIGI
6. NATRIY QAYNASH TEMPERATURASI
7. NATRIY SUYUQLANISH TEMPERATURASI
8. NATRIY QANDAY MUHITGA EGA MADDA HISOBLANADI
9. NATRIY NECHTA USULDA OLINADI
10.IONLANISH ENERGIYASI
11. NATRIY ZICHLIGI
12. NATRIY ISSIQLIK UTKAZUVCHANLIGI
13. NATRIY QAYERDA UCHRAMAYDI
14. NATRIY TASHQI KURINISHI
15. NATRIY YER YUZIDA NECHA % TASHKIL ETADI

Xulosa
Sof metall natriy yonuvchan. Havoda, o’z-o’zidan yonishga moyil. Suv va ho’l yuzalar bilan aloqa qilish ayniqsa xavflidir, chunki natriy suv bilan juda shiddadli reaksiyaga kirishadi, ko’pincha portlash bilan gidroksidi hosil qiladi ( NaOH)). Laboratoriyalarda oz miqdordagi natriy (taxminan 1 kg gacha) yopiq shisha idishlarda kerosin, nafta, benzin yoki neft ostida saqlanadi, shunda suyuqlik qatlami barcha metallarni qoplaydi. Natriyni metall yong’inga chidamli shkafda (seyfda) saqlash kerak. Natriy pinset yoki forseps bilan olinadi, skalpel bilan kesiladi (natriy plastik va uni pichoq bilan osonlikcha kesib olish mumkin) quruq yuzaga (stol ustiga emas, balki shisha stakanga); kerakli miqdor va qoldiq zudlik bilan kerosin qatlami ostidagi idishga qaytariladi va kesilgan qism kerosinga joylashtiriladi yoki darhol reaksiyaga kirishadi.
Natriy bilan ishlashni boshlashdan oldin, ishlash xavfsizligi bo’yicha brifingdan o’tish kerak. Natriy ishiga yangi kelganlar ushbu ishni ushbu ishda tajribaga ega bo’lgan xodimlar nazorati ostida bajarishlari kerak. Odatda laboratoriya sharoitida reaktsiyalar uchun bir necha o’n grammdan oshmaydigan natriy miqdori ishlatiladi. Namoyish tajribalari uchun, masalan, maktabda kimyo darslarida siz bir grammdan ko’p natriy olishingiz kerak. Metall natriy bilan ishlagandan so’ng barcha idishlar va natriy qoldiqlari suyultirilmagan spirt bilan va hosil bo’lgan eritma kuchsiz kislota eritmasi bilan zararsizlantiriladi. Barcha natriy qoldiqlari oldin to’liq zararsizlantirilishini ta’minlash uchun alohida e’tibor berilishi kerak, chunki axlat tarkibidagi natriy yong’in chiqishiga, kanalizatsiyasida esa portlash va trubaning yorilishiga olib kelishi mumkin.
Natriy bilan, shuningdek gidroksidi va umuman gidroksidi metallar bilan ishlash barcha ko’zoynaklar yoki himoya niqob bilan bajarilishi kerak. Natriyni uyda saqlash va u bilan biron bir tajriba o’tkazish tavsiya etilmaydi.