Mavzu: alyuminiy

Mavzu: alyuminiy

Tayyorladi:k-nt Jo’rayev O’.I

Mavzu: Alyuminiy
Tayyorladi:k-nt Jo’rayev O’.I

Reja:

1.Alyuminiy haqida umumiy tushuncha.

2.Alyuminiy haqidagi faktlar.

3.Alyuminiyning qo’llanilishi.

4.Xulosa

Alyuminiy (Aluminium), A1 -Mendeleyev davriy sistemasining III guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 13, atom massasi 26,9815; Aluminiy lot. alumen (achchiqtosh) soʻzidan kelib chiqqan. Tabiatda bitta barqaror izotop holida (AGʻ 100%) uchraydi, bir necha sun’iy radio-aktiv izotoplari bor, ular orasida eng ahamiyatlisi A12’ (yarim yemirilish dav-ri 7,4-105 yil). Aluminiy yer poʻstining ogʻirlik jihatdan 8,8%ini tashkil etadi, ya’ni u kislorod va kremniydan keyin uchinchi, metallar ichida esa birinchi oʻrinda turadi. Metall holidagi Aluminiyni birinchi marta 1825-yil Hans Christian Ørsted topgan. Aluminiy tabiatda sof holda uchramaydi, uning eng koʻp uchraydigan birikmalari: alyumosilikatlar (mas, tuproqning asosiy qismi boʻlgan alyumosilikat, kaolin, andaluzit, alunit minerali), korund (alyuminiy oksid) va boksit. Oʻzbekistonda shulardan kaolin (Toshkent viloyati) va boksit (Navoiy va Fargʻona viloyatlari) topilgan. Aluminiy giltuproq (A12O,)ni kriolit (Na3AlF6) bilan suyuqlantirib, elektroliz qilish yoʻli bilan olinadi. Giltuproq esa asosan boksitdan olinadi. Oʻzbekistonda Angren kaolinidan ham giltuproq olish mumkinligi aniqlangan. Aluminiy kumushday oq metall, allot-ropik shakl oʻzgarishlari (qarang Allotropiya) yoʻq. Suyuqlanish temperaturasi – 660’, qaynash temperaturasi 2500° atrofida, Solishtirma ogʻirligi 2,6989. Aluminiy plastik, oson presslanuvchan, bolgʻalanuvchan, qoliplanadigan,choʻziladigan metall.
Alyuminiy haqida faktlar
Kuchli, engil va barqaror, alyuminiy ba'zi ajoyib xususiyatlarga ega, bu uni keng foydalanish uchun mukammal qiladi. Alyuminiy haqida yana bir nechta qiziqarli ma'lumotlar.
Mo'l-ko'l
Alyuminiy kislorod va kremniydan keyin er qobig'idagi uchinchi boy elementdir. Boshqacha qilib aytganda, bu dunyoda temirdan ko'ra ko'proq alyuminiy bor va bizning resurslarimiz bugungi alyuminiy iste'moli bilan avlodlar uchun davom etadi.
Engil
Alyuminiy po'latning atigi uchdan birini (2,7 g / sm3) tashkil etadi. Fabrikada yoki qurilish maydonchasida ishlov berishni osonlashtirish bilan bir qatorda aluminiumning kam og'irligi transport paytida energiya sarfini kamaytiradi, bu alyuminiyni nafaqat engil va ko'p qirrali tanlov, balki iqtisodiy jihatdan ham foydali qiladi.