Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish

2. Moliya bozori instrumentlarini boshqarish usullari.

Moliya bozori instrumentlarini boqsharishda quyidagi usullardan

foydalaniladi:

1. Orttirish va diskontlash.

Investitsion qoʻyilmalarning turli variantlari toʻlovlar tushumini turli grafiklariga ega boʻlganligi bu grafiklarni oʻzaro solishtirishni bir muncha qiyinlashtiradi. Shuning uchun pul tushumlarini vaqtning bir momentiga keltirish lozim. Agar bu moment kelajakda joylashgan boʻlsa, unda bunday prosedurani orttirish deyiladi, agar bu moment oʻtgan vaqtda boʻlsa – diskontlash deyiladi.

2. Pullarning kelajakdagi bahosini aniqlash.

Investorning hozirgi vaqtda boʻlgan pullari unga kelajakda kapitalini bank depozitiga qoʻyish yoʻli bilan orttirish imkonini beradi. Natijada investorda kelajakda bir muncha koʻproq pul summasi (avvalgi pul qoʻyilmasi bilan birga) paydo boʻlishi pullarning kelajakdagi bahosi deyiladi.

3. Daromadlilikning joriy va toʻliq normasini taʻminlash

Obligatsiya daromadliligining kupon normasi g-ga teng. Daromadlilikning joriy normasi

Bu yerda:

g-kuponli foiz normasi,

N-obligatsiyaning soni,

S-obligatsiyaning narxi

Obligatsiya daromadliligining toʻliq normasini hisoblaymiz.

221
Bunda qisqa muddatli qimmatli qogʻozlar boʻyicha daromadlilikni topishdagiga oʻxshash yoʻl tutamiz. Faraz qilaylik, obligatsiya soʻndirilguniga qadar t₁ yil qolganda Sʻ narhda sotib olingan va soʻndirilishiga t₂ yil qolganda Sʻʻ narhda sotilgan.

Sʻ va S» uchun quyidagi tenglikni olamiz:

Kelishuvga binoan bu obligatsiyalar foiz stavkalari u yoki bu tovar bahosi oʻzgarishiga qarab oʻrnatiladi. Masalan, 80-yillarda mis, neft yoki oltin bahosiga asoslangan bir necha obligatsiyalar mashhur boʻlgan. Bunda «suzuvchi» foizli obigatsiyalarning foiz stavkasi baholarga qarab oʻzgarib turadi va maʻlum bir darajaga yetganda barqaror foyda keltira boshlaydi yoki obligatsiyaning boshqacha bir turi mustahkam (oʻzgarmas) foizli obligatsiya boʻlib, bunda obligatsiya chiqarilganidan keyin birinchi besh yil davomida bir foizdan maʻlum darajaga yetguncha daromad toʻlangan. Nol kuponli obligatsiya har yili emas, balki faqat bir marta obligatsiya qayta sotib olinganida foiz olish imkonini beradi. Bu obligatsiyalarga foiz ularning emissiyasi kursi boʻyicha toʻlanadi. Emissiya bahosi nominal bahoda amalga oshirilishi tufayli obligatsiya egasi emission va nominal kurs summalari orasidagi farq miqdorida daromad oladi. Bu obligatsiyalar boʻyicha investorlar foydadan soliq toʻlashdan ozod qilinishi mumkin. Shu tufayli, bu obligatsiyalarga boʻlgan talab yuqoridir.