Samarqand viloyati Urgut tumani 126-umumiy órta ta'lim maktabi Biologiya fani amaliyot o’qituvchisi Uzoqova Mohichehraning
11-sinf 5-$ yashash muhiti dars ishlanmhrgrgrththtasi
| T\r
|
Darsning borishi | |
|
Vaqti | ||
|
1 |
Tashkiliy qism |
3 minut |
|
2 |
Oʻtgan mavzuni mustahkamlash |
10 minut |
|
3 |
Yangi mavzuni oʻrganish |
10 minut |
|
4 |
Darsni mustahkamlash |
15 minut |
|
5 |
Oʻquvchilarni baholash |
3 minut |
|
6 |
Uyga vazifa berish |
4 minut |
Darsning borishi.
I.Tashkiliy qism.O`quvchilar bilan uch xil tilda salomlashib davomadni aniqlab olinadi. Shu tarzda sinf o`quvchilari uchta kichik guruxlarga ajratib olinadi. Respublika hayotida ro`y berayotgan ijtimoiy –siyosiy xabarlar bilan tanishish. (Dars boshidan oxirigacha AKT ga asoslangan.(Ijtimoiy faol fuqorolik kompetensiyasi shakllantiriladi)
II.O`tgan mavzuni so`rash.
Nazorat topshiriq. “GURUHINI TOP” topshirig`i. O`qituvchi variant.
|
PRODUSENT |
KONSUMENT |
REDUTSENT |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. “TEZKOR SAVOLLAR” topshirig`i (o`quvchi varianti)
(O`qituvchi varianti)
2-Nazorat topshiriq. “SKANVORD” topshirig`i (o`qituvchi varianti)
|
A |
R |
CH |
A |
B |
U |
G |
A |
R |
I |
|
Q |
U |
L |
U |
I |
R |
I |
L |
O |
S |
|
Q |
O` |
Z |
B |
L |
G |
K |
T |
E |
R |
|
O |
Q |
I |
N |
O |
U |
A |
O |
K |
I |
|
R |
I |
N |
A |
N |
T |
B |
N |
A |
Y |
|
K |
I |
T |
Y |
B |
U |
G` |
D |
O |
Y |
SKANVORD (o`qituvchi varianti)
|
A |
R |
CH |
A |
B |
U |
G |
A |
R |
I |
|
Q |
U |
L |
U |
I |
R |
I |
L |
O |
S |
|
Q |
O` |
Z |
P |
L |
G |
K |
T |
E |
R |
|
O |
Q |
I |
N |
O |
U |
A |
O |
K |
I |
|
R |
I |
N |
A |
N |
T |
B |
N |
A |
Y |
|
K |
I |
T |
Y |
B |
U |
G` |
D |
O |
Y |
III Yangi mavzuni yushuntirish.
Organizm, populyatsiya yoki tur yashaydigan,ularga bevosita yoki bilvosita ta`sir ertadigan, muhitning biotik va abiotik sharoitlarining majmuasi yashash muhiti deb aytiladi.
YASHASH MUHITI
BIOTIK ABIOTIK
Uch guruhga :
ABIOTIK
BIOTIK
ANTROPOGEN
omillarga bo`linadi
Tabiatning tirik organizmlarga ta`sir ko`rsatadigan va ularga moslanish reaksiyalari – adaptatsiyalarning hosil bo`lishiga ta`sir ko`rsaradigan har qanday tarkibiy qismi- komponenti
EKOLOGIK OMIL
Evolyutsiya jarayonida barcha tirik organizmlarda yashash muhitiga nisbatan o`ziga xos morfologik, fiziologik, etologik va boshqa moslanishlar – ADAPTATSIYALAR paydo bo`ladi.
“ORGANIZM – MUHIT ” tizimidagi asosiy qonuniyatlarini V. I. Vernadskiy tomonidan kashf etilgan bo`lib, organizm va uning yashash muhiti birligi qonuni deb ataladi.
Yashash muhiti
SUV MUHITI
QURUQLIK – HAVO MUHITI
TUPROQ MUHITI
TIRIK ORGANIZM MUHITI
Suv muhitida yashovchi organizmlar uchun suvning tuz miqdori katta ahamiyatga ega.
Suvda kislorod manbai – suv o`simliklari, kislorodning bir qismi atmosferadan o`tadi..
Yashash muhiti
SUV MUHITI
QURUQLIK – HAVO MUHITI
TUPROQ MUHITI
TIRIK ORGANIZM MUHITI
Suv muhitida yashovchi organizmlar uchun suvning tuz miqdori katta ahamiyatga ega.
Suvda kislorod manbai – suv o`simliklari, kislorodning bir qismi atmosferadan o`tadi..
Yer yuzida eng keng tarqalgan yashash muhiti bo`lib, okeanlar, kontinentlarning suv havzalari va yarosti suvlarini o`z ichiga oladi.
Suv muhitida yashovchi organizmlar GIDROBIONTLAR (yunoncha. “hydor” – suv, “bios” - hayot) degani
Suv muhitida yorug`lik havoga nisbatan kam
SUV MUHITI
Havo harorati 10*Cga ko`tarilganda, suv harorati 1*C ga ko`tariladi. Suv qa`rida harorat nisbatan doimiy bo`lib, +4*C ga teng. Suv havzasining eng yuqori qismida sutkalik va mavsumiy harorat o`zgarishi o`zgarishi +4*C dan +36*C gacha bo`lishi mumkin
Suvning zichligi katta (havodan 700 marta yuqori) bo`lgani uchun suv muhitida yashaydigan organizmlarga suv tayanch vazifasini bajaradi.
Suv muhitida
Sho`r suvda faqat suvo`tlar uchraydi
Sayoz qismida yashil suvo`tlar,
Chuqurroq qismida qo`ng`ir suvo`tlar
Eng chuqurida qizil suvo`tlar
o`sadi.
Gidrofitlar (yunoncha “hudor”- suv, “plyton”-o`simlik)
Suvda o`sadigan yuksak o`simliklarda mexanik to`qima, o`tkazuvchi to`qima, va ildiz tizimi kuchsiz rivojlangan, ildiz tukchalari bo`lmaydi.
ILDIZSIZ – elodiya
BIRIKTIRISH vazifasida – qo`g`a, o`qbarg
AERENXIMA – suvda kislorod miqdorining tanqisligiga moslashish mexanizmi sifatida o`simlik organlarida havo bilan to`lgan to`qima rivojlangan
Barg yaprog`i yupqa, ba`zi o`simliklar (nilufar, suv yong`og`i) barglarining shakli havo va suv muhitida joylashganiga qarab farqlanadi.
Suv o`simliklarning meva va urug`alarini tarqatishga yordam beradi.
Suv muhitining hayvonot dunyosi o`simliklar dunyosiga nisbatan boy.
Suv muhitida yashovchi organizmlar quyidagi ekologik guruhlarga ajratiladi:
plankton (yunoncha “planktos” – sayyor, ko`chib yuruvchi ) – suv qa`rida yashovchi, mustaqil harakatlana olmaydigan va suv oqimi bilan ko`chib yuruvchi organizmlar.
nekton – (yunoncha “nektos” – suzuvchi ) – suvda faol harakatlanadigan, suv oqimiga qarshilik ko`rsata oladigan, katta masofalarni suzib o`ta oladigan organizmlardir.
bentos – (yunoncha “benthos” - chuqurlik) – suv tubida yoki suv tubidagi qum ostida yashovchi organizmlar
Yangi mavzuni mustahkamlash.
tarqatma: “JUFTINGNI TOP” bu metodda o`quvchilarga bir xil rangli qog`ozlarda savollar boshqa rangli qog`ozda esa javoblar tarqatiladi. Savolni olgan o`quvchi savolini o`qiydi. Javobi yozilgan rangli kartochkani olgan o`quvchi doskaga chiqadi va ular juftlashadi. (1-ilova)
tarqatma : “TO`G`RI – NOTO`G`RI” (2-ilova)
tarqatma: “PISA” test topshirig`i. (3-ilova)
6- Nazorat topshirig`i. “ATAMALAR DARAXTI” dagi atamalarga ta`rif bering.
Aqliy hujum: “O`lik dengizi” haqida eshitganmisiz? Nega o`lik dengizi deyiladi?
Bu dengizda nega hech narsa cho`kib ketmaydi?
V. O`quvchilarni ballash. Yakka tartibda va guruh bo`lib ballanadi.
VI.Uyga vazifa berish.
Mavzu oxiridagi, 29 sahifadagi Mustaqil ishlash uchun topshiriqlarni bajarib kelish.
“OFARIN” – ga rasmga qarab 5 ta test tuzib keling
“BARAKALLA” – ga rasmga qarab 5 ta savol tuzing
“HARAKAT QIL” – ga rasmga qarab 3 ta savol tuzib keling.
Download 135.13 Kb.
Do'stlaringiz bilan baham:
