T. C. Fatih sultan mehmet vakif üNİversitesi LİsansüSTÜ EĞİTİm enstiTÜSÜ tarih anabiLİM DALI tarih programi yüksek lisans tezi

Âşıkpaşazade Tarihi, haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2013, s. 302. Sade ve akıcı 
bir Türkçeyle yazılmış olan eser, bütünüyle Osmanlı tarihini ele alan ilk çalışma olması hasebiyle 
önemlidir. Eserin Yıldırım Bayezıd’a kadar gelen bölümü Yahşi Fakih’in Menâkıbnâme’sine, II. 
Murad ve Fatih Sultan Mehmed dönemleri ise bizzat kendi gözlemlerine dayanmaktadır. 
Âşıkpaşazade Tarihi, Âli Bey tarafından 1332’de, Friedrich Giese tarafından 1929’da yayımlanmıştır. 
Nihal Atsız, Âli Bey ve Giese neşirlerini karşılaştırmalı olarak “Osmanlı Tarihleri I” adıyla 1949’da 
yayımlanmıştır. Eserin yazılış tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, Âli Bey neşri 1502’ye, Giese 
neşri 1491/92’ye kadar gelmektedir. Eser, Atsız tarafından Âşıkpaşaoğlu Tarihi adıyla 1970’de tekrar 
yayınlanmıştır. Eser 2003 yılında Kemal Yavuz ve M. A. Saraç tarafından Osmanoğulları’nın Tarihi 
adıyla, 2013 yılında ise Necdet Öztürk tarafından Âşıkpaşazade Tarihi adıyla yayımlanmıştır. 
Ayrıntılı bilgi için bkz: Abdülkadir Özcan, “Âşıkpaşazâde”, DİA, 1991, C. IV, s. 6-7. Alıntı Necdet 
Öztürk’ün bahsi geçen eserdeki transkripsiyonlu metninden yapılmıştır.
73
Mevlânâ Mehmed Neşrî, Cihânnümâ [Osmanlı Tarihi (1288-1485)], haz. Necdet Öztürk, 
Çamlıca, İstanbul, 2008, s. 305. XV. yüzyıl tarihçilerinden olan Neşrî II. Murad, Fatih Sultan 
Mehmed ve II. Bayezıd dönemlerinde yaşamıştır. Eseri sekiz bölümden oluşan bir dünya tarihidir. 
Osmanlı tarihi II. Bayezıd’e kadar gelir. Neşrî Tarihi iki cilt olarak Faik Reşit Unat ve Mehmet Altay 
Köymen tarafından 1949 ve 1957 (Ankara, Türk Tarih Kurumu) yıllarında yayımlanmıştır. Eser 
Mehmet Altay Köymen tarafından 1983 (Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara) yılında 
tekrar yayımlanmıştır. Cihânnümâ, 1951 yılında Franz Taeschner tarafından Leipzig’de neşredilmiştir. 
Son neşri ise Necdet Öztürk tarafından 2008 (İstanbul) de gerçekleştirilmiştir. Alıntı bahsi geçen 
eserdeki Necdet Öztürk transkripsiyonundan yapılmıştır. 

---

34 
Sultan’ın bu beldelere gönderilen sadakanın gecikmemesine ve haram 
bulaşmamasına itina gösterdiği de görülmüştür. 
“Sultan Murad Gâzi kim Fazlullah Paşa vezir oldu. Yine her yıl Beytullah’a 
gönderilen filori göndürülmelü oldu. Pâdişâh eydür: “Fazlullah! Ol filoricüği 
yine Halilürrahman’a ve Kudüs-i Şerîf’e ve Kâ’betullah’a ve Medîne-i 
Resûl’e gönder kim Mevlânâ Yigen hacca niyyet etmiş. Ve hem alsun ol 
filoriyi, anda Medîne-i Resûl’ün fak
i
rlerine versün kim anlar hüccâc varınca 
değin intizârdadur.” Hazînede filori bulunmadı. Halil Paşa’dan ödünç aldılar. 
Pâdişâh eydür: “Halil! Sakın rüşvet filorisin verme!” Halil Paşa eydür: 
“Devletlü Sultanum! Atamdan miras kalan filoridür.”
74
Kudüs’ün Osmanlılarca fethinden önceki Osmanlı tarih yazımında, Kudüs ile 
alakalı üzerinde sıklıkla durulan diğer bir noktayı Kostantiniyye ve Ayasofya’nın 
kuruluş efsaneleri oluşturmuştur. Kaynaklarda Ayasofya ile alakalı tüm rivayetler, 
Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethi neticesinde Ayasofya’yı görüp hayranlığını 
gizleyememesi ve tarihini merak etmesiyle başlamıştır. Fatih Sultan Mehmed, tarih 
bilgisine sahip birçok ilim adamını bir araya toplayıp merakını gidermeye 
çalışmıştır.
75
Ayasofya’nın dikkatleri cezbeden muhteşem yapısı dönemin tarih 
yazarlarının eserlerinde de etkisini hissettirmiştir. Dönem kaynaklarında kendisinden 
mübarek sıfatıyla bahsedilen Ayasofya için, hiçbir tarih kitabında İslamiyetten önceki 
devirlerden kalma böyle bir eserin yer almadığı, tek örneğini Ayasofya’nın teşkil 
ettiği ifadesi vurgulanmıştır. Bahsi geçen anlatımda mukayese babında Ayasofya’nın 
“Mescid-i Aksa” ve “Beytullah-ı Haram”’dan hariç böyle bir özelliğe sahip olduğu 
da belirtilmiştir.
76
74
Kemal Yavuz, M. A. Yekta Şaraç, Osmanoğulları’nın Tarihi, s. 295.
75