T. C. Fatih sultan mehmet vakif üNİversitesi LİsansüSTÜ EĞİTİm enstiTÜSÜ tarih anabiLİM DALI tarih programi yüksek lisans tezi

Anonim Osmanlı Kroniği, s. 107. 
89
İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman VII. Defter, haz. Şerafettin Turan, Türk Tarih Kurumu 
Basımevi, Ankara, 1957, s. 86. Asıl adı Şemseddin Ahmed olup, II. Bayezid’e lalalık yapan 
büyükbabası Kemal Paşa’ya nispeten Kemalpaşazâde, Kemalpaşaoğlu ya da İbn Kemal olarak anılan 
müellifin Tevârih-i Âl-i Osman adlı eseri on defterden oluşmaktadır. Fakat eserin Çelebi Mehmed 
devrini anlatan beşinci defter ile II. Murad devrini anlatan altıncı defterin 1443 yılına kadar olan kısmı 
ve Yavuz Sultan Selim devrine ait dokuzuncu defterin Mısır seferi bölümü bugün mevcut değildir. 
Osman Bey, Orhan Bey ve Fatih Sultan Mehmed dönemlerine ait bir, iki ve yedinci defterler 
Şerafettin Turan , sekizinci ve dokuzuncu defterler Ahmet Uğur, altıncı defter Koji İmazawa, onuncu 
defter Şerafettin Severcan tarafından yayımlanmıştır. Ayrıntılı bilgi için bkz: Şerafettin Turan, 
“Kemalpaşazâde”, DİA, 2002, C. XXV, s. 238-240; İlyas Çelebi, “Kemalpaşazâde”, DİA, 2002, C. 
XXV, s. 245-247; Franz Babinger, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, s. 68-71. Tez için 
alıntılanan kısmın transkripsiyonu Şerafettin Turan’a aittir. 

---

39 
neticesinde Ayasofya’nın mihrabı da Kudüs’e çevrilmiştir. 
“Ve hem Ayasofya’nın mihrâbını Kudüs’e karşu itdiler.”
90
Ayasofya’nın mihrabının Kudüs’e çevrilmesi Kudüs’ün dini merkez 
hüviyetinin kabul edildiğini göstermiştir.
91
Üç semavi dinin kutsal saydığı tek yer olma özelliğine sahip olan Kudüs, 
Osmanlı kaynaklarında çeşitli vesilelerle pek çok kez anılmıştır. Fatih dönemi 
şehnamecilerinden Mu’âlî’nin Hünkârnâme adlı eserinde kendinden bahsederken bir 
ilkbahar mevsiminde Kudüs’te “Sahratullah” ve “Sahratul-aksa” yı ziyaret ederek 
Mısır’a doğru yoluna devam ettiğini yazar.
92
Bahsi geçen tarih kaynakları yanında, 
Kudüs yazımı, özel eserlerde de yerini almış, bütün bu eserlerin ortak özelliğini 
Kudüs’ün kutsiyeti oluşturmuştur.
İlk dönem Osmanlı tarihlerinde Kudüs, genel olarak itibarlı, saygın, kutsal 
anlamlarına gelen “şerif”, “mukaddes”, “mübârek” gibi sıfatlarla anılmıştır. 
Kudüs’ün tanımlamaları daha çok Kuds-i Şerif, Beytü’l-Mukaddes, Beytü’l-Makdis 
şeklinde tezahür etmiştir. Osmanlı Devleti’nin doğu ile ilişkisi, Yavuz Sultan Selim 
döneminde doğuya gerçekleştirilen fetih hareketleri ile şekillenmeye başlamış, Arap 
topraklarının, özellikle kutsal yerlerin Osmanlı himayesi altına girmesi, tarih 
yazıcılığında da Kudüs ve kutsal yerler algısının derinleşmesine yol açmıştır. Erken 
dönem Osmanlı kaynaklarında Kudüs’e atfedilen değer, fetih hareketleri sonucunda 
kutsallığını muhafaza etmekle birlikte, bu bölgeye hâkim olmanın getirdiği 
meşruiyeti de sembolize eden bir anlatıma evrilmiştir.
93
90