Ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

 
Musobaka metodi musobakalashish, kuch sinashishning ko‘pgina
xarakterli belgilarini, alomatlarini o‘zida aks ettirib, kuch sinashish (musobaka)
jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanishning aloxi da o‘quvchilarga stimul beruvchi 
bir shaklaridandir. Musobaka - musabaka metodining nisbatan aniq farklanib
turgan ifodasi sanaladi. Shuning uchun ham musobaka metodi har qanday
jismoniy mashqni musobaka predmeti qilib, mashg‘ulotlarda keng shaklda 
qo‘llanishi mumkin. Masa lan: jismoniy tarbiya darsining boshlanishidan oldingi
o‘quvchilar saflanishidan tortib to o‘quvchilar zaldan chikib ketgunlaricha, 
musobaka metodini qo‘llash undan foydalanish mumkin.
Kayd kilinganidek, bu metod o‘yin metodi bilan umumiy ekani e’ti borga 
molik. Birok ularning bir-biridan prinsipial farki bor. Bu fark shundan iboratki o‘yin 
metodida o‘qitish syujetli xarakterda olib bo riladi. Musobaka metodida bu holat 
yo‘q bo‘lib, harakat faoliyatini bajarish jarayoni to‘laligicha uning mazmuniga 
buysundirilgan bo‘ladi.
Musobaka metodining xarakterli belgilari: 1. U yoki bu harakat
faoliyatida faoliyatni vazifaga buysundirish oldindan belgilangan, urnatilgan

---

koidalar bilan muvofik bo‘ladi. Bunday vazifalar o‘quvchilar ijodiy aktivligini
stimullovchi faktorlar bo‘lib, ularning tayyorgarligini baholashning va
takkoslashning ulchovidir. 2. Birinchilik, yuqori sport natijasi uchun jismoniy va 
psihologik kuvvatni maksimal namoyon qilish. Musobakalashish metodi natijasida 
organizmning funksional imkoniyatlarini to‘la ochish uchun sharoit yaratiladi. 3.
O‘quvchilarning uzlari uchun belgilangan yuklamalarini boshqarish 
imkoniyatlarining chegralanganligi. O‘z nabatida, bu metod o‘quvchilardan harakat 
faoliyatini bajarish davomida vujudga kelgan vazifalarni bajarishda, hal qilishda 
o‘ziga xos mustakillik talab qiladi.
Shuningdek, musobaka metodi nisbatan harakat faoliyatini
takomillashtirishda samaralirokdir, lekin ular bir lamchi o‘zlashtirishda ku tilgan 
samarani bermasligi mumkin.
Musobaka metodi harakat sifatlarini deyarli yuqori darajada rivojlanganligini 
talab qiladi, aynik sa ularni kompleksli namoyon qilishda bu metodga extiyoj uta 
yuqori dir. Musobaka metodi pedagogik nuqtai nazaridan o‘quvchilar galabasi va
maglubiyatiga turgun psihologik tayyorgarlikni tarbiyalashga yo‘nalti rilishi
lozim, shundagina ta’lim jarayonida u o‘zini oklaydi, boshqa to mondan esa
turli sharoitda har tomonlama jisman tayyorgarligini to‘la namoyish qilish 
imkonini beradi hamda jismoniy tayyorgarligi daraja sini oshirish vositasi bo‘lib 
xizmat qilishi ham mumkin.
Bu metodda shug‘ullanuvchilarning faoliyati qat’iy tarkiblashtirilgan holda 
tashkil etilib, quyidagilardan iborat bo‘ladi:
-Jismoniy yuklanishni kat’iy normallashtirish mashq jarayonida uning 
dinamikasini to‘la boshqarish, shuningdek dam olish oraliq vaqtini qat’iy tartibga 
solish va ularning belgilangan tartibda jismoniy yuklanish bilan almashtirish.
-Qat’iy belgilangan harakat dasturi (harakat tarkibi, ularning o‘zgarishini, 
takrorlanish va bir-biri bilan o‘zaro bog‘lanishligi).

---

Shug‘ullanuvchilarning faoliyatini boshqarishni yengillashtiruvchi tashqi
sharoitlarni, yaratish yoki ulardan foydalanish, mashg‘ulot joylarida gruppalarni
to‘zish va taqsimlash, o‘quv vazifalarini bajarishga, yuklanishni miqdorlash,
ularni ta’sirini nazorat qilishga imkon beruvchi yordamchi sport anjomlari va
boshqa texnik qurilmalardan foydalanish. Harakatlarga o‘rgatish jarayonida 
qo‘llaniladigan mashq metodlari 2 xil bo‘lib ular quyidagilardan iboratdir:
1) bo‘lingan - konstruktiv mashq /mashqlarni qismlarga bo‘lib o‘rgatish va 
keyinchalik butunlay bajarishga erishish/:
2) butunlay mashq metodi /vaqtingcha ayrim detallarning chiqarib tashlab 
bajarish.
Bo‘lingan konstruktiv mashq metodiga masalan suvda suzishni o‘rgatish,
akrobatik mashqlarni qismlarga bo‘lib o‘rgatish kiradi. Hammamizga ma’lumki,
mashqlar musobaqa sharoitida butunligicha bajariladi.
Butunlay mashq metodi shug‘ullanuvchilarga o‘rgatish lozim bo‘lgan
mashqlar butunligicha o‘rgatilib, lekin ayrim detallari vaqtincha chiqarib tashlanadi 
- soddalashtiriladi.
Ikkala metodlarning ijobiy va salbiy xususiyatlari mavjud bo‘lib ular
quyidagilardan iborat: bo‘lingan konstruktiv mashq metodining ijobiy xususiyati
- o‘zgarilishi lozim bo‘lgan mashqlar oz vaqt ichida shug‘ullanuvchilarga o‘rgatish 
mumkin.

---

Xulosa 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki Magistratura mutaxassisligi bo‘yicha 
ob’ektlar va jarayonlarning namunaviy modellari va ularni tadqiqot qilish 
metodikalarini o‘rganish mavzusida kurs ishini yozar ekanmiz bunda kurs ishini 
mazmun mohiyati eng avvolo Tadqiqot muammosi, ob’ekti va predmeti nima 
ekanligi va shu bilan birgalikda tadqiqot Tadqiqot maqsadi va vazifalarini oldindan 
belgilash kabi vazifalar yotadi. Yuqorida aytib o‘tilgan maqsad va vazifalar to‘g‘ri 
tashkillashtirilsa nafaqat kurs ishi balki boshqa ilmiy ishlar (bitiruv malkaviy ish, 
magisterlik dessertatsiya) ham to‘g‘ri va samarali ish olib boriladi, hamda ilmiy ish 
yakunida aniq yechim va natija o‘z isbotini topadi. 
Kurs ishini yozishda birinchi bobda quydagi mavzularga to‘xtaldik Tadqiqot 
muammosi, ob’ekti va predmeti, Tadqiqot maqsadi va vazifalarini belgilash, 
Tadqiqot usullariga qo‘yiladigan umumiy talablar hususida mavzuni muayyan 
tarzda yoritdik, kurs ishining ikkinchi bobida jismoniy tarbiya sohasida olib 
borilayotgan ilmiy tadqiqot metodlari va jismoniy tarbiya darslarida qo‘llaniladigan 
jismoniy tarbiya metodlari haqida to‘loqonli yoritilib o‘tildi shu bilan birgalikda bu 
metodlar bolalar hayotida tutgan o‘rni haqida ham malumotlar berildi. 
Kurs ishini yozishda ko‘plab adabiyotlar va huquqiy me’yoriy hujjatlarni 
ko‘rib chiqib umumiy ma’lumotlar bayon qilindi. 
Shunday ekan har qanday ilmiy ish qilashda albatta ishning maqsad va 
vazifalarini birinchi o‘rinda belgilab olish kerak. Biz kurs ishimizda ma’lum maqsad 
va vazifa belgilagan holda shu maqsad vazifadan kelib chiqib, Mavzu doirasida usul 
va uslubiyotdan foydalanildi. 

---