Tasavvuf va badiiy ijod

1912.Qozon. 1904.Qozon.
Mazkurtoshbosmanashrlarniqiyosiytaqqoslabyakuniyxulosaberishuchun, bosmanashrlardanbiribilan ham qiyoslashamaliyahamiyatkasbetadi:
Bismilloh deb bayonaylayhikmataytib,
Toliblarg`adurrugavharsochtimmano
Riyozatniqottig` tortib, qonlaryutub,
Men daftarisoniyso`zinochtimmano.
Yuqoridaberilganikkitoshbosmavabirbosmanashrqiyoslangandaushbuhikmatdaqo`llangan “Qattiq” so`ziuchxildakelganligigaaminbo`lamiz. Birinchitoshbosmada “Qotig`” shaklida, ikkinchitoshbosmada “Qonig`” shaklida, bosmanashrdaesa “Qottig`” shaklidaqo`llanilganushbuvariantlarninguchchalasi ham shakl , ham ma`nojihatidanhikmatgaqo`yibko`rilganida, nazarimizdauchinchishakl, ya`ni “qottig`” shaklima`noviyjihatdan mos. 1904-yildagiToshbosmalardagi “Qonig`” so’ziningishlatilishiesaqotig’ vaqonig’ so’zlariningshaklano’xshashliligibilanbelgilanadi. Sababi, bizgama`lumki, arabalifbosidagi “ت” hamda“ ن” harflariyozuvdabirginanuqtabilanfarqqiladi. Shuninguchunkotibnuqtalarniadashtiribqo’ygandeyishmumkin. Tushiribqoldirilganbirginanuqtatamomilamazmungata`sirqilganliginiko’rishmumkin. Hikmattarkibidagi “qottig`” so`zitortilayotganriyozatningtarziniko`rsatishgaxizmatqiladi.
Biz bundayfarqlarniko`plabuchratishimizmumkin. Ba`zifarqlarbirginafonetikhodisatarzidabo`lsa, ba`zisibutunlayboshqaso`zqo`llashbilanbog`liqdir.
1912.Qozon. 1904.Qozon.
So`zniaydimharkimbo`lsadiydortalab,
Jonnijongapayvandqilibragniulab
G`arib ,yetim, faqirlarniko`nglinsiylab
Ko`nglibutunxaloyiqdinqochtimmano.
Ma’lumki, islomolamida yetim-yesirlarningko`nglini olish, ulargamehribonlikko’rsatishkabi olijanob fazilatlar gaurg’u beriladi. Jumladan. Yassaviyning yuqoridagi hikmatida ham annimasalagaurg’uberiladiHikmatdaradifsifatidakeltirilgan “ovlab” hamda “siylab” so`zlari baxstalabdir. Har ikkala toshbosmada ham “ovlab” so`zi qo`llanilgan. Bosma nashrda esa “siylab” so’zi olingan. Bir qaraganda ma`noviy jihatdan har ikkala tanlov ham xato emasdek nazarimizda. Ammo ma`noviy noziklikka e`tabor qaratadigan bo`lsak, “ovlab” kalimasi ko`proq biror narsani qo’lga kiritish ma’nosida qo’llaniladi. Ammo hikmat mazmuni bunday fikrdan yiroq. Gap yetim, g`arib, bechoralar haqida borar ekan ularning ko`ngli haqida borar ekan, bosma nashrda berilganidek “siylangani” ma`qulroq.
MadinagaRasulboribbo`ldig`arib,
G`ariblig`damehnattortibbo`ldihabib
Jafotortib, yaratqang`abo`ldiqarib
G`aribbo`libuqbolardinoshtimmano