Tashkent Medical Academy Volume 3

Tashkent Medical Academy 
Volume 3 | TMA Conference | 2022
The significance of the scientific, cultural 
heritage of Abu Rayhon Beruni and its role in 
the development of science 
Abu Rayhon Beruniy ilmiy-madaniy 
merosining ahamiyati va uning fan 
taraqqiyotidagi o‘rni 
 
 
 
 
 
346
 
December 16 
https://tma.uz/ Republican Scientific and Practical Conference 
asrlarda Yerning hajmini aniqlashda yurtimizdan yetishib chiqqan olimlarning 
xizmatlari katta boʻlgan. Muso Muhammad al-Xorazmiy bir gradus meridian 
yoyning uzunligi 111,8 kilometrga tengligini isbotlab bergan. Mashhur astronom, 
matematik, faylasuf va shoir Umar Xayyom (1048-1131) o‘zining astronomik 
kuzatishlarida, xurosonlik astronom va matematik Nasiriddin Tusiy (1201-1274) 
Beruniyning astronomiya va boshqa sohalardagi asarlaridan keng ravishda 
foydalanishgan. Beruniyning ilmiy g‘oyalari bu olimlar tomonidan davom ettirildi. 
Beruniy mashhur olim, tabiatshunos, tabib Ibn Sino bilan bir davrda yashagan, u 
bilan bir qancha vaqt birga ishlagan. Beruniy bilan Ibn Sino olam tuzilishi haqida 
ilmiy munozaralar olib borganlar, bu munozaralarda olg‘a surilgan g‘oyalar 
astronomiya va fizika tarixida katta ahamiyatga egadir. 
Beruniy shogirdi Abul Fadl as-Seraxsiy maʼlumoti boʻyicha 11-dekabr 
1048-yilda Razna shahrida (hozirgi Afg‘oniston hududida) vafot etdi. 
―Dorilar haqida‖ (―Kitob as-saydana‖) kitobida o‘sha davrlarda ma‘lum 
bo‘lgan dorivor o‘simliklarning lug‘atini alilbo tartibida tuzadi. Dori 
tayyorlanadigan dorivor o‘simliklar, ulardan ba‘zilarining o‘sadigan joylari haqida 
ma‘lumotlar beriladi. Bu asar yakka-yu yagona qo‘lyozma shaklida saqlangan 
bo‘lib, uning ba‘zi parchalari Yevropa tillariga tarjima qilingan. Bu asar birinchi 
marta 1973-yilda rus va o‘zbek tillarida Toshkentda nashr etildi. 
Juda ko‘p fanlar sohasida ajoyib, sermazmun asarlar yaratgan butun umrini 
fanga bag‘ishlagan va o‘tkir talantini tabbiyot sirlarini ochish uchun kurashga 
sarflagan, o‘z zamonasining qarama-qarshiliklariga, fan ahllari uchun tinch 
bo‘lmagan hayotga bardosh bergan Beruniy, haqiqatan ham progressiv olim 
hisoblanadi. Hozirgi vaqtda Beruniyning nomi butun jahonga mashhurdir. 1973-
yil 4—7-sentabr kunlari ―Beruniyning 1000 yilligi‖ ilmiy konferensiya ish olib 
bordi. Shunda sovet olimlari va chet ellik mehmonlar Beruniy ijodini o‘rganish 
sohasida ma‘ruzalar qildilar. Olim tavalludining 1000 yilligi uning ijodini 
o‘rganishga yana bir turtki bo‘ldi. Hozirgi kunda chet el olimlari HAM 
Beruniyning sermazmun asarlarini har tomonlama va chuqur ilmiy asosda 
o‘rganmoqdalar. 
YUNESKO Ijroiya kengashining 211-sessiyasida buyuk olim Abu Rayhon 
Beruniy (973-1048) tavalludining 1050 yilligi YUNESKO shafeligida 2022-2023-
yillarda keng nishonlanishi bo‗yicha qaror qabul qilindi. 

---