Tavsifi va sinflanishi

To’ldiruvchilarning sinflanishi Jadval-2.1 
Kelib chiqishi 
Ko’rinishi, yirikligi, 
donalari shakli 
Ishlab chiqarish usuli 
(qayta ishlash) 
I. Zich (donalari zichligi > 2 g/sm
3
) 
Tabiiy 
Chaqiq tosh 
Tog’ jinslarini maydalash va 
saralash 
Shag‘al 
Shag‘al-qumli 
aralashmani saralash
Shag‘al asosidagi chaqiq 
tosh 
Shag‘al-qumli aralashmani 
saralash va maydalash
Qum: boyitilgan va
fraksiyalangan.
Maydalash chiqindilari 
asosidagi qum 
Gidromexanizatsiyalashgan 
va 
ekskovatorda qazib 
olish: gidroklas- sifikatsiya, 
klassifikatsiya, yuvish, 
boyitish
Manzarali chaqiq tosh 
va qum 
Maydalash, saralash,
yuvish va suvsizlantirish
Yo‘l-yo‘lakay qazib 
olinadigan jinslar-
dan va boyitish
chiqindilaridan 
(tabiiy) 
Chaqiq tosh va qum 
Maydalash va saralash 
Sanoat chiqindilari 
asosida 
Domna Shlаklari 
asosidagi chaqiq tosh 
Maydalash va saralash 
II. G‘ovak ( donalar zichligi < 2 g/sm³) 
A Noorganik 
Tabiiy 
G‘ovak tog‘ jinslari 
(vulqon va cho’kindi jinslar) 
asosidagi chaqiq tosh va qum 
Maydalash va saralash 
Sanoat 
chiqindilari asosida 
G‘ovak Shlаklar va g‘isht 
siniqlari asosidagi chaqiq tosh 
va qum 
Maydalash va saralash 
Kul Shlаkli aralashma 
dag‘al – dispersli kul 
Qayta ishlanmagan 

---

12 
To‘ldiruvchilar ishlab chiqarish quyidagi boaqichlardan iborat: tog‘ jinslarini 
qazib olish va qayta ishlashdagi eng keng tarqalgan maxsulotdir. Oxirgi yillarda 
dunyoda uning narhi 3 marotaba oshdi. Bu maxsulotga bo‘lgan talab yildan-yilga 
oshib bormoqda. Tog‘ jinslarini maydalashga asoslangan chaqiq tosh tshlab 
chiqarish texnologiyasi bir qaraganda oddiy. Lekin qurilish materiallari va 
buyumlarini ishlab chiqarishda yuqori sifatli chaqiq tosh talab etiladi. 
Sun’iy 
(maxsus 
tayyorlangan) 
Keramzit –shag‘al, qum 
va uning turlari: gil-kulli 
keramzit; shungizit - shag‘al va 
qum; kul asosidagi shag‘al ; 
ko‘pchitilgan argillit va trepel 
Tabiiy xomashyo, 
sanoat chiqindilari yoki 
ularning aralashmalari 
asosida tayrlangan granulalar 
(donalar)ni kuydirib 
ko’pchitish 
Agloporit- chaqiq tosh, 
shag‘al va qum 
Qum-gilli jinslar, IES 
kuli, ko‘mir boyitish 
chikindilari asosida 
tayyorlangan granulalarni 
kuydirib biriktirish 
Кампорит 
Tabiiy xomashyo 
asosida tayrlangan 
granulalar (donalar)ni 
kuydirib ko’pchitish 
Керампорит 
Tabiiy xomashyo 
asosida tayrlangan 
granulalar (donalar)ni 
kuydirib ko’pchitish 
Shlаkli pemza – chaqiq 
toshi(shag‘al), qumi 
Shlаkli eritmani 
g‘ovaklashtirish va sovitish 
Ko‘pchigan perlit 
Perlitga issiqlik ishlov 
berish, kuydirib ko’pchitish
Dolomit 
Xom ashuodan granula 
tayorlash, kuydirish, saralash 
B. Organik
Yоg‘ochni qayta 
ishlash chikindilari 
Yog’och bo‘laklari, 
shox- shabbalari, qirindilari, 
qipiqlari, payraxa, yog‘och tola
Maydalash va saralash 
Qishloq 
xo’jalik maxsulotlari 
va o’simliklarni 
qayta ishlash 
chiqindilari 
G‘o‘za, qamish, kanop va 
zig‘ir poyasi va b 
Maydalash va saralash 
Sanoat 
chiqindilari 
Rezina va plastiklar 
bo‘laklari va b. 
Maydalash va saralash 

---

13 
DAST talabiga ko‘ra kubsimon chaqiq tosh chaqiq toshlarning 1 guruhiga 
mansub, unda leshsimon zarralar (eni yoki qalinligi uzunligidan 3 marta katta) 
miqdori 10% dan oshmasligi kerak. Kubsimon chaqiq tosh magmatik tog‘ 
jinslaridan olinadi. 
Chaqiq tosh maydalash-sortirovkalash zavodlarda ishlab chiqariladi. 
Kubsimon chaqiq tosh asosan yo‘l qurilishida ishlatiladi (talab bo‘yicha faqat 
1 guruh chaqiq toshlari ishlatiladi). Shuningdek ko‘priklar, osmono‘par binolarda, 
gidroelektrostansiyalarda va b. ishlatiladi.

Kubsimon chaqiq toshni ikkita ishlab chiqarish sanoat usullari mavjud: 

Konusli maydalagich.