Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining fizika

4 - rasm. Laminar (a) va elektroosmotik (b) oqimlarning bo„ylama kesimi 
 

 
 
134
 
KE  tahlil  usulida  moddalarni  bir-birdan  ajratishda  EOO  muhim  rol 
o‗ynaydi. SHu sababli qaytalanuvchan natijalar olish uchun EOO ning bir xilda 
bo‗lishi lozim.  
EOO  ga  ta‘sir  ko‗rsatuvchi  asosiy  omillardan  biri  muhit  rN  ko‗rsatkichi 
bo‗lib, uning o‗zgarishi tufayli kapillyar ichki devorining zaryadlanishiga ta‘sir 
ko‗rsatadi  (5  -  rasm).  rN  ko‗rsatkichining  o‗zgarishi  moddalarning  ajralishi, 
selektivlikka,  elektroforetik  cho‗qqi  shakliga,  tahlil  qilinayotgan  modda 
zaryadlanish  darajasiga  va  EOO  tezligiga  ta‘sir  ko‗rsatadi.  To‗ldirilmagan  va 
modifikatsiyalanmagan  kvars  kapillyarda  EOO  tezligi  eritma  rN  ko‗rsatkichiga 
to‗g‗ri proporsional bo‗ladi.  
YUqori  rN  ko‗rsatkichida  kapillyar  devorlarining  zaryadlanish  darajasi 
oshib,  EOO  ning  oshishiga  olib  keladi.  Bunda  aralashma  komponentlarining 
tezligi  juda  yuqori  bo‗lib,  ular  bir-biridan  ajralishga  ulgurmasdan  kapillyardan 
yuvilib chiqishi mumkin.  
 
5 - rasm. Muhit rN ko„rsatkichining elektroosmotik oqimga ta‟siri 
 
Aksincha,  past  rN  ko‗rsatkichida  manfiy  zaryadlangan  kapillyar  devorlari 
kationfaol moddalarni kulon kuchlari ta‘sirida adsorbsiyalab, ularning kapillyar 
bo‗ylab  harakatlanishini  qiyinlashtiradi  va  tahlil  vaqtining  uzayishiga  olib 
keladi. 
Moddalarni  bir-biridan  ajratishning  maqbul  sharoitlari  eritma  rN 
ko‗rsatkichi,  qo‗llanilayotgan  tok  kuchi,  bufer  eritma  tarkibi  va 
konsentratsiyalarini optimallashtirish orqali amalga oshiriladi.  
KE ning 5 ta asosiy variantlari mavjud:  
1. Kapillyar zonal elektroforez (KZE) 
KZE  da  moddalarning  bir-biridan  ajralish  jarayoni  aralashma  individual 
komponentlarining  elektroforetik  harakatchanliklari  turli  xilda  bo‗lishiga 
asoslangan.  Ushbu  farq  tahlil  qilinayotgan  modda  molekulalari  o‗lchamlari  va 
zaryadlangan darajasi hamda tahlilning mahsus sharoitlariga bog‗liq. Ushbu KE 
variantida  tahlilning  optimal  sharoitlari  asosan  bufer  eritma  tarkibi,  uning  rN 
ko‗rsatkichi va konsentratsiyasini o‗zgartirish orqali amalga oshiriladi.  
2. Mitsellyar elektrokinetik  xromatografiya (MEKX) 
MEKX  da  bufer  eritmaga  ionlanuvchi  surfaktantlar  qo‗shilib,  ularning 
miqdori  mitsella  hosil  qilish  kritik  nuqtasidan  yuqori  bo‗ladi.  Bunda  hosil 

 
 
135
 
bo‗lgan  mitsellalar  ―yolg‗on  statsionar  faza‖  vazifasini  bajarib,  ularda  tahlil 
qilinayotgan  modda  molekulalari  taqsimlangan  bo‗ladi.  Ushbu  mexanizm 
qutbsiz va zaryadlangan zarrachalarni bir-biridan ajratishda qo‗llaniladi.
  
3.  Kapillyar gel-elektroforez (KGE) 
KGE  gel-filtratsiya  tahlil  usuliga  o‗xshash.  Bunda  moddalarni  ajratish 
uchun  gel  bilan  to‗ldirilgan  kapillyarlar  ishlatiladi.  Bunda  ajralish  jarayoni 
molekulalarning  o‗lchamlari  va  molekulyar  massasiga  bog‗liq.  Ushbu  tahlil 
usuli,  asosan,  oqsil  moddalari,  peptidlar  va  oligomerlar  tahlilida  ishlatiladi. 
Gellar  EOO  ni  kamaytirish  bilan  birga  oqsil  moddalaring  kapillyar  devorlariga 
absorbsiyalanishini 
kamaytirishi 
sababli 
tahlil 
qilinuvchi 
moddalar 
cho‗qqisining ―dum‖ining qisqarishiga sabab bo‗ladi. 
  
4. Kapillyar izoelektrik fokuslash (KIEF) 
KIEF  da  bir-biridan  ajratilgan  zonalarda  joylashgan  ikkita  bufer  eritma 
ishlatiladi.    Bunda  bir  vaqtning  o‗zida  anionlar  va  kationlar  tahlil  qilinishi 
mumkin.  Bundan  tashqari  tahlil  qilinuvchi  moddalar  konsentratsiyasi  zonalar 
bo‗yicha  bir  xil  bo‗lib,  ushbu  zonalarning  kengligi  modda  miqdoriga  bog‗liq 
bo‗ladi.  
5. Kapillyar izotaxoforez (KITF) 
KIEF  kabi  tahlil  qilinuvchi  ionlarni  ikkita  bufer  eritma  orasida  ajralishiga 
asoslangan.  Bunda  kapillyar  boshqa  barcha  ionlarga  nisbatan  katta 
harakatchanlikka  ega  bo‗lgan  tashuvchi  elektrolit  bilan  to‗ldirilib,  unga  tahlil 
qilinuvchi namuna eritmasi kiritiladi. SHundan keyin kapillyar tahlil qilinuvchi 
moddalarga  nisbatan  kam  harakatchanlikka  ega  bo‗lgan  bufer  eritmaga 
tushiriladi.  Kapillyar  orqali  elektr  toki  o‗tkazilganda  anionlar  anod  tomonga 
harakatlanadi.  Bunda  tashuvchi  elektrolit  hammadan  tez  harakatlanadi.  Tahlil 
qilinuvchi  ionlar  o‗z  harakatchanliklariga  mos  ravishda  turg‗un  zonalarga 
ajraladi. Bunda bir vaqtda faqat kationlar yoki anionlar tahlil qilinishi mumkin. 
Eng  keng  qo‗llaniladigan  KE  variantlari  KZE  va  MEKX  bo‗lib,  ularning 
qisqacha tavsifi quyida keltirilgan.
     
KZE ning asosiy tamoyillari 
KZE  da  zaryadlangan  zarrachalarning  o‗zaro  ajralishida  elektoosmos  va 
elektroforez tamoyillariga asoslangan.  
1.  Ionning  elektroforetik  xaraktchanligi,  µ
EP, 
quyidagi  formula  bilan 
tavsiflanadi:  
r
q
ЕР


6

;
 
Bu  erda  q  –  ion  zaryadi,  η  -  eritma  qovushqoqligi,  r  –  gidratlangan  ion 
radiusi. 
Ushbu tenglamaga asosan kichik o‗lchamli va katta zaryadli ionlar yuqori, 
katta  o‗lchamli  va  kichik  zaryadli  ionlar  esa  kam  harakatchanlik  xossasiga  ega 
bo‗ladi.
  
2. Ko‗chish tezligi, υ
ER, 
 sm/sek quyidagi tenglama bilan tavsiflanadi:  
)
(
L
V
ЕР
ЕР



 

 
 
136
 
Bu erda, μ
ER
 – elektroforetik harakatchanlik, V – berilgan kuchlanish, L –
kapillyarning umumiy uzunligi.  
3. EOO tezligi υ
EO, 
 sm/sek quyidagi tenglama bilan tavsiflanadi:
  







L
V
ЕО
ЕО


;
 
Bu  erda,  μ
EO
  –  EOO  harakatchanligi,  V  –  berilgan  kuchlanish,  L  –
kapillyarning umumiy uzunligi.  
4.  Erigan  modda  zarrachalarining  detektorgacha  bo‗lgan  masofani  bosib 
o‗tishi uchun kerak bo‗lgan vaqt - t, sek, quyidagi tenglama asosida topiladi:  
)
(
)
(
EO
EP
EO
EP
V
L
l
E
l
t









; 
Bu  erda,  l  –  kapillyarning  samarador  uzunligi,  ya‘ni  anod  uchidan 
detektorgacha bo‗lgan uzunligi,  E – berilgan elektr maydon kuchi.  
5.  KE  da  ajralishning  samaradorligi  harakatchanlik  va  EOO  ga  bog‗liq 
bo‗lib,  nazariy  tarelkalar  soni  bilan,  ya‘ni  N  bilan  aniqlanadi  hamda  quyidagi 
tenglama asosida hisoblab topiladi: 
D
V
N
EO
EP
2
)
(




;
 
Bu erda, D – erigan modda diffuziya koeffitsienti. 
6.  Ikkita  o‗zaro  ajralgan  moddalaring  ajralish  darajasi  –  R  quyidagi 
tenglama asosida hisoblab topiladi: 














EO
EP
EP
EP
D
V
R




1
2
1
)
(
18
.
0
; 
Bu  erda,  μ
ER1
  va  μ
ER2 
–  ikkala  o‗zaro  ajralgan  moddalarning 
harakatchanligi, μ
ER1
  - ularing o‗rtacha arifmetik qiymati.
  
 
MEKX ning asosiy tamoyillari 
MEKX da tashuvchi elektrolit tarkibida surfaktant (6 - rasm) bo‗lib, uning 
konsentratsiyasi  mitsella  hosil  qilish  kritik  nuqtasidan  yuqori  bo‗ladi.  Bunda 
surfaktant  bufer  eritmada  yaxshi  erishi  lozim.  MEKX  da  eng  keng 
qo‗llaniladigan surfaktantlar natriy dodetsilsulfat (NDDS) (anionli  surfaktant), 
setiltrimetilammoniy  bromid  (kation  surfaktant),  xol  kislotasi  tuzlari  (xiral 
surfaktant) hisoblanadi. 
 

 
 
137
 
 
6 – rasm. Mitsellalar turlari 
Suvli 
muhitda 
surfaktant 
o‗z-o‗zidan 
mitsella 
hosil 
qilib, 
aggregatsiyalanadi.  Bunda  uning  gidrofil  guruhlari  tashqi  qavatni,  gidrofob 
qismi qutbsiz - ichki qavatni hosil qiladi. Bunda ichki qavatda tahlil qilinuvchi 
modda  molekulalari  joylashishi  mumkin.  Odatda  mitsellalarining  tashqi  yuzasi 
manfiy  zaryadlangan  bo‗lib (NDDS),  elektr  maydoni ta‘sirida ular  EOO  qarshi 
tomonga  harakatlanadi.  Neytral  molekulalarning  harakatdagi  suvli  bufer  va 
psevdostatsionar  mitsellyar  fazalar  o‗rtasidagi  taqsimlanishi  ularning  o‗zaro 
ajralishiga  olib  keladi.  Bufer  va  mitsellalar  ikki  fazali  tizimni  hosil  qilib,  tahlil 
qilinuvchi  modda  ushbu  ikki  faza  o‗rtasida  taqsimlanadi.  Bu  turdagi  ajralish 
jarayoni  ―teskari  fazali‖  YUSSX  ga  yoki  ekstraksiya  jarayoniga  o‗xshash 
bo‗ladi.  
MEKX  mitsella  tizimida  surfaktant  bufer  eritmada  yaxshi  erishi,  hosil 
bo‗lgan  mitsellyar  eritma  bir  xilda  taqsimlanishi  va  UB  nur  sohasida  nur 
yutmasligi lozim.
 
 
MEKX  tizimining selektivligi  asosan  surfaktant  tabiatiga  bog‗liq.  YUSSX 
ning  ―teskari  fazali‖  varianti  kabi  moddalarning  eruvchanligini  oshirish 
maqsadida  ko‗pchilik  hollarda  bufer  eritmalar  tarkibiga  organik  erituvchilar 
qo‗shiladi.  MEKX  tahlil  usulida  enantiomerlarni  ham  bir-biridan  ajratish 
mumkin bo‗lib, bunda xiral surfaktantlardan foydalaniladi.  
MEKX  prinsiplari  ko‗pchilik  hollarda  kolonkali  xromatografiya  bilan 
o‗xshash bo‗lishiga qaramasdan,  MEKX  da  mitsellalar  harakatda  bo‗ladi.  SHu 
tufayli  ham  kolonkali  xromatografiyaning  prinsiplari  har  doim  ham  MEKX  ga 
mos kelmaydi.  
7.  Neytral  zarrachalarning  harakatlanish  vaqti,  t
R 
quyidagi  tenglama  bilan 
ifodalanadi:
 
)
/
(
1
)
'
1
(
0
0
mc
R
t
t
t
k
t



; 
Bu  erda  t
0
  –  ushlanmaydigan  zarrachalarning  kapillyarning  samarador 
uzunligini  bosib  o‗tish  uchun  kerakli  vaqt;  t
MC 
–  mitsellaning  kapillyarning 
effektiv uzunligini bosib o‗tish uchun kerakli vaqt; k‘ – sig‗im kattaligi. Bunda 
t
R
 qiymati har doim t
0 
va t
MC
 orasida yotadi.  

 
 
138
 
8. Neytral zarrachalar uchun sig‗im kattaligi - k‘ quyidagi tenglama orqali 
hisoblab topiladi: 
)
/
1
/(
)
1
/
(
'
MC
R
o
R
t
t
t
t
k



;
 
9. Amalda k‘quyidagi formula asosida hisoblab topiladi: 
1
'


o
R
t
t
k
; 
Bu  erda,  t
R
  –  tahlil  boshlanishidan  tahlil  qilinuvchi  modda  cho‗qqisining 
maksimal  balandlikka  erishgungacha  o‗tgan  vaqt;  t
0
  –  tahlil  boshlanishidan 
kapillyarda  ushlanmaydigan  modda  cho‗qqisining  maksimal  balandlikka  ega 
bo‗lgungacha  o‗tgan  vaqt.  KZE  dan  farqli  o‗laroq  MEKX  da  k‘  moddani 
tavsiflovchi asosiy ko‗rsatkichlardan biri bo‗lib hisoblanadi.  
10. Neytral zarrachalarning ajralish darajasi – R
S
 quyidagi formula asosida 
hisoblab topiladi: 
1
0
0
2
2
'
)
/
(
1
)
/
(
1
)
'
1
(
'
)
1
(
4
)
(
k
t
t
t
t
k
k
N
R
MC
MC
S










; 
Bu erda α – selektivlik bo‗lib, k‘
2
 ning k‘
1
 ga nisbati bilan topiladi. Ikkita 
modda bir-biriga yaqin joylashgan cho‗qqilar hosil qilganda (

≤1,1) faqat k‘dan 
foydalanish  mumkin.  Bunda  keltirilgan  tenglamadan  ko‗rinib  turibdiki,  oddiy 
xromatografiya  sharoitlari  kabi  MEKX  da  moddalarni  ajratish  jarayonini 
samaradorlik, selektivlik, ushlanish va ajraluvchi tizimning kimyoviy tuzilishini 
o‗zgartirib yaxshilash mumkin.
   
MEKX  asosan  qutbsiz  molekulalar  tahlilida  qo‗llanilishiga  qaramasdan 
ushbu  texnologiyani  zaryadlangan  zarrachalar  tahlilida  ham  qo‗llash  mumkin. 
Bunda  ajralish  jarayoni  xromatografiya  va  elektroforez  mexanizmlarini  o‗z 
ichiga oladi. Ajralish jarayonini yanada optimallashga zaryadlangan zarrachalar 
va  mitsellalar  o‗rtasidagi  qo‗shimcha  ta‘sirlarni  yuzaga  chiqarish  bilan  erishish 
mumkin. Bunda ion juftlar surfaktant va tahlil qilinuvchi zarrachalar zaryadlari 
qarama-qarshi  bo‗lganda  hosil  bo‗lib,  aks  holda,  ular  bir-biridan  ―qochadi‖. 
Ushbu ta‘sirlashishlar zaryadlangan molekulalarni bir-biridan ajratishda katta rol 
o‗ynashi mumkin.
 
1 - jadval  
KE turli variantlarining qo„llanilish sohalari 
KE turlari 
Asosiy tahlil qilinuvchi moddalar 
KZE 
Zaryadlangan  molekulalar,  shu  jumladan  metall  kationlari, 
organik  va  anorganik  kislotalar  va  ularning  anionlari,  dori 
moddalari 
KGE 
Proteinlar, DNK fragmentlari 
MEKX 
Bir  vaqtning  o‗zida  zaryadlangan  va  neytral  moddalarni 
ajratishda qo‗llanilishi mumkin 
KIEF 
Amfoter moddalar 
KIT 
Ionogen moddalar 

 
 
139
 
1 – jadvalda keltirilgan ma‘lumotlardan ko‗rinib turibdiki, tahlil qilinuvchi 
moddalarning  fizik-kimyoviy  xossalaridan  kelib  chiqib,  KE  ning  ma‘lum 
tamoyillarga  asoslangan  variantini  tanlash  mumkin.  SHuni  ham  qayd  qilish 
lozimki,  KE  asbobiga  kiritilgan  kichik  o‗zgartirish  orqali  usulning  turli 
variantlarida ishlash imkonini beradi.  
KE  tahlil  usulida  turli  xil  detektorlardan  foydalanilib,  ularni  tanlash  tahlil 
qilinuvchi  namunalar  tarkibidagi  moddalarning  fizik-kimyoviy  xossalaridan 
kelib chiqadi. KE tahlil usulida qo‗llaniladigan detektorlarning asosiy turlari va 
ularning texnik tavsiflari 2 – jadvalda keltirilgan. 
 
2  –  jadvalda  keltirilgan  ma‘lumotlardan  ko‗rinib  turibdiki,  detektor  turini 
tanlash ushbu uning sezgirligi, afzal tomonlari va kamchiliklarini inobatga olgan 
holda amalga oshiriladi.  
KE tahlil usulining qo„llanilish sohalari 
 Tahlil  sharoitlarining  soddaligi,  tejamliligi  hamda  yuqori  sezgirligini 
inobatga olgan holda quyidagi vazifalarni amalga oshirishda qo‗llaniladi: 

 
 turli ob‘ektlar tarkibidagi anion va kationlarni aniqlashda; 

 
turli  kimyoviy  sinflarga  mansub  bo‗lgan  dori  preparatlarining  chinligi, 
miqdor va tarkibidagi yot aralashmalarni aniqlashda; 

 
organik birikmalardagi xiral izomerlar tahlilida;  

 
polivitamin preparatlar tahlilida; 

 
 oziq-ovqat  mahsulotlari  sifatini  nazorat  qilishda  (ma‘danli  suvlar, 
sharbatlar, konsentratlar, ichimliklar, aflotoksinlar, mikotoksin va boshq.); 
 
2 - jadval 
KE  da  qo„llaniladigan  asosiy  detektorlar  turlari  va  ularning  texnik 
tavsifi 
Detektor turi 
Sezgirlik  
(mol/l) 
Ustunliklari 
Kamchiliklari 
Spektrofotometr 
10
-5
-10
-8
 
Universal, 
diod-matritsa  
spektrlar 
olish 
imkoniyatiga ega 
Ba‘zi  hollarda  sezgirlik  etarli 
bo‗lmaydi 
Fluoressent 
detektor 
10
-7
-10
-9
 
Sezgirligi yuqori  Odatda  derivatizatsiya  talab 
qilinadi 
Lazer-indutsirlan-
gan fluoressent 
10
-14
-10
-16
 
Juda sezgir 
Odatda  derivatizatsiya  talab 
qilinadi, usul qimmat 
Amperometrik 
10
-10
-10
-11
 
Sezgir, selektiv 
Elektrik  faol  moddalar  uchun 
yaroqli,  maxsus  elektronika 
va 
kapillyarni 
modifikatsiyalash 
talab 
qilinadi 
Konduktiv 
10
-7
-10
-8
 
Universal 
Maxsus 
elektronika 
 
va 
kapillyarni  modifikatsiya-lash 
talab qilinadi 

 
 
140
 
Mass-spektro-
metrik 
10
-8
-10
-9
 
Sezgir,  moleku-
la 
tuzilishi 
to‗g‗risida 
ma‘lumot beradi 
Usul qimmat 
Bilvosita 
UB-, 
fluoressent, 
amperometrik 
Bevosita 
usullarga 
nisbatan  10-
100 
marta 
kam  
Universal 
Sezgirligi  bevosita  usullarga 
nisbatan kam 
 

 
atrof  muhit  ob‘ektlarining  ekologik  nazoratida  (pestitsidlarning  qoldiq 
miqdorlari, dioksinlar va boshq.); 

 
kriminalistika va doping nazoratida skrining tekshirishlari; 

 
DNK/antitela fragmentlari va boshqa biokimyoviy tahlillar. 
KE  birinchi  marta  rasmiy  tahlil  usuli  sifatida  AQSH  farmakopeyasiga 
kiritilgan  (1996  y.).  SHu  bilan  birga  Evropa  (1997),  YAponiya  (1999),  Xitoy 
xalq  respublikasi  faormakopeyalari  (2005)  va  boshqa  rivojlangan  davlatlar 
farmakopeyalariga ham rasmiy tahlil usuli sifatida kiritilgan. 
Zamonaviy KE tizimlari va uslubiyatining afzalliklari 

 
 tekshiriluvchi  namunalarni  tahlilga  tayyorlash  juda  oson.  Ko‗pchilik 
hollarda ushbu bosqich namunani filtrlash va gazsizlantirishdan iborat; 

 
 ko‗pchilik  holatlarda  kapillyarning  ifloslanish  havfi  yo‗q,  chunki 
kapillyar ichi bo‗sh; 

 
 ajralishning yuqori samaradorligi (1 m kapillyarga hisoblanganda 2 mln. 
nazariy tarelkagacha) va selektivligi;  

 
 tahlil  uchun  kam  miqdorda  refaollar  sarflanishi  (mikrolitrlarda),  shu 
sababli YUSSX usuliga nisbatan 20 - 30 marta arzon; 

 
 yuqori  sezgirlik  (kapillyar  ichki  diametrining  kichikligi  sababli) 
ajralishning  yuqori  samarali  ekanligi,  ayniqsa,  detektorda  «yuqori  sezgir 
yacheyka» o‗rnatilganda; 

 
 yangi  tahlil  sharoitlarini  ishlab  chiqishning  soddaligi,  tahlil  vaqtining 
YUSSX usuliga nisbatan qisqaligi, ayniqsa xiral moddalar tahlilida; 

 
tahlil uchun kerakli bo‗lgan tekshiriluvchi namuna miqdori juda kam (0,1-
0,5 ml); 

 
 suyuqlik  xromatograflaridan  farqli  ravishda  yuqori  bosimda  ishlashga 
mo‗ljallangan qimmatbaho nasoslar talab qilinmaydi; 

 
moddalarni ionlangan holatda ham tahlil qilish mumkin; 

 
moddalarni  juda  past  UB  -  nur  sohalarida  (190  –  200  nm)  ham  yuqori 
sezgirlik  bilan  aniqlash  imkoniyati  bor.  Bu  ayniqsa  dori  preparatlarida 
molekulasida  kam  miqdorda  xromafor  guruhlar  saqlovchi  yot  moddalar  va 
parchalanish mahsulotlarini aniqlashda juda muhimdir; 

 
bitta  tahlil  sharoitida  juda  ko‗plab  moddalarni  etarli  darajada  ajratish 
imkoniyatining  borligi  sud-kimyo,  kriminalistika  hamda  doping  nazorati 

 
 
141
 
sohalarida  ishlatish  mumkin  bo‗lgan  skrining  tizimlarini  ishlab  chiqish 
imkoniyatini beradi; 

 
tahlillar  asosan  xona  harorati  yoki  unga  yaqin  bo‗lgan  sharoitlarda  olib 
boriladi. Bu esa oqsil va shunga o‗xshash termolabil moddalar tahlili uchun juda 
muhim. 
KE tahlil usulining dori moddalari tahlilida qo„llanilishi  
 
 
7-  rasm.    Paratsetamol  (1),  kofein  (2)  va  4-gidroksiatsetofenon  (3)  (ichki 
standart) larni MEKX usulida aniqlash 
Tahlil  sharoitlari:  Beckman  P/ACE  KE  asbobi;  elektrolit-  40  mM  dinatriy 
tetraborat,  125  mM  natriy  dodetsilsulfat;  detektrlash  -  210  nm;  kapillyar, 
kvarsdan  tayyorlangan,  o‗lchamlari:  uzunligi  72  cm,  ichki  diametri  50  mkm; 
harorat – 40° C. 
KE tahlil usulining kriminalistik skrining tahlilida qo„llanilishi  
 
8  -  rasm.  Asos  xossali  17  ta  dori  moddalari  aralashmasining  ajralish 
elektroforegrammasi  
Metapirilen  (1),  bromfeniramin  (2),  amfetamin  (3),  metamfetamin  (4), 
prokain  (5),  tetragidrolizin  (6),  fenmetrazin  (7),  butakain  (8),  medazepam  (9), 
lidokain  (10),  kodein  (11),  atsepromazin  (12),  meklizin  (13),  diazepam  (14), 
doksapram (15), benzokain (16), metakvalon (17). 
Tahlil sharoitlari:  0,05  M  natriy  digidrogenfosfat  eritmasi  (rN  ko‗rsatkichi 
fosfat  kislotasi  bilan  2,35  gacha  keltirilgan);  kapillyar:  60  cm,  75  mkm;  tok 
kuchlanishi 22 kV; detektrlash - 214 nm.  
Foydalanilgan adabiyotlar. 
1. 
James  W.  Robinson,  Eileen  M.  Skelly  Frame,  George  M.  Frame  II
 
Undergraduate Instrumental Analysis // Crystallography, Rigaku Americas 

 
 
142
 
Corporation, The Woodlands, TX. www.rigaku.com/smc. © Rigaku Corporation.  
2.Loginova  N.V.,  Polozov  G.I.  Vvedenie  v  farmatsevtichekuyu  ximiyu  Minsk, 
Elektronnaya kniga BGU, 2004. 
3. Farmatsevtichna ximiya pod redaktsii P.O. Bezuglogo, Xarkov - 2002 g.  
4. Farmatsevtichniy analiz pod redaktsii P.O. Bezuglogo, Xarkov -2001 g.  
5. Maksyutina N.P. i dr. Metodы analiza lekarstv, Kiev, 1984. 
6. Arzamastsev i dr. Analiz lekarstvennыx smesey. Moskva 2000 g.  
7. "Dori vositalarining sifatini nazorat qilish va standartlash" fani uchun o‘quv 
qo‘llanmasi (Elektron darslik) Mualliflar jamoasi. 
8. Mavzular bo‘yicha uslubiy qo‘llanmalar. 
9. Rukovodsvo k laboratornыm zanyatiyam po farmatsevticheskoy ximii, pod 
redaktsii A.P.Arzamastseva, Moskva, 2001 g.