Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан

«Жойалмаштириш» - о`зароҳаракатдабо`лгано`йинчиларданбириниҳимоячиларданяширинчаозодетишучунқо`лланилади. То`пегаллагано`йинчишеригитомонҳаракатқиладивато`пниорқадагибо`шжойгао`тганшеригигаузатади.
Ҳужумчиларнинго`зароҳаракатидато`сиққо`йишалоҳидааҳамиятгаега. Унингёрдамидаҳимоячиларқаршилигинибартарафетиш, зонагакираётганҳужумчинингтаъқибқилинишигаҳалакитберишмумкин. То`сиққо`йишнингтурлариқо`йидагилар: мувозанатваҳаракатда, ташқариданваичкаридан. Буларданбошқаларгақарагандабиринчиқатордагиҳужумчиларсамаралифойдаланадилар.
Позиционҳужумдажамоаҳаракатлариниташкилетишдачизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчиорқалиҳужумқилишйетакчио`ринниегаллайди. CҲизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчиларсониҳар-хилбо`лишимумкин. (1-2) вауларнинго`йиндагиасосийо`рни-марказда, дарвозақаршисидадир. Аммоуёнтарафгачизиқбо`йлабҳаракатқилиши, олдингаеркинто`пташлашчизиг`игачиқишивато`пнио`йингакиритишдаиштирокетишимумкин.
CҲизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчинингасосийвазифасито`пниегаллаб, унидарвозагаотишдир. Бунингучунуҳамишахийлаишлатиб (маневр) ҳолижойга «очилишга», то`потишучункучлиқо`линибо`шотишигаҳаракатқилади.
Кейингиҳаракатлариунингҳимоячиданқутулишиниваорқабилантурганҳолдауничалг`итиб, ҳарқайситомонгаалдабкетишинитаъминлайди; чизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчио`зито`сиққо`йишнивато`пузатишдашерикларигаёрдамқилишнибилишишарт.
Умуман, олдингақо`йилганвазифаниамалгаоширишучунҳужумчиларкенгжойлашишивабутунмайдонбо`йлабҳужумқилиши, то`сиққо`йиши, бурчакваузоқмасофаданто`потишнибажараолишикерак. CҲизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчиҳолижойгакириб «очилса» вадарвозамайдонигасакрабкирса, уҳолдаунгадарҳолто`пузатилади.
Бирнечао`йинчиларчизиқбо`йлабҳужумқилишгандауларнингвазифасичегараланганбо`лади: бириҳамишадарвозагаҳавфтуг`диради, бошқалариесако`пинчашерикларигаёрдамқилади.
Жойалмашишгакелишибҳужумқилишсамаралиусулдир. Бунингучунҳужумчиларо`йиннингҳарбирвазиятидамуваффақиятлио`йнайолиши, то`пниузатишвадарвозагаотишнибилиши, о`йинжараёнинияхшитуШунишиваунингривожланишё`линиолдинданқурабилишизарур. Жойалмашишгакелишибҳужумқилишни, ҳимоянингҳарқандайтизимигақаршиқо`ллашмумкин. Бундайҳужумусулларидако`птарқалганвариантлар: «восмерка», «иккибурчак» ҳисобланади.
Бувариантларгабирнечао`йинчиларҳаракатинингучрашувтамойилиасоссолган (3-6). Бундаҳужумчиларгуруҳларгабо`линадивао`зларинингё`налишибо`йичаҳаракатқилишимумкин. Бир-биригақарама-қаршиҳаракатқилибучрашишито`пҳаракатинингмунтазамлигигато`сиқларқо`йишга, бирҳимоячизонасигаиккиҳужумчинингтасодифийкиришигақулайшароитяратади.
Ко`пинчаҳужумнинг «восмерка» вариантидабутамойилто`лаёритилган. Унингномиҳужумчиларҳаракатинингшаклиданкелибчиққанбо`либкаттавакичик «восмёрка» деганиккитургаажратилади. (19-20 расм.)
О`йинчиларкомбинациясибир-биригақарама-қарши «скрест» ҳаракатқилиббог`лайди. Ҳарқачонто`пузатилгандао`йинчидиагоналбо`йлабмайдонбурчагигакетадивао`зито`пузатганжойигақайтади. Бубирнечамартатакрорлангандансо`нгҳимоячиларо`рганибқолади, шунданфойдаланганҳужумчиларто`сатданбошқашериклариниҳамжалбқилганҳолдаҳужумшаклинио`згартирадиварақиблармудофаасинивақтинчасаросимагасолади.
Олтиметрличизиқбо`йлаб, бурчаквачизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчиларнингмунтазамҳаракатқилиши, ҳимоячиларҳаракатиучунунданҳамко`пқийинчиликлартуг`диради. Иккикичик «восмерка»даёкииккиучбурчакбиланҳаракатқилишоддийо`зароҳаракатни; 2-3 о`йинчиорасигато`сиққо`йишваасосийто`пузатишларниқо`ллашяхшинатижагаеришишгаимконберади. Ҳаракатқилишдамуҳимибирпозициядаиккихужумчинингтўхтабқолмаслиги; тўпбиланбўлгануйинчиесаҳимоячиларнинголдингачиқишигамажбуретувчиҳужумҳаракатлариниишлатишикерак.
Зоналиҳимоягақаршиҳужумдамуҳимиҳимоячиларганоқулайбўлганжойлаштиришданфойдаланишдир. СҲундайқилиб, 6-0 ва 5-1 зонасигақаршикурашдаяхшисииккичизиқбо`йлабо`йнайдигано`йинчибиланҳужумқилиш. 4-2 ва 3-3 зоналиҳимоягақаршикурашдаеса, биро`йинчичизиқбо`йлабо`йнасаяхшинатижаберади.
Позиционҳужуммуваффақиятинингохиргинатижасио`йинчиларнинго`зарокелишибқилинадиганҳаракатига, олдиндано`рганганиниқо`ллашигавао`йиндавужудгакеладиганҳолатларниижобийҳалқилишигабог`лиқ.