‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

6 8 -§ . Qozonlarning issiqlik balansi
Qozon qurilmasida yoqilgM yonishida ajralib chiqqan issiqlikni foydali 
ishlatilgan issiqlikka va issiqlik y o ‘qolishiga taqsimlanishi issiqlik balansi 
deyiladi. Issiqlik balansi 1 kg qattiq (suyuq) yoki 1 m
3
gazsim on yoqilg‘i 
u c h u n qozon qurilmasida o'rnatilgan issiqlik holatiga k o 4ra tuziladi. 
Issiqlik balansining tenglamasi (kJ/kg, k J / m 3) quyidagi k o ‘rinishga
ega
Q 
к =
Q, + Q
2
+ Q3 + Q4 + Q s +
yoki foizda ifodalanishi
q, + q2 + q3 + q4 +q5 
=
100 %
a
a
bu yerda q ,= ( 
q
, )
100
% ,q2= ( 
q
/ )
100
% va h.k.
(294) va (295) tenglam alarida Q'. mavjud issiqlik; Q, (q,) — qozon
qurilmasida bug‘ olish uchun foydali ishlatilgan issiqlik; Q
2
(q2) — chiqib 
ketayotgan tutun gazlari bilan yo'q olgan issiqlik, Q
2
(q3) - ximik yoqilg'i 
t o ‘liq yonm aganda yo'qolgan issiqlik; Q
4
(q4) - yoqilg‘i mexanik t o ‘liq 
yonm aganda yo'qolgan issiqlik; Q s (q.) —atro f muhitga yo‘qolgan issiqlik; 
Q
6
(q6) - shlakning fizik issiqligi bilan y o ‘qolgan issiqlik.
(294)
(295)
173
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Mavjud issiqlik (kJ/kg, k J / m 3) 1 kg qattiq (suyuq) yoki 1 m
3
gazsimon 
yoqilg‘i uchun quyidagi ifodadan aniqlanadi:
о :„= q i + о,,,, + qh + Or+ Qk 
Q ; „ = o ; + o y„4 + o,, + Q, 
(
296
)
bu yerda
Q ' va Q K — ishchi massaviy qattiq va suyuq yoqilg'ining va quruq
massaviy gazsimon yoqilg‘ining quyi yonish issiqligi, kJ/kg, k J / m 3;
Q voq _ yoqilgMning fizik issiqligi; kJ/kg, k J / m 3;
Q n — o ‘txonaga havo bilan kirgan issiqlik, kJ/kg, k J / m 3;
Q r — o ‘txonaga bug‘li purkanish bilan kirgan issiqlik, kJ/kg, k J / m 3; 
Q k — slanetslar yonishida karbonatlarning joylashishiga sarflangan 
issiqlik, kJ/kg.
Yoqilg‘ining fizik issiqligi
Q 
= С ' 
• t 
(297)
^ yoq 
yok
yoq 
v 
7
bu yerda s
\()k —
ishchi massaviy yoqilg‘ining issiqlik sig‘imi, 
kJ/kgnC;
tyoq 
o'txonaga kirayotgan harorati, °C.
Ishchi massaviy yoqilg‘ining issiqlik sig‘imi
1 0 0 - W
4
W
с
\,,ч
= с ^
+ 
С Hi(;) —
(298)
100
- 
100
bu y erd a s* 
v a c H 
0
— m os ra v im d a q u r u q m assaviy q a ttiq
yoqilg‘ining va suvning issiqlik sig‘imi, kJ/kg -K.
С 
ansratsit uchun 0,921, toshko‘mir uchun — 0,962, q o ‘ng‘ir ko‘mir 
uch u n - 1,088, frezer torflari uchun - 1,297 va slanetslar u c h u n -
1,046 ga teng.
M azutning issiqlik sig£imi
s ' 
= 1,74 + 0,0025 t 
(299)
yoq
’ 
5 
yoq 
v 
7
Q o z o n q u rilm a s id a n t a s h q a r id a yoq ilg ‘i o ld in d a n q iz d irilg a n d a
(m azutni qizdirish, yoqilg‘ini quritish va boshqalar) uning fizik issiqligi 
hisobga olinadi.
174
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Q H = a,. v ° e Ps At, 
(300)
bu yerda a o. — o'txonadagi havoning ortiqchalik koeffitsienti;
V° — 
1
kg yoqilg‘ini yoqish uch u n kerakli havoning nazariy hajmi,
m V kg;
c p — bosim doim iv b o ‘lganda havoning o ‘rtacha hajmiy issiqlik
sig‘imi; kJ/nv-K ; havoning harorati 300 gacha b o ‘lganda s 
= 1,33 kJ/
m
3
-K;
Ath — qizdirilgan va sovuq havoning haroratlari farqi, (,C.
0
‘txonaga b u g i i purkanish bilan kiritilgan issiqlik 
Q, = B , ( h r - 2510) 
(301)
bu y e r d a Br va h r m o s r a v i s h d a p u r k a s h g a y oki y o q i l g ‘ini 
changlantirishga berilgan sarfi va entalpiyasi, kg/kg, kJ/kg. Purkash uchun
B, = 0,7...0,8 kg/kg, b u g i i forsunkalarda changlantirish uchun Bf =0,35 
kg/kg, bu g ‘-mexanikli forsunkalar uchun B,.=0,03...0,035 kg/kg.
Slanetslarni yondirishda karbonatlar joylashishiga sarflangan issiqlik
Qk = 40,6 k(co2);
bu yerda к — karbonatlar joylashishi koeffitsienti.
Qozon qurilmasida foydali ishlatilgan issiqlik (kJ/kg)
0 | = 1 ( h " « » ' 'v
)
+
_
h ' B) l+ D™ (h™ ' h ' ^
<302) 
Bu yerda D 0.QB DTB — mos ravishda o ‘ta qizigan va t o £yingan bug‘ning 
sarfi, kg/s; В — natural yoqilg'i sarfi, kg/s; h o.0B, hTB, h ls, h QC — mos 
ravishda o ‘ta qizigan, t o ‘yingan, iste’mol suvining va qozon suvining 
entalpiyasi, kJ/kg; P - to'xtovsiz purkash kattaligi, %
Suv isitish qozonlarida foydali ishlatilgan issiqlik
M c
Q i ~
^ - [ ( h
2
- h , )
(303)
bu yerda h, va h
2
— mos ravishda qozonga kirgan va chiqqan suvning 
entalpiyasi, kJ/kg;
M s — suvning sarfi, kg/s.
Qozon qurilmasida foydali ishlatilgan issiqlik (%)
0 ‘tx o n a g a havo bilan kiritilgan issiqlik
175
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ч, = ( Я )
100
%
1
¥cl
Chiqib ketayotgan tutun gazlari bilan issiqlikning yo‘qolishi
( 3 0 4 )
0
2
-< V
«' n.-hiq 'd « - “ d» V* Cp,»,) 
(100
- q4) /
100
b undan
(305)
bu yerda Vchj — qozon qurilmasidagi oxirgi gaz yo‘lidan chiqqan 
(tutun) gazlarining hajmi, n r / k g ;
c rchi — bosim doimiy b o ‘lganda gazlarning o ‘rtacha hajmiy issiqlik 
sig‘imi, Ik J /m
3
K;
tehj — oxirgi gaz y o l i d a n chiqib ketayotgan gazning harorati, °C; 
a chj — q o z o n q u r i l m a s id a n ta s h q a r id a g i h a v o n in g o r t i q c h a l i k
koeffitsienti;
VH — 1 kg yoqilg‘ini yondirish uchun kerakli havoning nazariy hajmi, 
m
3
/kg;
th — qozonxonadagi xonaning harorati, ('C;
q
4
— mexanik n o t o ‘liq yonishda yobqolgan issiqlik; %;
H ы , H 
°cx —
mos ravishda yonish mahsulotlarining va sovuq havoning
entalpiyasi, kJ/kg.
Yoqilg‘i ximik t o ‘liq y o n m a g a n d a issiqlikning y o ‘qolishi yonish 
mahsulotlarida C O miqdori bilan aniqlanadi:
bu yerda C
1
va 
'HS —
yoqilg‘idagi uglerod va oltingugurt miqdori, %;
C O - chiqib ketayotgan gazlardagi uglerod oksidining miqdori, %; 
RO, = C 0
2
+ S 0
2
— chiqib ketayotgan gazlardagi C 0
2
va S 0
2
miqdori,
Yoqilg‘i mexanik t o ‘liq yonm aganda issiqlikning yo‘qolishi uch tashkil 
e tu v c h id a n tuziladi: y o q ilg ‘i shlaki Q ;s/,/(k J/k g ) bilan issiqlikning 
y o ‘qolishi, o ‘txona panjarasidan yoqilg‘i tushishida issiqlikning y o ‘qolishi
Q, = 2 3 7 (C '+ 0 ,3 7 5 ' S ) C O / ( R Q
2
+ C O )
(306)
%
Yoqilg‘i ximik t o ‘liq y onm aganda issiqlikning y o ‘qolishi (%)
a ,
q3=
(~Qk )
ioo%
(307)
176
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Q ' (kJ/kg) va chiqib ketayotgan gazlarda yoqilg‘i zarrachalari bilan 
issiqlikning y o ‘qolishi Q 
^
(kJ/kg), y a ’ni
Oi = 
q
:/?/+
q
; + Q f 7
Yoqilg‘i mexanik t o ‘liq yonm aganda issiqlikning y o ‘qolishi (%),
f t
3 2 Т £
q4 
< о ; > 10° 
o ;
(a« 10 0- c l(,,+, + a“ 1 0 0 - c t„ )
bu yerda A' - yoqilg‘idagi kulning miqdori %,
ashl+t , aket — o ‘txonada yoqilg‘i bilan berilgan um um iy kul ulushi, %;
csH+t, ckd — shlakda, proval va olib ketishda yonuvchining miqdori, %.
A tro f muhitga issiqlikning y o kqolishi (kJ/kg) qozon qurilmasi sirt 
yuzasining o ‘lchovlariga, qoplam a sifati va issiqlik izolatsiyasiga b o g ‘liq..
Hisoblashlarda atrof muhitga issiqlikning y o ‘qolishi normativ b o ‘yicha 
olinadi, qozon qurilmasini tekshirishda esa issiqlik balansi tenglamasida 
aniqlanadi:
q
5 = 
q
; - (
q
1 + 
q
3 + 
q
4 + 
q
6) 
(308)
yoki
q = 100 — (q, + q
2
+ q
3
+ q
4
+ q
5
) 
(309)
Shlakning fizik issiqligi orqali issiqlik y o ‘qolishi 
Q
6
= a, ct tt A
4
/
100
(310)
bu yerda at - shlakdagi yoqilg‘i kulining ulushi, kamerali o ‘txona 
u c h u n at =
1
— aun, qatlamli o ‘txona u c h u n a( ga proval aprdagi yoqilg‘i 
kulining ulushini q o ‘shish kerak.
ct — shlakning issiqlik sig‘imi, kJ/kg K; 
tt - shlakning harorati, °C;
A
4
- yoqilg‘idagi kulning miqdori, %.
Shlakning fizik issiqligi orqali (%) issiqlik y o ‘qolishi
a
q4= ( ^ T ) 1 0 0 = a , c 1t , A V Q l ,
(311)