‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

Agregatning (brutto) va qurilmaning (netto) foydali ish koeffitsientlari
Q o z o n agregatining (brutto) foydali ish koeffitsientlari lining ish
177
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

samaradorlik darajasini ifodalaydi va u qozon agregatida ishlatilgan issiqlik 
miqdorining yoqilg'i um um iy issiqligiga nisbatiga teng, y a ’ni:
yoki
Q\
л
100
 
(312)
~ч
Л
1
=
100
- (q
2
+ q
3
+ q
4
+ q s + q6) 
(313)
Q ozon qurilmasining (netto) FI К o lz ehtiyojlariga (yoritish, nasoslarni 
issiqlikdan tu sh irish va b.) sarflan g an issiqlikdan t a s h q a r i q o z o n
agregatining FI К teng, y a ’ni
Л 
L = 
- в о : 100
 
(314)
bu yerda Q 0E — o ‘z ehtiyojlariga sarflangan issiqlik, kJ/kg
Yoqilg‘i sarfi. Qozon qurilmasining issiqlik hisoblashlarida yoqilg‘ining 
natural va hisobiy sarfi farqlanadi.
Yoqilg‘ining natural sarfi (kg/s) quyidagi ifodadan aniqlanadi:
А о
ОЬкв ~ К ) + ( ^ / 1 
~
К )D jn (fh b z ! h A
d — 
. y hr 
100 
( 3 1 b )
УгЧкс/
bu yerda h ^ — qozon qurilmasining (brutto) F IK , %.
Y oqilg‘ining hisobiy sarfi m exanik n o t o ‘liq yonish hisobga olib 
aniqlanadi:
B* “ B(! ' l 0 0 ) 
(316)
bu yerda q; — mexanik n o to lliq yonishda issiqlikning y o ‘qolishi.
Masalalar
1. 
Unumdorligi D = 1 3 ,4 kg/s bo'lgan qozon qurilmasining o ‘txonasida 
Podmoskove B2 markali k o ‘m ir yondiriladi. U ning tarkibi S' = 28,4%,
N ‘ = 2,2 %, S ; = 2,7%, N ‘ = 0 ,6 %, O' =
8,6
%; A ! = 25,2% va W '= 32,0
%. Agar yoqilg‘ining o ‘txonaga kirishidagi harorati t= 2 0 {)C, yoqilg‘ining 
natural sarfi V =4 kg/s, o ‘ta qizigan bug‘ning bosimi P pj1= 4 M P a, 0 ‘QB 
harorati t o,QB=450 °C, iste’mol suvining harorati t is= 150 °C. To'xtovsiz
178
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

purkash kattaligi R = 4% , 1 kg yoqilg'ini voqish uch u n kerakli havoning 
nazariy hajmi V"=2,94 m '/k g , oxirgi gaz y o l i d a n chiqib ketayotgan 
gazlarning hajmi V., = 4 ,8 6 m
3
/kg, oxirgi gaz yo'lidan chiqib ketayotgan 
gazlarning harorati q
,r4
= 160 °C, doim iy bosimda gazlarning o ‘rtacha
hajm iy issiqlik sig‘imi С ,, 
= 1 ,415 k J / m
3
nS, havoning ortiq ch a lik
koeffitsienti achi =1,48. qozonxonadagi havoning harorati th=30 (IS, doimiy
bosim da havoning o ‘rtacha issiqlik sig‘imi C p =1,297 k J / m
30
S, chiqib
ketayotgan gazlardagi uglerod oksidining miqdori C 0 = 0 ,2 % va uch atomli 
gazlarning miqdori R 0 2=16,6% yoqilg‘ining mexanik n o t o ‘liq yonishida 
issiqlikning yo‘qolishi q = 4 % b o ‘lsa, shlakning fizik issiqligi orqali issiqlik 
y o ‘qolishini hisobga olmagan holda qozon qurilmasining issiqlik balansini 
tuzing.
Yechish: Ishchi massaviy yoqilg‘ining quyi yonish issiqligini (299) 
ifodadan aniqlaymiz:
Q^ = 338 C
1
+ 1025H ' - 108,5 ( O
1
- j C ) - 25 W
1
= 338*28,7 +
1025-2,2 - 108,5(8,6-2,7) - 25-32 = 10516 kJ/kg
Ish c h i m assaviy y o q i l g ‘in in g issiqlik s ig ‘im ini (292) if o d a d a n
aniqlaymiz:
, ( 1 0 0 - W 4) 
W
4
( 1 0 0 - 3 2 )
32
с = с -------------- - + s H о ----- = 1,088 
+ 4 , 1 9 - — =2.08 k J /
100
H - °
100
100
100
'
kg (IC
Yoqilg‘ining fizik issiqligini (291) ifodadan aniqlaymiz:
Qyoq = c 
\щ '
t = 2,08-20=41,6 kJ/kg 
Mavjud issiqlikni (290) ifodadan aniqlaymiz:
Q;.= Q' + Q yoq 
=10516 + 41,6 = 10557,6 Kj/kg
A
r an
P 
13.4
Q, ^ - ^ [ ( h o - Q B - h.c) + T ^ ( h Qc - h IC)] = ( —
) ( 5 3 3 0 -
4
6 32)+( —
)(1087,5-632)=3099 kJ/kg
D
oqb
= D , c h u n k i t o ‘y in g a n b u g ‘n i n g o lin ish i y o ‘q. B u g ‘n i n g
entalpiyasini h-s diagram m adan h o.QB= 3330 kJ/kg, iste’mol va qozon 
suvining entalpiyasini 2,3 jadvaldan (ilovaga qarang) h ]C = h F = 632 k J /
kg, l \ s = h F =1087,5 kJ/kg
179
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Chiqib ketayotgan gazlar orqali issiqlikning y o ’qolishi
Q> = (V hlq s
„h4
q ^ - adliq V» s ps th) (100 - сц) / 100 = (4,86-1,415-160-
1,48-2,94-1,297-30)( 10 0 - 4 ) / ) 0 0 = 891 kJ/kg
Yoqilg‘i t o ‘liq yonm aganda issiqlikning y o ‘qolishi (300) ifodadan
Q , = 2 3 7 ( C '+ 0 , 3 7 5 ' C ) C O / ( R 0 2+ C C > )= 2 3 7 (2 8 ,7 + 0 ,3 7 5 -2 ,7 ) -0 ,2 /
(1 6 ,6+ 0,2)= 83 kJ/kg
Yoqilg‘i mexanik t o ‘liq yonm aganda issiqlikning y o ‘qolishi:
a
q4 = ( T T ) 100 = 4-10557 / 100 =422,3 kJ/kg
~ P
A trof-m uhitga issiqlikning y o ‘qolishi (302)
Q = Q ; - ( Q + Q 2+ Q 3+ Q 4)= 10557,6-(9099+ 891+83+422,3)=62,3 k J /
kg
Issiqlik balansini tashkil etuvchilar
O, 
9 0 9 9
q , = ( ^ 7 ) 100=( 
10557
6
) 100=86,2%
O, 
891
^=(E )100=q3=(S)l°0=(I ^ ) 100=°'8%
Q
q5= ( ^ )
1
0 0 = ( 1 0 5 ^ 6 ) 100=0’6%
Q ozon agregatining issiqlik balansi
Q; = Q, + Q
2
+ Q
3
+ Q
4
+ Q s= 9 0 9 9 + 8 9 1 + 8 3+ 422,3+ 62,3= 10557,6
kJ/kg
yoki
qj + q
2
+ q, + q
4
+ q s=
86
,2 + 8 ,4 + 0 ,8 + 4 + 0 ,6 = 1 0 0 % .
2. Q ozon agregatining unumdorligi D = 5 ,4 5 kg/s, yoqilg‘ining natu-
180
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ral sarfi V=0,64 kg/s, o ‘ta qizigan bug'ning bosimi R
0
.QB=1,3 M P a va 
harorati t n.QB=275 ()C, iste’mol suvining harorati t js= 100 ('C va t o ‘xtovsiz 
purkash kattaligi R =3% boMganda, foydali ishlatilgan issiqlikni aniqlang.
Javob: Q, =21996 kJ/kg
3. 
Unumdorligi D = 5 ,6 qozon qurilmasining o ‘txonasida aban B2 
markali k o 'm ir yondiriladi. U ning tarkibi: С' = 41,5%, N' = 2,9 %, S J =
0,4%, N
1
= 0 ,6 %, 
O'
= 13,1 %; A' = 8,0% va W '= 33,5 %. Agar 
yoqilg‘ining natural sarfi B = l ,1 2 kg/s, o ‘ta qizigan bug'ning bosimi 
P0.QIj= 4 M P a va harorati t o.QB= 4 0 0 "S, iste’mol suvining harorati t js= 130 
°C va t o ‘xtovsiz purkash kattaligi P = 3 % va yoqilg'ining o ‘t x o n a g a
kirishdagi harorati t = 20 ()C b o ‘lsa, qozon qurilmasida foydali ishlatilgan 
issiqlikning foizli qiymatini aniqlang.
Javob: q, = 91%.