Zbek isto n respu blikasi fanlar akad em iyasi

jj£9Z89
17

---

Belgi turlari
XIX asrdagi belgilar sistemasiga bag'ishlangart falsafiy asarlar 
orasida CH. S. Pirsning asari alohida ajralib turadi. Semiotikaning asoschisi 
sanaluvchi CH. Morrisning CH. S. Pirs qarashlariga tayanishi ham bejiz 
emas. Garchi F, de Sossyurning "Umumiy lingvistika kursi" asarida CH. S. 
Pirs asarlariga ishora sezilmasa ham, ammo bu ikki olimning belgilar 
haqidagi qarashlarida bir-biriga juda o'xshashlik bor. SHuning uchum ham 
R.O. YAkobson "Ikki olimning (Sossyur va Pirsning A. N.) belgilar 
sistemasini o'rganishdagi harakatida qandaydir genetik aloqa bormi yoki, 
fikriy munofiqlikni uchratamizmi, degan masalani hal qilish juda qiziqarli 
bo'lar edi", - degan edi.
CH. Pirs belgilami birinchi marotaba tasnif qiladi. U belgilami 
tasnif qilishda belgining moddiy tomoni (ifodalovchi) bilan ma'no tomoni 
bo'lgan ifodalanmish o'rtasidagi farqlanishga asoslanadi. Ana shu belgi 
asosida CH. Pirs belgilarii uch katta gruppaga ajratadi.
1. Sanam belgilar. Bunday belgilarda ifodalovchi ma'lum darajada 
ifodalanmish bilan o'xshashlikka ega bo'ladi: (Masalan, hayvonlaming 
tasvir belgisi sifatida aks ettirilishi).
2. Indeks-belgilar. Bunday belgilarda ifodalovchi ifodalanmish 
bilan sabab-natija yoki boshqa munosabat (yaqinlik, makon va zamondagi 
bog'liqlik va boshqalar) orqali bog'lanadi. Masalan, tugun olovning indeks 
belgisi sanaladi.
3. 
Simvol-belgilar. 
Bunday 
belgilarda 
ifodalovchi 
bilan 
ifodalanmish o'rtasida shartli, konventsional, motivlanmagan munosabat 
mavjud bo'ladi. Bu munosabat erkin va ma'lum qoida asosida vujudga 
keladi.
Lingvistik belgilar simvol-belgilarga mansubdir.
18

---