Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта


Капитал қўйилмалар самарадорлигини баҳолаш


Download 6.38 Mb.
Pdf ko'rish
bet120/249
Sana21.11.2023
Hajmi6.38 Mb.
#1791531
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   249
Bog'liq
44-y-Investisiyani-tashkil-etish-va-moliyalashtirish.Darslik-N.G.Karimov-va-bosh.-Т-2011

5.13.Капитал қўйилмалар самарадорлигини баҳолаш. 
Инвестиция мамлакат иқтисодиётини ривожлантириш учун зарур 
бўлган механизмларни таъминлайди. Бошқача қилиб айтганда
инвестициялар капитал қийматинининг ўсишини ва даромад 
келтиришини таъминлайди. 
Капитал қўйилмалар қиймати давлат, корпоратив ва хусусий 
инвестицияларни режалаштириш жараёнида қўлланилади, улар 
асосида инвестицион фаолият прогнозлаштирилади. Йиллик 
ўзлаштирилиш зарур бўлган капитал қўйилмалар ҳажми Давлат 
инвестиция дастурида кўрсатиб ўтилади. Капитал қўйилмалар ҳажми 
Дастур таркибидаги дастлабки хужжат Прогнозда акс эттирилади. 
Капитал қўйилмалар ҳажми Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт 
вазирлиги 
томонидан 
белгиланади, 
қўйилмалар 
қийматини 
аниқлашда, Молия вазирлиги ва Марказий банк ҳам иштирок этади.
Капитал қўйилмаларнинг самарадорлигини баҳолашда вақт 
омилини ҳисобга олмайдиган қуйидаги усуллардан фойдаланилади: 
- капитал қўйилмаларнинг мутлоқ иқтисодий самарадорлиги; 
- сарфланган маблағнинг қопланиш муддати; 
- келтирилган сарф. 
Капитал қўйилмаларнинг мутлоқ иқтисодий самарадорлиги 
қуйидаги формула билан ҳисобланади: 


426 
К
П
Э
/

(6.1) 
Бу ерда: П – ҳар йилги даромад; 
К – маблағлар сарфи. 
Бу кўрсаткич самарадорлик белгиланганлик меъёридан катта 
бўлиш керак, Э ≥ Е
н. 
Аввал 
Е
н
– 
хукумат 
ташкилотлари 
томонидан 
марказлаштирилган ҳолда жорий этилган. Ҳозирги кунда Е
н
сифатида 
банк фоиз ўлчовидан (i) фойдаланмоқда ёки ўз лойиҳасини учун 
белгиланган катталикни олишлари мумкин. 
Мисол. 6.1. Завод цехини қайта таъмирлаш учун 50 млн. сўм 
капитал қўйилма сарф этилган, қайта таъмирлашдан сўнг завод цехи 
10 млн. сўм миқдорида фойда олмоқчи. Банк фоиз ставкаси йилига 10 
фоизга тенг. Завод цехини қайта таъмирлаш учун маблағ сарфлаш 
маъқулми? 
Бу мисолни ечишда аввало капитал қўйилмаларнинг 
самарадорлигини ҳисоблаймиз: 
%
20
%
100
*
2
,
0
%
100
*
50
10



млн
млн
Э
Демак, лойиҳани тасдиқлаш мумкин. 
Сарфланган маблағнинг қопланиш муддати қуйидаги формула 
билан ҳисобланади: 
н
Т
П
К
Т


(6.2) 
Бир неча таққосланиши мумкин бўлган инвестиция лойиҳалари 
учун қуйидаги формуладан фойданилади: 


427 
а) бир йилга келтирилган, КС = К * Е
н 
+ С; (6.3) 
б)қопланиш муддатига келтирилган,
КС = Т * С
+ К; (6.4) 
Бу ерда: К – капитал қўйилмалар ҳажми; 
С – ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархи; 
Е
н
– норма ёки капитал қиймати.
Капитал қўйилмалар ҳажми, асосан, икки манба ҳисобидан 
шакллантирилади: 
марказлашган 
ва 
марказлаштирилмаган 
қўйилмалар. Марказлашган қўйилмалар устивор инвестицион 
лойиҳаларни молиялаштириш учун ажратилади, хусусан, инженер - 
техник инфраструктурасини яхшилаш, уй-жой қурилишини ташкил 
этиш, моддий ва техник базани яхшилаш учун ишлатилади.
Давлат аҳамиятига эга бўлган объектларни барпо этиш, ишга 
тушириш, қайта қуроллантириш, замонавийлаштириш, янги фаолият 
объектига айлантириш мақсадида маблағлар қуйидагилар капитал 
қўйилмалар ҳисобига таъминланади: 
1. Марказлаштирилган капитал қўйилмалар, улар қуйидагиларни 
ўз ичига олади: 
 давлат бюджети маблағлари; 
 давлат бюджетидан ташқари фондлар маблағлари; 
 ҳукумат кафолати остида бериладиган хорижий кредитлар; 
 ҳукумат қарорларига кўра белгиланадиган бошқа манбалар. 
2. Марказлаштирилмаган капитал қўйилмалар: 
 мулкчиликнинг барча шаклларидаги корхоналар маблағлари; 
 тижорат банкларининг, шу жумладан, хорижий тижорат 


428 
банкларининг кредитлари; 
 жисмоний шахслар, шу жумладан, хорижий жисмоний шахслар 
маблағлари; 
 қонун ҳужжатларига зид бўлмаган бошқа манбалар. 
Инвестициянинг миллий даромаддаги хиссаси инвестиция 
нормаси деб аталади. Бу қўйидаги формула асосида хисобланади; 
ЯИС
ЯИН к x 100
ЯММ 
Бу ерда ЯИН- ялпи инвестиция нормаси 
ЯИС- ялпи инвестиция суммаси 
ЯММ- ялпи миллий даромад

Download 6.38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   249




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling