Fayllarni arxivlash Zamonaviy arxivatorlar WinZip va Winrar reja

Бўлаклаб бўлиб ва қирқиб архивлаш

Баъзида файллар сиқилганда хам дискка сиғмайди. Бундай холларда каталогдаги файлларни бўлакларга бўлиб архивлаш хам мумкин.

Масалан, каталогдаги битта mavzu.txt файлини архивлаш учун буйрукни

Arj a matn mavzu.txt

куринишида, иккита – mavzu1.txt ва mavzu2.txt файлларини архивлаш учун буйрукни. Arj а matn mavzu1.txt mavzu2.txt куринишида, умуман бир нечта файлни архивлаш учун уларни буйрукда буш жойлар билан ажратиб курсатиш лозим.

Бир хил, масалан, txt кенгайтмали файлларни архивлаш учун эса буйрук

Arj a matn *.txt куринишида булиши лозим.

Файлларни қирқиб архивлаш имкониятидан хам фойдаланиш мумкин. Фараз килайлик, MAVZULAR каталогидаги файлларни дискга архив файл сифатида ёзиш керак. Бунинг учун

Arj a matn -va

буйруги берилади. Бунда - va параметри булаклаб архивлашни билдиради ва буйрукнинг бажарилиши жараёнида диск тўлса, архивлаш дастури бу хакда хабар беради хамда навбатдаги дискни куйишни сўрайди. Каталогдаги барча файллар архивлангандан сўнг диск юритувчига куйилган хар бир дискда архив файлллар хосил булади. Уларнинг номлари 1- дискда matn.arj , кейинги дискларда matn.a00, matn.a01, matn.a02 ва хоказо куринишда булади . Архив файларини текшириш

Архивлаш дастурларининг энг кўп ишлатиладиган тартиби архивдаги файллар (каталоглар) мундарижасини кўриш хисобланади.

Архив файл ичида жойлашган файллар хакида маълумот олиш учун буйрукда L параметри курсатилади:

Arj L matn.arj

Буйрук бажарилиши натижасида экранда архивдаги файллар руйхатини ва уларга мос маълумотлар чиқади. Агар руйхат катта бўлса, уни бирор файлда ёзиб, сунгра кўриш мумкин. Бунинг учун маълумотлар ёзиладиган файл номи, буйрук охирида куйидагича кўрсатилади:

Arj L matn.arj
Буйрук бажарилиши натижасида экранда архивдаги файллар руйхати ва уларга мос маълумотлар чиқади. Агар рўйхат катта булса, уни бирор файлда ёзиб, сўнгра кўриш мумкин. Бунинг учун маълумотлар ёзиладиган файл номи, буйрук охирида куйидагича курсатилади:
Arj L matn.arj > achive
Arj L * *.txt -жорий каталогининг ARJ туридаги барча архив файлларидан .txt кенгайтмали файллар хакидаги маълумотни чикаради.
Arxivlash dasturlari turlari ko’p bo’lib, ular har usullarda ishlatiladi. Ular qo’llaniladigan matematik usullar, arxivlash, arxivlash tezligi va eng asosiysi siqish samaradorligi bilan farq qiladi. Arxivlash dasturlaridan yetarli darajada tez va yaxshi ishlaydiganlari PKZIP, LHARC, ARJ, RAR va boshqalar.

Arxiv fayl yagona faylga faylga birlashtirilgan bir yoki bir nechta fayllarning siqilgan holdagim ko’rinishi bo’lib, undan kerakli holatlarda fayllarni kerakli ko’rinishda chiqarib olish mumkin. Arxiv fayli undagi fayllar nomlarini ko’rsatuvchi mundarijaga ega bo’ladi. 
Arxivda jo’ylashgan har bir fayl haqida ma’lumot beruvchi mundarijada quyidagilar joylashgan bo’ladi:

Fayl nomi;
Fayl joylashgan katalog;
Fayl o’zgartirilganligi haqida ko’rsatuvchi sana va vaqt;
Faylning diskdagi, arxivdagi o’lchami va parametrlari.

Arxivatorlar- bu shunday dasturlarki, ular yordamida bir yoki bir necha fayllarni yagona fayl – arxivga kichraytirish imkoniyati mavjud bo’ladi. 

WinZip arxivatori xarakteristikasi.
WinZip Windows muhitida ishlatiladigan ommabop arxivatorlardan biri. WinZip dasturi .zip, tipidagi arxivlar bilan ishlash uchun mo’ljallangan. Bundan tashqari ushbu arxivatorni boshqa arxivatorlar yordamida arxivlangan fayllar bilan ishlashga ham moslashtirish mumkin. 
XULOSA
Hozirgi vaqtda ko`p qo`llaniladigan arxivatorlardan yana biri ARJ hisoblanadi (R.Yangom tomonidan yaratilgan). Bu arxivator arxivlash uchun ham, arxivdan chiqarish uchun ham hizmat qiladi. 
Xuddi shuningdek, ZIP va ARJlarga o`xshash formatlaydigan LHA (X.Yoshizaki) arxivatori ham mavjud.
Yana ko`p qo`llaniladigan arxivatorlardan biri RAR (YE.Roshal) hisoblanadi. Bu arxivator Norton Commander muhitida, foydalanuvchi interfeysi yordamida amalga oshiriladi. Ammo bu arxivatordan EPda foydalanish ancha noqulayliklar tug`diradi.

WinZip dasturini chaqirmagan holda ham arxiv yaratish mumkin. Bu usul Проводник dasturi orqali amalga oshiriladi:
Vazifalar panеlidagi Пуск tugmasini bosib Windows opеratsion tizimining asosiy mеnyusini oching;
asosiy mеnyudan «Программы»- «Проводник» buyrug‘ini tanlang. «Проводник» dasturining ishchi oynasi ochiladi..
C: \ Program Files \ WinZip papkalarini tanlang
sichqonchaning o`ng tugmasini papkaning ixtiyoriy joyida (fayllar nomi yozilgan ustundan tashqari) bosing. Fayllar bilan ishlash uchun kontеkst mеnyu namoyon bo`ladi.
Создать- WinZip File buyru/i tanlanganda «Проводник» ishchi oynasida yangi fayl – arxiv hosil bo`ladi.
WinZip File.zip nomini Readmi.1.zip ga o`zgartiring va “Enter” tugmasini bosing.
Arxivdan faylni o’chirish uchun quyidagi oynada Delete tugmasidan foydalaniladi.
WinRAR arxivatori xarakteristikasi.
Еvgеniy Roshal tomonidan tuzilgangan WinRAR arxivatori hozirgi kunda kеng qo`llanilmoqda. WinRAR dasturi boshqa arxivatorlarga nisbatan fayllarni, shu jumladan arxivlanishi yomon bo`lgan grafik va multimеdia fayllarini yaxshiroq ixchamlash imkoniyatiga ega. Ayniqsa, kichik, bir tipga mansub katta miqdordagi fayllarni arxivlashda ixchamlashning yuqori ko`rsatkichlariga erishish mumkin. WinRAR dasturining yana bir muhim imkoniyati shundaki, ushbu arxivator yordamida ko`p tomli arxiv, ya'ni bir nеchta qismga bo`lingan arxiv yaratish mumkin. Bunday ko`p tomli arxivni bir nеcha diskеtalarga yozish va kеyinchalik qiyinchiliksiz ularni ochish mumkin. Bunday imkoniyat fayl hajmi ixchamlangan taqdirda ham diskеta hajmidan katta bo`lganda qo`l kеladi.
Arxivatorning kamchiligi esa arxivlash jarayoni tеzligining pastligidir. Bu ixchamlash darajasining yuqoriligi bilan bog‘liqdir.Ammo WinRAR dasturi arxivlash jarayonini nihoyatda nozik sozlash imkonini bеradiki, ixchamlashning imkon qadar yuqori darajasini saqlagan holda, ishning tеzligini oshirish mumkin 
WinRAR arxivatorini yuklash va uning ishchi oynasi bilan tanishish.
WinRAR dasturini ochish uchun:
vazifalar panеlidagi Пуск tugmasi bosiladi;
bosh mеnyudan Пуск – Программы- WinRAR- WinRAR kеtma-kеtligi tanlanadi.
Ekranda WinRAR dasturining ishchi oynasi ochiladi.
Oynaning yuqori qismida dastur oynasining standart atributlari - oyna sarlavhasi va mеnyu satri joylashgan.
Sarlavhada dastur nomi va oyna holatini o`zgartiradigan tugmalar joylashgan.
WinRAR dasturining ishchi oynasi tuzilishi
Quyida mеnyu satri ostida joylashgan dasturning asosiy tugmalari izohi bеrilgan:
- Fayllarni arxivga joylashtirish
- Arxiv faylni ochish;
Arxivdagi fayllarni tеkshirish
Faylni ko`rib chiqish

Quyida mеnyu satri ostida joylashgan dasturning asosiy tugmalari izohi bеrilgan:
- Faylni o`chirish;

- ilk foydalanuvchilar uchun Mastеrni chaqirish

Tanlangan fayl haqida axborot bеrish;
- Zarar еtgan arxivni qayta tiklash.
Tugmalar qatori ostida murojaat qilingan papka nomi yozilgan bo`ladi. Bizning misolimizda Widows ishchi stoli tasvirlangan
Oynada tanlangan papka tarkibi haqida to`rt ustunda 

Oynaning pastki qismidagi «Holat satri» da oynada bеlgilab olingan fayl miqdori va hajmi haqidagi axborot yoziladi 
Fayllarni arxivlash va virusdan himoyalash
Arxivlangan fayl-bu faylning ixchamlangan, siqilgan holati. Amalda fayllar bilan ishlashda, ya'ni fayllarni bir joydan ikkinchi joyga ko`chirishda, nusxa olishda, saqlab qo`yishda, elektron pochta orqali axborot yuborishda bunday fayllar bilan ishlash zarurati tug`iladi. 
Avvalo arxivlash bilan bog`liq bo`lgan asosiy tushunchalarni kiritamiz, keyin arxivlash uchun ko`p qo`llaniladigan asosiy arxivatorlar (arxivlovchi programmalar) bilan tanishamiz.
Fayllarni arxivlash 
Arxivlangan fayl arxivda qaysi fayllar borligini bildiruvchi sarlavhaga ega bo`ladi. Arxiv sarlavhasida unda saqlanuvchi har bir fayl uchun quyidagi ma'lumotlar saqlanadi:

Arxivlash dasturlari anchagina. Ular qo'llanadigan matematik usullar, arivlash, arxivni ochish tezligi va eng asosiysi, siqish samaradorligi bilan bir-biridan farq qiladi. 
Axivlash dasturlaridan dasturlarni yetarli darajada tez va yaxshi ishlaydiganlari PKZIP, LHARC, ARJ, RAR dasturlaridir.
Arxiv fayl yagona faylga birlashtirilgan bir yoki bir necha faylning siqilgan xoldagi ko'rinishi bo'lib, undan kerakli xollarda fayllarni dastlabki ko'rinishida chiqarib olish mumkin. Arxiv fayllar nomlarini ko'rsatuvchi mundarijaga ega bo'ladi.
Arxivda joylashgan har bir fayl haqida ma'lumot beruvchi mudajirada quyidagilar joylashgan bo'ladi; fayl nomi;
fayl joylashgan katalog haqida ma'lumot;
fayl o'zgartirilganligini ko'rsatuvchi sana va vaqt;
faylning diskdagi, arxivdagi o'lchamlari ba paramatrlari.
PKZIP/PKUNZIP va ARJ dasturlari arxiv fayllarning nomlari, odatda quyidagi kengaytmaga ega bo'ladi:
ZIP-PKZIP dasturlari arxiv fayllar uchun; ARJ-ARJ dasturi arxiv fayllar uchun.
Fayllarni arxivlash bilan ARJ dasturi misolida tanishib chiqamiz. Agar MATN kataloglaridagi fayllarni arxivlash lozim bo'lsa, arj a matn
ro'rinishida buyruq beriladi.
Bu yerda arj arxivlash dasturining nomi, a-"add"(qo'shimcha qilmoq) so'zidan olingan arxivni tuzish yoki mavjud arxivga fayllarni qo'shimcha qilish amalini anglatuvchi ko'rsatma, matn esa hosil qilinadigan arxiv faylning nomi. Mazkur buyruq berilgandan so'ng fayllarni arxivga joylashtirish boshlanadi va bunda har bir faylning nomi hamda uning siqilish foizi ko'rsatilib boriladi. 
Dastur ishi tugagandan so'ng, katalogdagi barcha fayllarni o'z ichiga olgan matn.arj arxiv fayli hosil bo'ladi.(Fayl nomidagi arj kengaytmani arxivlash dasturining o'zi qo'shadi.)
Mazkur buyruq LHars arxivlash dasturi uchun LHars a matnKo'rinishida, PKZIP arxivlash dasturi uchun Pkzipa matn ko'rinishida bo'ladi. Buyruqlar mos ravishda matn.Izh va matn.zip fayllarini hosil qiladi.Joriy katalogdagi fayllarni bir buyruq yordamida boshqa katalog yoki boshqa diskka arxivlash ham mumkin. Buning uchun buyruq ko'rinishini quyidagicha bo'ladi; Arj a c:\archive\mtn yoki ar matn
Birinchi buyruq matn.arj faylini С diskdagi ARCHIVE kataloggida, ikkichi buyruq A diskning bosh katalogida xosil qiladi.
Arxivdagi fayllarning yangiroq versiyasi ustida eskiroq versiyasini yozmaslik uchun arxivni yangilash amali mavjud. Bu maqsadda Arj .matn
Ko'rinishidagi buyrudan foydalaniladi. U harfi updute ("обновить''-yangilash) so'zidan olingan bo'lib, buyruqning bajarilishida matn.arj fayliga katalogdagi unda yo'q bo'lgan fayllar va yangi
versiyasi maavjud bo'lgan fayllar qo'shiladi. Fayllar versiyasining yangiligi ular diskka saqlangan vaqt bo'yicha aniqlanadi.
Arxiv fayl ichidagi malumotlarni yo'qotgan xolda katalogdagi barcha fayllarni arxiv joylashtirish mumkin. Bunda buyruq arj m
matn ko'rinishida bo'ladi.
Yuqoridagi buyruqlar kiritilgach, ular ko'rsatilgan amallarni bajarishga kirishadilar. Ekranda arxivga kiritilayotga fayllar nomlari tasvirlanadi. 
Har bir faylni "siqishda" faylning qayta ishlangan foizi yoki bu jarayonni ko'rsatuvchi gorizantal chiziqcha hosil bo'ladi. Faylni arxivlash tugatilgach , uning qarshisida siqilish darajasi haqida xabar chiqariladi. Shuni ta'kidlash kerakki, ARJ va PKZIP dasturlari siqilish darajasi xaqidagi xabarni turli xilda ko'rsatadi. Masalan,. Agar dastlabki faylni 10 marta siqilsa ARJ dasturi ishi tugagach 10% ni, PKZIP esa 90%ni ko'rsatadi.
Arxivni ochish , yani undagi fayllarni olish uchun yuqoridagi buyruqda a harfi o'rniga e harfi qo'yiladi. Arj a matn lharc e matn yoki prunzip matnArxivlarni ochishda faqat oxirgi buyruqda PKZIP o'rniga PKUNZIP dasturi bajarilishini ko'rish mumkin.
Mazkur buyruqlarni bajarilishida fayllar arxivdan ketma-ket chiqariladi va joriy katalogga yoziladi. Navbatdagi biror faylni arxivdan chiqarishda mazkur katalogda shu nomdagi fayl mavjud bo'lsa, kompyuter "Eski faylning ustiga yozamizmi?" deb so'raydi. Agar savolga Y (Yes) deb javob beralsa, eski fayl o'rniga yangisini yozadi, aks holda "Arxivdan chiqarilayotgan faylga yangi nom berish kerakmi?" deb so'raladi. Kerak bo'lsa, qanday nom berilishi ham ko'rsatiladi.
arj e matn-ubyrug'i ycrdamida mazkur katalagda bo'lmagan va yangiroq versiyasi mavjud bo'lgan fayllar arxivdan chiqariladi. Bunda yangilanadigan fayllarning xar biriga eskisining o'rniga yozish mumkinligi yoki yangi nom bilan yozish kerakligi haqida so'raladi.Katalogda mavjud eski versiyadagi fayllarni arxivdagi yangi versiyasi bilan kompyuterning so'rovisiz almashtirish ham mumkin. Bu maqsadda buyruq ko'rinishi quyidagicha beriladi arj e matn -u -yBoshqa katalog yoki diskda bo'lgan arxiv fayllani ochib, undagi fayllarni boshqa katalog yoki diskka joylashtirish mumkin. Buning uchun arxiv fayl joylashgan o'rin va undagi fayl joylashishi lozim bo'lgan o'rin buyruqda to'liq ko'rsatiladi.

Ma’lumki, kompyuterlarda o’zaro ma’lumotlar almashuvini qulaylashtirish maqsadida turli xil hajmdagi disketlardan foydalaniladi. Lekin shu disketalar ham kattaroq hajmdagi ma’lumotlarni o’zida sig’dirolmay, ma’lumot almashinuvi jarayoniga yetarli muammolar tug’dirishiga sabab bo’ladi. Bundan tashqari, kompyuterni ishlatish jarayonida qattiq diskka ko’p murojaat etish natijasida diskdagi axborotlar ishdan chiqishi mumkin. Bu muammolarni bartaraf etish maqsadida kompyuter texnologiyasiga fayllarni arxivlash usuli kiritilgan. Shundan so’ng turli xil sabablarga ko’ra magnit disklar ishlashi yaxshilandi. Xotiradan joy egallash masalasi xal etildi. Kompyuter texnikasi rivojlanishi natijasida arxivlash usullari ham yaxshilandi. Dos tizimi ostida ishlaydigan Arj, Pkzip, Rkunzip, Rar arxivatorlari yaratildi. Fayl yoki fayllar arxivlanganda arxiv fayli hosil bo’ladi va ularda arxivlangan fayllar mundarijasi hosil bo’ladi. Arxiv mundarijasida arxivda qaysi fayllar borligi haqida ma’lumot olish mumkin. Arxiv mundarijasida arxivdagi har bir fayl uchun quyidagi ma’lumotlar saqlanadi:

• 
  Fayl nomi.
  
• 
  Fayl saqlangan katalog haqida ma’lumot.
  
• 
  Faylning oxirgi modifikatsiyasining kuni va vaqti.
  
• 
  Diskdagi va arxivdagi faylning uzunligi.
  
• 
  Arxivdagi har bir faylni davriy nazorat qilish uchun maxsus kod. Bu kod arxiv butunligin tekshirish uchun foydalaniladi.
  

Arxivlash jarayonida fayllar siqiladi. Shuning uchun ham arxivlashda siqish darajasi tushunchasi kiritlgan. Arxivlashda siqish darajasi deganda, faylning saqalgandan keyingi hajminig boshlang’ich qismiga nisbatiga aytiladi. Masalan, faylning boshlang’ich hajmi 100 kb bo’lib, uning siqilgandan keyingi hajmi 10kb bo’lsa, Arj arxivatori siqish darajasi 10% bo’ladi (boshlang’ich ma’lumotdan qancha qolganini ko’rsatadi).

Arxivlovchi fayllarning hozirgi kunda eng ommabop, qulay va ko’p ishlatiladigan turlaridan biri bu Dos operastion tizimi ostida ishlatiladigan Arj va Rar arxivatorlaridir.

Bu arxivatorlar yordamida har qanday o’lchamdagi va har qanday sondagi fayllarni bir necha usul bilan siqish mumkin. Tomlarga bo’lib arxivlash, yuqori zichlikda arxivlash, o’zi ochiladigan qilib arxivlash, parol qo’yib arxivlash va hokazo. Arxiv fayl yagona faylga joylashtirilgan va kerak bo’lgan paytda muayyan holatdan avvalgu holiga qaytarish mumkin bo’lgan, bir yoki bir nechta fayllar to’plamini siqilgan holda o’zida mujassamlashtirgan fayldir. Agar arxivlangan fayl o’z holiga qaytarilmasa, ya’ni arxivlash ochilmasa, uni ishlatish mumkin emas.

Buyruqning umumiy ko’rinishi: