Fe’lning sifadosh shakli haqida Fe’llardagi ravishdosh shakli Harakat nomi shakli haqida


Download 133.92 Kb.
bet5/5
Sana09.06.2023
Hajmi133.92 Kb.
#1466931
1   2   3   4   5
Bog'liq
Fe’lning vazifaviy shakllari

-gudek. yetgudek, o’tgudek, yig’lagudek, yiqilgudek. -guncha, -kuncha, -quncha. То xo’rda suzilib kelguncha u bir tomonga qiyshayib uxlab qolgan edi (S.Ahmad). Kun oqquncha ulgurishi lozim. Bu ko’chat meva tukkuncha yana qancha qovun pishadi. Aytganini qildirmaguncha qo’ymaydi.

  • Ravishdoshlar ma'nosiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: Payt yoki sabab ravishdoshlari. Ular —gach, -kach, -qach, -guncha, -kuncha, -quncha qo’shimchalari bilan shakllanadi.



    Holat ravishdoshlari -b, -ib, -а, -y, -gudek qo’shimchalari bilan yasaladi. Maqsad ravishdoshlari -gani, -kani, -qani, -gali qo’shimchalari bilan yasaladi. Ravishdoshlar ham barcha fe'llar kabi bo`lishli-bo`lishsiz, o’timli- o’timsiz, nisbat, zamon ma'nolariga ega. chizgani – o’timli, uxlagani – o’timsiz; borgach – bo’lishli, kelmagach Bo’lishsiz. Masala o’rtaga qo’yilgach hammajim blib qoldi. Qo’yilgach majhul nisbat, o’tgan zamon shakli. Tuslanish — tuslanmasligiga ko’ra ikki xil: tuslanadigan ravishdoshlar. kelibman, kelibsan, kelibdi. Tuslanmaydigan ravishdoshlar: -gach, -gina, -gani, -guncha qo’shimchalari bilan yasalib, shaxs-son va zamon qo’shimchalarini olmaydi.

    • Holat ravishdoshlari -b, -ib, -а, -y, -gudek qo’shimchalari bilan yasaladi. Maqsad ravishdoshlari -gani, -kani, -qani, -gali qo’shimchalari bilan yasaladi. Ravishdoshlar ham barcha fe'llar kabi bo`lishli-bo`lishsiz, o’timli- o’timsiz, nisbat, zamon ma'nolariga ega. chizgani – o’timli, uxlagani – o’timsiz; borgach – bo’lishli, kelmagach Bo’lishsiz. Masala o’rtaga qo’yilgach hammajim blib qoldi. Qo’yilgach majhul nisbat, o’tgan zamon shakli. Tuslanish — tuslanmasligiga ko’ra ikki xil: tuslanadigan ravishdoshlar. kelibman, kelibsan, kelibdi. Tuslanmaydigan ravishdoshlar: -gach, -gina, -gani, -guncha qo’shimchalari bilan yasalib, shaxs-son va zamon qo’shimchalarini olmaydi.

    • HARAKAT NOMI

    Ish-harakat yoki holatning nomini bildiruvchi so’zlar harakat nomi deyiladi. Harakat nomlari otga xosgrammatik ko’rsatkichlarni qabul qiladi va gapda otga xos sintaktik vazifalarni bajaradi. Harakat nomi quyidagi qo’shimchalar bilan yasaladi:

    • Ish-harakat yoki holatning nomini bildiruvchi so’zlar harakat nomi deyiladi. Harakat nomlari otga xosgrammatik ko’rsatkichlarni qabul qiladi va gapda otga xos sintaktik vazifalarni bajaradi. Harakat nomi quyidagi qo’shimchalar bilan yasaladi:

    • 1.Fe'l negiziga —(i)sh qo’shimchasini qo’shish bilan: o’tirish, chalish, yozish, kulish, so’zlashish. Ba'zan —lik qo’shimchasi bilan qo’llanadi: borishlik, yurishlik.

    • 2.Fe'l negiziga — (u) v qo’shimchasini qo’shish bilan: o’quv, uchrashuv, kelishuv.

    Qanday so’roqqa javob bo’ladi?

    • Qanday so’roqqa javob bo’ladi?

    • Bo’lishli-bo’lishsiz shakli.

    • O’timli-o’timsiz shakli.

    • Nisbati, turi, qo’shimchasi.

    • Qaysi mayldaligi, qo’shimchasi.

    • Shaxs-son shakli.

    • Zarnon ma'nosining ifodalanishi.

    • Tuzilishiga ko’ra turi.

    • Yasalishiga ko’ra turi.

    • Vazifadosh shakllarga egaligi.

    • Gapdagi vazifasi.

    Download 133.92 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   2   3   4   5




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling